میراث مکتوب- وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از بازگشت سنگ‌نگاره ساسانی به ایران خبر داد. این سنگ‌نگاره جزو آثار سرقت شده از ایران اعلام شده که حدود هفت سال پیش در بریتانیا کشف و ضبط شد. گفته شده این سنگ‌نگاره در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته می‌شود.
نقش برجسته ساسانی پس از سه ماه نمایش در موزه بریتانیا، طبق گفته کاردار ایران در لندن، جمعه دوم تیرماه به سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن تحویل داده شد و بامداد چهارشنبه هفتم تیرماه نیز به ایران انتقال یافت.
پس از طی مراحل مورد نیاز، این سنگ‌نگاره در موزه ملی ایران به نمایش در می‌آید که زمان آن به اطلاع می‌رسد.
این اثر تاریخی که متعلق به دوره ساسانی است، در سال ۱۹۸۸ میلادی وارد کشور امارات شده و سال ۲۰۰۶ از کشور امارات خارج شده است. زمان توقیف اثر در بریتانیا سال ۲۰۱۶ بوده است. زمان دقیق خروج این سنگ‌نگاره از ایران مشخص نیست، اما با توجه به زمان ورود آن به امارات که برابر با ۱۳۶۷ شمسی است، به احتمال زیاد این اثر در زمان جنگ تحمیلی به شکل غیرقانونی از کشور خارج شده است.
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت سیزدهم با پیگیری‌های جدی تاکنون موفق به استرداد ۳۰ شیء فرهنگی تاریخی به ایران شده است.
به مناسبت بازگشت این سنگ نگاره به ایران نگاهی داشتیم به کتاب «سنگ‌نگاره‌های ساسانی» اثر مهدی بنیادی که در سال ۱۳۸۹ منتشر شده، به بررسی عکس‌های یادمان‌های سنگی ساسانی همراه با چکیده‌ای از رویدادهای تاریخی آنها می‌پردازد.
ساسانیان نزدیک به ۴۰۰ سال در ایران حکمرانی کردند و بر خلاف فرمانروایان دیگر دنیای باستان، مایل بودند چهره خود را ماندگار کنند. به همین دلیل تصویر برخی از افراد این خاندان در گوشه و کنار ایران، از جمله خان تختی در نقش رستم، در سنگ‌نگاره‌هایی باقی مانده است. کتاب در دو زبان فارسی و انگلیسی تنظیم شده و شامل تصاویر زیبایی از سنگ‌نگاره‌های ساسانی است که بخش عمده آنها با حکایت‌های جذاب و تاریخی از امپراتوری و فرمانروایان ساسانی، همراه است.
این کتاب به‌عنوان مرجعی قابل قبول برای نگهداری و مرمت ثروت‌های فرهنگی ایران، به‌خصوص یادمان‌های سنگی ساسانی، در نظر گرفته شده است. به‌عنوان مثال، در بخش سنگ‌نگاره یادبود سرباز، یک سنگ‌نگاره از دو مرد ساسانی با موسیقی‌های سازهای مختلف به تصویر کشیده‌شده است. در این تصویر، شخصیت اول به شکل سرباز و با یک کیف حمل اجناس به عنوان پدرخوانده نمایش داده شده است. شخصیت دوم به شکل یک قارچ طویلی به عنوان فرزند خوانده نمایش داده‌شده است. این سنگ‌نگاره، که بیش از ۱۵۰۰ سال قدمت دارد، یکی از معروف‌ترین آثار هنری ساسانی است که هم اکنون در موزه‌های مختلف جهان به نمایش گذاشته شده است. در مجموع، این کتاب یک نگاه جامع به یادمان‌های سنگی ساسانی ارائه می‌کند و خواندن آن برای همه علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران توصیه می‌شود.
منظره‌سازی و توجه به عناصر طبیعت بر مبنای باورها و اعتقادات دینی در هنر ساسانیان چنان آشکار است که می‌توان آنها را در شمار بزرگ‌ترین منظره‌سازان و هنرمندان طبیعت‌گرا قرار داد. هنر ساسانی در گستره‌ای وسیع از فارس تا تیسفون، سیستان و آذربایجان شکل گرفته و در شاخه‌های مختلف هنری مانند معماری و تزئینات وابسته به آن، پارچه‌بافی و فلزکاری به اوج و شکوفایی دست یافته است. در تمامی این زمینه‌ها توجه به طبیعت و به کارگیری عناصر منظر، جزء لاینفک هنر ساسانی است.
بیشتر سنگ‌نگاره‌های ساسانی در کنار چشمه‌ها و رودخانه‌ها بر پا شده، در حالی که موضوع برخی از این نگاره‌ها به گونه‌ای با طبیعت یا عناصر طبیعی و منظر آمیخته است که به خوبی بیانگر دین و آیین طبیعت‌گرای ساسانیان است.
پرده‌های شکارگاه و تاجگیری خسروپرویز در تاق بستان با نقش و نگارهایی همچون برکه آب، انواع گل‌ها و گیاهان، پرندگان و حیوانات، نقش قطرات آب بر لباس خسرو، کوزه آب در دست آناهیتا، تاج خسرو با نقش ماه و خورشید، هاله نور بر سر خسروپرویز، جام مروارید در دست فرشتگان پیروزی و هلال ماه یا شاخ گاو از نشانه‌های ایزدبانوی آبها و دیگر نمادها بر سینه کوه که روزگاری شکارگاه شاه ساسانی بوده و یکی از پردیس‌های (پارادئز) ساسانیان به شمار می‌رفت از نمونه‌های بر جای مانده از هنر ساسانیان در سرزمین ایران است.
نقش برجسته مهر «میترا» با تاجی از خورشید که بر گل آفتابگردان ایستاده در مراسم تاجگیری اردشیر دوم در «تاق بستان»، اهدا پیشکش یا نشان از جانب شهبانو به همسرش هرمز اول در نقش برجسته «برم دلک» نزدیک شیراز. اهدای نشان برکت «گل انار یا نیلوفر آبی» از جانب «اناهیتا» ایزدبانوی آبهای پاک، فراوانی و باروی به شاپور اول در سنگ نگاره‌های «تنگ قندیل» نزدیک کازرون. اسناد معتبری است که از باورها و اندیشه باستانی ایرانیان عصر ساسانی حکایت می‌کنند.
نقش برجسته‌های ساسانی اسناد مهم و معتبری از اوضاع سیاسی – مذهبی و اجتماعی در این عصر است. این سنگ‌نگاره‌ها معمولا در مقابل سراب‌ها و رودخانه‌ها برپا شده است و در سه طبقه با موضوعات مذهبی، غیرمذهبی و ترکیبی ظاهر شده‌اند. این نقوش در آغاز به منظور آگاه کردن مردم از افتخارات، قهرمانی‌ها و پیروزی بزرگ فرمانروا پدید آمدند، لکن در ادامه به بیان رابطه و پیوند شاهنشاه با نیروهای فرازمینی(دریافت حلقه فرمانروایی از اهورامزدا، مهر و آناهیتا) و نمایش عناصر طبیعی حاوی معنای دینی و آیینی معطوف شده‌اند.
مزیت نسبی این کتاب آن است که برای نخستین بار تمامی نقش برجسته‌ها به صورت یک جا گردآوری و معرفی شده و پس از مقایسه آنها با سکه‌های عصر خود به نمادشناسی برخی از عناصر پرداخته شده است.
امتیاز دیگر این اثر معرفی و تحلیل سنگ‌نگاره‌هایی است که پیشتر سخنی از آنها به میان نیامده است. خواننده این اثر با نگرش نو بر برخی از نقش‌ها، نقد و اصلاح گفتارهای پیشین بر دقت نظر و احتیاط مولفان کتاب در تفسیر متون تاریخی صحه خواهد گذاشت. از جمله سنگ نگاره‌هایی که با نگرشی نو در کتاب مطرح شده است.
منبع: ایبنا