محمد نایب شیرازی در این کارگاه که در تالار کنفرانس کتابخانه مرکزی رضوی برگزار شد، چگونگی اصالت سنجی نسخه‌های خطی را به لحاظ همزمانی تولید نسخه با تاریخ مندرج در آن، تطبیق نقاشی طراحی و تذهیب در نسخه‌های هنری و همزمانی جلد خط و نقاشی در نسخه‌های هنری مورد بررسی قرار داد.
آنچه در اصالت سنجی تطبیقی مطرح است
وی، شناخت اثر از روی امضا، نوع خط و سایر عوامل منتسب به یک نفر را راهی برای اصالت سنجی تطبیقی عنوان کرد و افزود: خط یکی از عواملی است که می تواند معرفی کننده تاریخ اثر باشد به عنوان مثال نسخه ای که به خط نستعلیق کتابت شده باشد را نمی توان به قبل از قرن ۸ هجری نسبت داد زیرا که خلق این خط بعد از این تاریخ اتفاق افتاده است.
این استاد ماهیت بصری را راهی دیگر برای شناخت خالق اثر برشمرد و با اشاره به تفاوت‌های امضای رضا عباسی و معین مصور به عنوان دو نقاش نامی ایران افزود: معین مصور نقاش برجسته که شاگرد رضا عباسی بوده است به صورت شکسته نویسی با قلم نقاشی به امضای اثر پرداخته در حالی که در امضای استاد وی، اصول خطاطی رعایت شده است.
وی تصریح کرد: در صورت انطباق بالای ۷۰ درصد، اصالت سنجی اثر قابل انتصاب است، اما اگر این درصد به پایین تر از ۷۰ درصد و ۵۰ درصد برسد، آثار منسوب و مشکوک هستند.
بررسی دوره تاریخی و موقعیت جغرافیایی اثر
محمد نایب شیرازی همچنین رنگ را وسیله برای بررسی تاریخی اثر دانست و گفت: رنگ نارنجی مانع عبور حشرات است و لعاب صبر زرد هندی که مانع حشره زدن آثار است از جمله تکنیک‌هایی است که در دوران صفویه به بعد از آن استفاده می‌شده است.
نخ شیرازه نیز از دیگر راهکارها برای تشخیص منطقه جغرافیایی اثر بود که وی بدان اشاره کرد و میزان کتان، ابریشم، نخ و مو را راهنمایی برای گمانه زنی منطقه‌ای عنوان کرد که اثر در آن خلق شده است.
تغییر در تاریخ خلق اثر
وی به مخدوش و محذوف کردن تاریخ خلق اثر در بسیاری اسناد تاریخی و آثار هنری اشاره کرد و گفت: آثاری همچون نقاشی‌های میرعماد از سال ۱۰۱۵ به بعد به پختگی می‌رسد و بر این اساس تاریخ بسیاری از آثار وی جلو آورده شده است که مصداقی از تزویر است.
شناخت معیار میزان و زیبایی شناسی هنرمند، اشعار، راه قلم، مرکب گذاری، صفحه گذاری و نوشتن برخی سوره ها از دیگر راه‌ها برای اصالت تطبیقی بود که وی بدان اشاره کرد و در خصوص آن به ارائه توضیحاتی پرداخت.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آستان قدس رضوی