دکتر مهدی محقق، علی‌اشرف صادقی، علی رواقی، نوش‌آفرین انصاری، محمدابراهیم ذاکر، محمدحسن ابریشمی، محمدحسین اسلام‌پناه، مجید تفرشی، روح‌الله شیرازی و … برخی از میهمانان نشست چهاردهم میراث مکتوب بودند.
رونمایی از نشریات تازه منتشر شده میراث مکتوب
در این نشست نخست دکتر اکبر ایرانی، مدیر عامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ضمن خوشامدگویی به میهمانان گفت: در سال ۷۴ مقاله ای در نقد موسیقی نوشته بودم که در مجلۀ هنر چاپ شد. آن مقاله رتبۀ نخست را کسب کرد و جایزه اش حج عمره بود. امسال نیز در همایش حامیان نسخ خطی مورد تشویق قرار گرفتیم و سفر به عتبات عالیات نصیبمان شد که سفر بسیار خوبی بود.
دکتر ایرانی به ذکر کارهای انجام شده در یک ماه گذشته پرداخت و گفت: توفیق شد که در طول این یک ماه چند اثر منتشر بکنیم. شماره ۵۴- ۵۵ گزارش میراث، که مباحث نسخه شناسی را مطرح می کند، امروز منتشر شد. شماره سوم میراث علمی چند روز پیش از زیر چاپ بیرون آمد و انشاالله نشریۀ آینۀ میراث هم تا دو سه روز دیگر منتشر خواهد شد.
مدیر عامل مرکز میراث مکتوب همچنین از مراسم رونمایی کتاب جامع التواریخ خبر داد و گفت: یکی از کار مهمی که میراث مکتوب در دست دارد انتشار مجموعه جامع التواریخ به کوشش استاد محمد روشن است که تا به حال ۱۱ جلد آن چاپ شده است. سه جلدی که تا کنون چاپ نشده بود بخش ایران و اسلامِ این کتاب است که هر جلد آن هزار صفحه است و مراسم رونمایی از آن ۴ دی ماه در مجتمع باغ زیبا انجام خواهد شد.
وی افزود: چون هشتاد سالگی استاد روشن در ۲۰ آذر ماه بود تصمیم گرفتیم در مراسم رونمایی کتاب برای ایشان جشن هشتاد سالگی نیز بگیریم. در این مراسم سه نفر از دوستان ایشان صحبت می کنند و سه نفر هم دربارۀ کتاب جامع التواریخ سخن خواهند گفت.
دکتر ایرانی از انتشار همزمان ضمیمۀ ۳۰ آینۀ میراث «شکوه و جاودانگی» در این مراسم خبر داد و گفت: یوسف الهادی محقق برجستۀ عراقی است که قبلاً در ایران بود و مرکز ما سه کتاب از ایشان چاپ کرده است که هر سه اثر کتاب سال شد. او در تاریخ مغول بسیار تخصص دارد و مقالۀ ۵۰ – ۶۰ صفحه ای نوشته و از خواجه رشید الدین دفاع جانانه ای کرده و به برخی شبهات دربارۀ او پاسخ داده است. الهادی این مقاله را دو سال پیش به من داد. من آهسته آهسته ترجمه آن را شروع کردم تا این که دو سه هفته پیش تمام شد و مقدمه ای برای آن نوشتم با عنوان «شکوه و جاودانگی خواجه رشید و جامع التواریخ» و تصمیم گرفتیم این مقاله را نیز به عنوان ضمیمه برای آن روز منتشر کنیم.
دکتر ایرانی پیوند بین اهالی علم و علاقه مندان به علم را از برکات دیدارهای دوستانۀ مرکز دانست و گفت: بسیاری از افراد که مشتاق به حفظ میراث مکتوب ما شدند در انتشار آثار با ما همراهی می کنند. جلد اول مجموعه جامع التواریخ به پشتیبانی مالی آقای یحیی شایسته منش منتشر می شود که پیش از این هم در انتشار آثار به ما کمک کرده بودند. تا کنون شش یا هفت اثر از نشرهای مرکز به همت دوستان مرکز میراث مکتوب منتشر شده است. آقای صیرفیان نیز رسالۀ عهدنامۀ مالک اشتر به تصحیح و تحقیق استاد محمود عابدی را حمایت کردند. همچنین نسخۀ نفیسی از ترجمه محمد ابراهیم بدایع نگار تهرانی در کتابخانه مجلس وجود دارد که کار ارزشمندی است و هنوز موفق نشدیم آن نسخه را بگیریم. این نسخه نیز قرار است با حمایت آقای صیرفیان برای چاپ آماده شود.
مدیر عامل مرکز میراث مکتوب ابراز امیدواری کرد که این حرکت باعث شود مجموعه آثار تراثی ایرانی و اسلامی مرکز که در نوبت چاپ است، منتشر شود.
پس از دکتر ایرانی، نوش آفرین انصاری، رئیس شورای کتاب کودک، که از میهمانان نشست چهاردهم بود دقایقی سخن گفت. وی به دلیل حضور در جمع دوستداران میراث مکتوب ابراز خرسندی کرد و گفت: بسیاری از شما استادان مواریث زنده هستید و امیدوارم که سال های سال در این مملکت برای همه کار کنید و کتاب چاپ کنید.
انصاری گفت: سال هاست که چهارشنبه در خانۀ ما حال و هوای خاصی دارد؛ دکتر محقق سال های سال به مدرسه سپهسالار می رفتند و همیشه وقتی بر می گشتند از کسانی که آن جا بودند نقل و سخن داشتند. بسیاری از آن ها امروز دیگر در جمع ما نیستند. من اسم این مراسم مرتب را چهارشنبه پارتی گذاشته بودم و بسیار خوشحالم که این تداوم به گونه ای دیگر باز در یک روز چهارشنبه اتفاق می افتد.
وی از میهمانان خواست به شورای کتاب کودک بیایند و از نزدیک با فعالیت های این مرکز آشنا شوند. او گفت: من در شورای کتاب کودک کار می کنم که در آن جا کتبی که برای کودک و نوجوان چاپ می شود بررسی می شود و در طبقه سوم آن فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان تألیف می شود که بسیاری از شما با آن آشنا هستید. مؤسسه ما یک سازمان مردم نهاد است که این روزها به آن سمن می گویند. ما هم یک ناهارک شورایی داریم که برای صرفه جویی در وقت از ساعت ۱۲:۳۰ تا ۱۴ دور هم جمع می شویم. اگر میهمان داشته باشیم به جمع ما اضافه می شوند و چند دقیقه ای هم برای ما صحبت می کنند. بسیار از این شباهت فعالیت خوشحالم.
عدم محافظت از هفتادهزار نسخه خطی
در ادامه این نشست مهندس بوربور، طراح و معمار کتابخانه و موزۀ آستان قدس و از فعالان انجمن ایران شناسی در ایروان و گرجستان، دیگر میهمان این نشست دوستانه بود که در زمینۀ فعالیت هایش سخن گفت. وی ضمن ابراز رضایت از حضور در این دیدار، از برگزارکنندگان مراسم تشکر کرد و گفت: از این که یک محفل انس شاد و خندان را ترتیب دادند و نه یک مجلس علم خشک را، بسیار سپاسگزارم.
بوربور افزود: بنده به قول انگلیسی‌ها همه‌کاره و هیچ‌کاره‌ام. سعی کردم در رشته های مختلف معماری، شهرسازی و زبان شناسی کارهای کوچکی انجام بدهم. یکی از کارهای ساختمانی و شهرسازی که انجام داده ام بازار رضا بوده است که وضع آن امروزه بسیار اسفناک است. متأسفانه ساختمان ها چه قدیمی و چه جدید در ایران نگهداری بسیار بدی دارند و این مایه تأسف است چرا که برخی از همکاران ما بناهای بسیار خوبی می سازند و در ۲۰۰۰ سال آینده هر یک می تواند به قدر تخت جمشید امروز ارزشمند شود.
وی با انتقاد از بی توجهی ای که نسبت به نگهداری و حفظ ساختمان ها در کشور وجود دارد گفت: این ها میراث ساختمانی است که به قدر میراث مکتوب ارزشمند است. کتابخانۀ آستان قدس حاوی ۷۰۰۰۰ نسخه خطی است و زمانی که کتابخانۀ این سازمان را ساختیم از آخرین تکنولوژی های حفاظت و امنیتی کتب قدیمی استفاده کردیم. آخرین روشی که از نظر حرارتی و برودتی وجود داشت برای حفاظت این هفتاد هزار نسخه خطی، که از بزرگترین مجموعه نسخ خطی جهان است، به کار گرفته شد. متأسفانه این مجموعه عظیم نسخ خطی امروزه از آن محل به ساختمان جدید کتابخانه منتقل شده اند که هیچ امکان حفاظتی ندارد.
همه چیز درباره شهر سوخته
سپس روح الله شیرازی، باستان شناس و متخصص شهر سوخته، که از سیستان و بلوچستان در نشست چهاردهم مرکز میراث مکتوب شرکت کرده بود، دقایقی در خصوص باستان شناسی و کتیبه ای که به تازگی در آن جا پیدا کرده اند سخن گفت. وی گفت: محوطه باستانی شهر سوخته که در ۵۵ متری جنوب غرب شهرستان کنونی زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار داشته یکی از بزرگ ترین محوطه های آغاز شهر نشینی در فلات ایران است، از نخستین شهرهاییست که در هزارۀ سوم قبل از میلاد بر اساس یک برنامه مشخص ساخته شده است. این شهر بخش های مختلف داشته است. بخش مسکونی که زندگی مردم عادی در آن جا بوده، بخش صنعتی و کارگاهی که فعالیت های پیشه ورانه و کارگاهی مثل ساخت اشیای سنگی، ظروف سفالی و یا فعالیت های فلزگری باستان در آن صورت می گرفته و یا از همه مهم تر بخشی بود که به عنوان گورستان مورد استفاده قرار می گرفته است.
وی افزود: حائز اهمیت است که اشاره کنم تا قبل از این دوران گورستان هایی به صورت امروزی نداشتیم. از دوران نوسنگی یعنی از هزارۀ ده قبل میلاد، که شواهدی در دست است، مردم مردگان خود را در کف خانه های خود دفن می کردند اما مردمان شهر سوخته با این مسئله به گونه ای دیگر برخورد کردند و سعی کردند فضای دیگری را به این کار اختصاص دهند تا از بسیاری بیماری ها و عفونت هایی که ممکن است تدفین به وجود بیاورد جلوگیری کنند. شهر سوخته از نقطه نظر باستان شناسی نه تنها در فلات ایران بلکه در کل آسیای غربی حائز اهمیت است. این شهر به ما شواهد و اطلاعاتی دربارۀ به وجود آمدن اولین جوامع پیچیده در اختیار ما قرار می دهد. جوامع پیچیده یعنی جوامعی که از ساخت اولیه ساده و روستایی خود خارج شده و شرایط تقسیم کار و طبقات اجتماعی در آن ها به وجود آمده است.
شیرازی همچنین گفت: شهر سوخته در اوایل سدۀ ۲۰ میلادی به وسیله باستان شناس انگلیسی شناسایی و کاوش های باستان شناسی از ۱۳۴۶ به همراه باستان شناسان ایتالیایی و با همکاری مرکز باستان شناسی ایران که زیر نظر وزارت فرهنگ و هنر بوده شروع می شود و تا یک سال قبل پیروزی انقلاب ادامه پیدا می کند. این فعالیت ها دوباره در سال ۷۶ از سر گرفته شده و در مجموع ۲۵ فصل کاوش های باستان شناسی که در منطقه انجام شده اطلاعات مختلفی از تاریخ بیماری ها و .. به دست داده است.
وی مهم ترین ویژگی های این شهر را بحث پیشرفت های علمی و تکنولوزیک آن دانست و افزود: در این شهر نشانه هایی از جراحی های پیشرفتۀ پزشکی بر روی جمجمه یک دختر ۱۳ ساله که پزشکان آن را شکاف داده و مایع درون مغز را خارج کردند، دیده شده است. بر اساس رشد استخوانی که در آن جا وجود دارد می توان گفت فرد حداقل بعد از عمل بین ۶ تا ۹ ماه زنده بوده است. پروتز مصنوعی چشم عمل دیگری است که بر چشم یک دختر جوان انجام شده است و نشانه های آن در این شهر به دست آمده است.
سنگهای زینتی نیمه قمیتی و نیز ارتباطات بسیار قویی که مردم آن منطقه با مردم دیگر مناطق داشتند از دیگر ویژگی های این شهر بوده است. به طور نمونه سنگ نیمه قمیتی لاجورد که در آنجا به دست آمده اصلا معدنی ندارد و نزدیکترین مکان ۲۰۰۰ کیلومتر ـ یعنی در افغانستان ـ با این شهر فاصله دارد. تجارت سنگ فیروزه و عقیق از دیگر موراد قابل اشاره در این مورد است. این نشان از یک جریان چندسویۀ بازرگانی در هزارۀ سوم پیش از میلاد در این شهر دارد.
شیرازی از کشف کتیبه ای کهن در این مکان خبر داد و گفت: اخیراً در جنوب بلوچستان به طور اتفاقی کتیبه ای مربوط به ۷۳۱ پیدا کرده ایم و برای شناخت و معرفی بهتر این کتیبه که به چند دلیل برای ما اهمیت دارد درخواست کمک می کنیم؛ نخست این که مفهوم ایران زمین در این کتیبه نقش بسته است در حالی که سرزمین ایران در قرن ۸ هنوز ملوک الطوایفی بوده است. دیگر این که تحولات سیاسی به خوبی در این کتیبه دیده می شود.
شیرازی در پایان سخنانش مژده داد که: اخیراً پروندۀ میراث شهر سوخته را برای ثبت در پروندۀ میراث جهانی یونسکو ارسال کردیم و امیدواریم تابستان سال آینده این میراث ثبت بشود زیرا در جهت نگهداری و پژوهش دربارۀ این شهر می تواند به ما کمک کند.
پایان بخش این دیدار دوستانه شعر خوانی احسان الله شکر اللهی بود که به دکتر نوش آفرین انصاری تقدیم شد. متن کامل شعر ایشان را در زیر می خوانید:
هر درس دو واحدی سه ساعت، در محضر آن عزیز بودیم
در محضر آن بزرگ آن خوب، اندازه ذره ریز بودیم
تا صبح اگر سخن به لب داشت، یک ذره نمی شدیم خسته
می گفت سخن تمام و می رفت، او رفته هنوز و ما نشسته
آوای کلام دلنشینش در سینه نوای زندگی بود
او خود به خدا خدای احساس لیک آینه دار بندگی بود
انصاری با وفای محبوب از خاطر ما نمی روی تو
هر جا بروی درون جانی محو از نظرم نمی شوی تو
احسان ز خودش سوال می کرد در حلقه عشق کی نگین بود
در گوش دلش جواب پیچید انصاری نوش آفرین بود
گزارش از سهیلا یوسفی
…………………………………………………
گزارش تصویری مرتبط
دیدار دوستانه استادان و صاحب نظران – ۲۷ آذر/۱
دیدار دوستانه استادان و صاحب نظران – ۲۷ آذر/۲
…………………………………………………
نظر کاربر: منصور صفت گل
سه شنبه ۳ دی ۱۳۹۲ – ۱۹:۴۲
با سلام و احترام در متن این گزارش اشاره شده است که کتیبه نویافته در شهر سوخته پیدا شده است. لطفا این خبر اصلاح شود. کتیبه یاد شده در نزدیکی نیکشهر در فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری دریای عمان در جنوب بلوچستان پیدا شده است . این محل صدها کیلومتر با شهر سوخته فاصله دارد. در باره مطلب مورد نظر دوست گرامی جناب آقای دکتر شیرازی مبنی براینکه اصطلاح ایران زمین در کتیبه مورد بحث در دوره ای به کار رفته که ایران ملوک الطوایفی بوده است، بهتر است به این موضوع توجه شود که در سال یاد شده در این کتیبه یعنی اواخر عهد ایلخانی، ایران هنوز کشوری یکپارچه بود و در متون تاریخی و اسناد اداری این دوره این اصطلاح بارها به کار رفته است. در واقع در همین دوره این اصطلاح احیاء شد. با سپاس صفت گل
نظر کاربر:مجید غلامی جلیسه
چهارشنبه ۴ دی ۱۳۹۲ – ۱۷:۳۸
سلام و عرض ادب ترجمه مالک اشتر به قلم بدایع نگار تا کنون چندین بار چاپ و انتشار یافته است. همچنین دو چاپ مختلف سنگی از این کتاب نیز به انتشار رسیده که اولی در زمان حیات بدایع نگار و به سال ۱۲۸۵ق. در تهران چاپ و انتشار یافته است. در خصوص نسخه مجلس که احتمالا مراد شما نسخه ۱۲۹۷ق. به خط عبدالغفار تویسرکانی است. اگر قرار بر چاپ عکسی است که هیچ اما اگر قرار است تصحیحی از این ترجمه ارائه گردد قطع به یقین نسخه چاپ سنگی اولی است. سپاس و درود جلیسه.