میراث مکتوب- بشیر علوی گفت: مرحوم حجت‌الاسلام شیخ محمدعلی دانش‌پژوه (ره) متخلص به فاضل از شاعران دوره قاجار و پهلوی است که عمر شعری خود را بیشتر در دوره پهلوی، به‌ویژه پهلوی اول، گذرانده است. وی در سال ۱۲۷۸ هجری شمسی در شهر برازجان متولد شد.
این استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبی ادامه داد: محمدعلی دانش‌پژوه تحصیلات مقدماتی را در برازجان سپری کرد و از همان ابتدای نوجوانی و جوانی اهل مطالعه، درباره معارف اهل بیت عصمت و طهارت بود. او در سن پانزده سالگی در روستای سرکره از توابع برازجان اقدام به برگزاری مجالس تدریس معارف اسلامی کرد و با بیانات رسای خود مردم را بهره‌مند ساخت. فاضل دشتستانی سپس برای ادامه تحصیلات مذهبی و علمی خود عازم شیراز شد و در آنجا از محضر بزرگانی مانند مرحوم حضرت آیت‌الله سید ابوالحسن مزارعی و سید عبدالله شیرازی بهره‌مند شد و بعد از آموختن مقدمات، به نجف اشرف رفت.
به گفته وی، این عالم شاعر در نجف از محضر بزرگانی نظیر حضرت آیت‌الله سید ابو الحسن اصفهانی (ره) استفاده کرد. او در زمینه علوم دینی به حدی جدی بود که برخی از علمای نجف به وی لقب «شیخ فاضل» دادند. دانش‌پژوه به دلیل احساس نیازی که در وطن به او احساس می‌شد، اقامت در نجف را برخلاف میل باطنی رها کرد و سرانجام به زادگاه خود، برازجان برگشت.
علوی ادامه داد: بازگشت او به برازجان مصادف با دوران استبداد رضاشاهی بود. دوره‌ای که تلاش می‌شد با شعار دروغین اصلاح دین، تیشه به ریشه دین زده شود. یکی از روش‌هایی که پهلوی اول برای مبارزه با دین اسلام به کار برد، ممنوعیت شعائر مذهبی بود. عزاداری و برقراری مجلس روضه سالار شهیدان امام حسین (ع) اکیداً قدغن شد؛ اما در برازجان افراد مخلصی وجود داشتند که با وجود این ممنوعیت‌ها به هیچ وجه زیر بار توطئه انگلیس نرفتند. مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عبدالحسین اعتصامی (ره) به همراه مرحوم شیخ فاضل دانش پژوه (ره) در منزل مرحوم حاج‌محمد اسماعیل جهانبخش مراسم دعای پر فیض ندبه و روضه و عزاداری امام حسین (ع) را برگزار می‌کردند. مرحوم دانش‌پژوه به روستاهای مجاور سفر می‌کرد و در آنجا منبر می‌رفت و نگذاشت شعائر دینی شیعی کمرنگ شود.
مصحح اشعار فاضل دشتستانی بیان کرد: مرحوم دانش پژوه مبارزی نستوه بود که در دوره دوم پهلوی مبارزات ضدبهایی موثری را داشت تا جایی که به این علت مدتی را در کازرون زندانی شد و تحت شکنجه قرار گرفت. در مجموع، مرحوم فاضل در درجه اول واعظی بود نامی و سخنوری مشهور و خطیبی توانا که با شهامت و شجاعت تمام بی‌مهابا و بی‌پروا سخن می‌گفت و حُسن کلامش شهره خاص و عام بود. نطق شیوا و شورانگیزش زینت‌بخش مجالس و محافل بود و سخنان گرم و آتشین و هیجان‌انگیزش که از عمق جان و روح، مایه می‌گرفت، مرهمی بود بر دردهای دردمندان و بدین سبب از محبوبیت شهرت و اعتبار خاصی برخوردار بود.
علوی، سروده‌های فاضل دشتستانی را سروده‌های مذهبی و آرمانی دانست و در این باره گفت: قسمتی از سروده‌هایش که در آنجا تنفر و انزجار خود را از حکومت پهلوی اعلام کرده و متوسل به حضرت مهدی (عج) شده، گواه این مدعاست که با نگارش اشعاری تند بر آنها که اعمال و رفتارشان منافی با اصول انسانی و اسلامی بود، دادِ سخن رانده است و هنوز که هنوز است، خاطره آن همه جان‌فشانی‌ها و مبارزات و فداکاری‌ها در اذهان بعضی از مردم که در آن زمان در صحنه بودند و الان در قید حیات هستند، وجود دارد. از جمله این افراد می‌توان به آقای امامی، رئیس محترم سابق دانشگاه آزاد بوشهر و آیت‌الله صفایی بوشهری امام جمعه محترم استان بوشهر اشاره کرد.
نویسنده «نیم‌قرن شعر بوشهر» افزود: از شاخصه‌های مهم دیگر مرحوم فاضل داشتن طبع شعر و شاعری و تبحر و استعداد سرشار در فنون شعر در مدح و منقبت اهل بیت (ع) است. او شاعری بود خوش‌ذوق و چیره‌دست و سخنوری بود توانا که با شعر، شب و روز همدم و مأنوس بود و با مضمون‌های گرم و شورانگیز شعر می‌گفت و هر موضوعی را خوب می‌توانست بپرورد و آن را با زیورهایی از کلام بیاراید و در لباسی آراسته از الفاظ و ترکیبات شیوا بیان کند.
به گفته این منتقد و پژوهشگر ادبی، او در زمان زندگی‌اش مجموعه‌ای از اشعارش را گردآوری و دیوانی تهیه کرد و تصمیم به چاپ آن داشت، اما با کمال تأسف دست تقدیر و روزگار و سهل‌انگاری و بی‌انصافی و بی‌توجهی بعضی از دوستان نزدیک مانع این کار شد و دیوان خطی اشعار او را به رسم امانت برای مطالعه گرفتند و بردند و هرگز پس ندادند و دست به دست کرده و مفقود کردند و بدین ترتیب زحمات شبانه‌روزی و عشق او را به باد فنا دادند و بعد از آن هم متاسفانه دیگر مجال و فرصت نوشتن و تهیه دوباره برایش حاصل نشد و عمرش وفاداری نکرد و به رحمت ایزدی پیوست و اگر این اثر امروز باقی بود، قدر مُسلم تحفه‌ای بود که در میان فضلا و ادبا و شعرای امروز می‌درخشید و جایگاهی بس بلند و والا و ویژه داشت.
علوی تاکید کرد: این اشعاری که از زنده‌یاد فاضل دشتستانی تصحیح و تدوین کردم به لطف محسن ملکوتی، عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان استان بوشهر و نوه دختری مرحوم فاضل دشتستانی است که نسخۀ شعرِ مرحوم فاضل را در اختیار من قرار دادند. افزون بر این کار، در تصحیح و تنقیح واژه‌ها و رمزگشایی از نام سوره‌ها و آیه‌های مورد نظر مرحوم فاضل، همکاری و همراهی مؤثر و ارزشمندی را با من داشت. انصافاً با راهنمایی و ارایه نکاتی ارزنده در مورد بسیاری از مؤلفه‌های نسخه و خوانش بسیاری از واژه‌ها، کار را بر بنده آسان کرد و نکته قابل ذکر در مورد او، این است که وی نیز دارای ذوق و قریحه‌ای شاعرانه است.
به گزارش ایبنا؛ تصحیح اشعار فاضل دشتستانی به کوشش بشیر علوی در ۱۳۸ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه به همت انتشارات آرون بهار امسال راهی بازار کتاب شده است. وی پیش از این، آثاری شامل «نیلوفران خونین»، «نقد چهارجانبه در شعر معاصر» و «ترجمان صبح» (نقد شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی)، «نیم‌قرن شعر بوشهر» و «دو منظومه نویافته» (تصحیح «سال‌های سیاه» و «شکوفه‌ها» هر دو از زنده‌یاد مهدی حمیدی شیرازی)، کتاب «بقیه نقیه و ضمیمه اللطیفه» سروده میرزاحسین معتقد ری‌شهری، «شناختنامه شعر زنان بوشهر» و… را راهی بازار کتاب کرده است.
منبع: ایبنا