میراث مکتوب- آیین اختتامیه «هفدهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد» چهارشنبه، سوم بهمن ۱۴۰۳ با حضور سید عباس صالحی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محسن جوادی سرپرست معاونت امور فرهنگی، ابراهیم حیدری مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، غلامرضا امیرخانی رئیس سازمان اسناد کتابخانه ملی، حامد محقق معاونت شعر و داستان خانه کتاب و ادبیات ایران، سردار مهدی امیریان رئیس بنیاد ادبیات و تاریخ جنگ، آزاده نظر بلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و برگزیدگان دوره هفدهم جایزه جلال، اهالی قلم و اصحاب فرهنگ، ادب و رسانه در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: در اختتامیه هفدهمین دوره هستیم. این جایزه در این ۱۷ سال فرازوفرودهای بسیاری را گذرانده و امروز به نقطه‌ای رسیده که می‌توان گذشته و آینده‌اش را دید. وی در ادامه با تاکید بر هدف‌گذاری تاسیس این جایزه افزود: در هدف‌گذاری آئین‌نامه این جایزه آمده است این جایزه برای ارتقای زبان و ادبیات فارسی تاسیس می‌شود. در واقع سه چشم انداز این جایزه زبان فارسی، ادبیات ملی و ادبیات دینی است.
وی با اشاره به ارتقای ادبیات فارسی افزود: در اینجا لازم است که بدانیم ادبیات ملی چیست و چگونه جایزه جلال می‌تواند در خدمت ادبیات ملی باشد؟ منظور از ادبیات ملی، انقطاع از ادبیات جهانی و ادبیات نژاد پرستانه نیست. ادبیات ملی ادبیاتی است که در خدمت انسجام و همبستگی ملی و همگرایی ملی قرار بگیرد. ادبیات ملی ادبیاتی است که روح وحدت را در فضای اجتماعی منتشر کند.
وی در ادامه گفت: این ادبیات نمی‌تواند ادبیات تفرقه‌آفرین و فاصله‌افزا باشد. ویژگی دوم این است که ادبیاتی است که به هویت ملی کمک می‌کند و مانع هضم یک ملت در هاضمه جهانی مدرن می‌شود و از هویت ملی صیانت می‌کند. ادبیات ملی ادبیات فرصت ساز برای اتصال این هویت در شرایطی است که خطر انقطاع‌ها و گسست‌ها وجود دارد. ادبیات ملی، بو و طعم تاریخ و جغرافیای یک ملت را دارد و حس بومی‌گرایی در آن وجود دارد. ادبیات ملی ایران از هزاران سال تاریخ و هزاران سال سابقه سرزمینی جغرافیای ایران ارتزاق می‌کند و از آن مایه می‌گیرد، از او می‌آموزد اما مقلد نمی‌شود.
صالحی اظهار کرد: ویژگی چهارم ادبیات ملی این است که خرده فرهنگ‌های ملت را در درون خود قرار می‌دهد و خرده فرهنگ‌ها را بخشی از بافت ملیت می‌داند و ملت را مقابل خرده‌فرهنگ‌های درون خودش قرار نمی‌دهد. ادبیات ملی ادبیاتی که خرده فرهنگ اقالیم و اقوام و مذاهب و ادیان را به عنوان اجزا ملی خود تلقی می‌کند و با آن همراهی و همسازی می‌کند.
وی ادامه داد: این مولفه‌ها، مولفه‌های ادبیات ملی هستند و جایزه جلال تاسیس شده است برای پاسداشت این ادبیات ملی که در نوشتار جلال مشهود بود. ما می‌توانیم با برخی از آرای جلال همراه و یا منتقد آن باشیم اما او یک ادیب ملی تمام عیار بود. او آن زمان که دید حزب توده دارد با همبستگی ملی فاصله پیدا می‌کند راه خود را جدا کرد، چون دید یک ادیب ملی نباید با این فضای ناهمخوان با همگرایی ملی همراه شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: جلال در همه نگاشته‌ها و مستندنگاری‌هایش این تعلق ریشه‌دار به هویت ملی را با خود داشت که نمونه علنی آن «غرب‌زدگی» است. تعلق جلال به هویت ملی، در همه آثار جلال ریشه‌دار است. اگر ادبیات ملی را ادبیات متاثر از رنگ و بو و تاریخ و جغرافیای ایران می‌دانیم چه کسی انکار می‌کند این طعم و بو و رنگ در آثار جلال چقدر مشهود است و اگر توجه به خرده‌فرهنگ‌ها را جزئی از تعلق به ادبیات ملی می‌دانیم باز جلال با اینکه مردم‌شناسی نخوانده بود چگونه به امتیازات و رنگ و بوی مردم ایران توجه داشت و در همین یادداشت‌های روزانه‌اش که در روزنامه اطلاعات منتشر شد در اولین دفترش چگونه به زبان تاتی توجه می‌کند و ۱۵۰۰ واژه تاتی و ۱۵۰ جمله تاتی و قصه‌های تات‌نشین‌ها را یاداشت می‌کند.
صالحی ادامه داد: ثروت ایران فقط نفت باقیمانده از فسیل‌های تاریخی نیست، ثروت ایران تنوع این کشور در اقوام، زبان، فرهنگ و آداب و رسوم است و جلال به این نکته توجه داشت که این ثروت ارزشمندتر از نفت است و این ثروتی است که انسان‌ها آن را ساخته‌اند و ساخت‌وساز انسان‌ها ارزشمندتر از ساخت‌وساز طبیعت است. جلال به این خرده فرهنگ‌ها تعلق داشت، می‌بینیم زمانی که به جنوب ایران رفته است با چه لذتی عبور ایل قشقایی را روایت می‌کند.
وی افزود: اینها مولفه‌هایی است که جایزه جلال موظف بود به آنها توجه کند. در این روزهایی که ایران ما در مطمح نظر گرگ‌های درنده بوده و هست، توجه به ادبیات ملی ایرانی اهمیت زیادی دارد. ادبیات است که ایران را نگه داشته است. شاهنامه و فردوسی ایران را حفظ کرده اند و امروز هم ادبیات است که می‌تواند حافظ این میراث و سنت تاریخی ایران باشد. جایزه جلال در این شرایط آشوب‌زده منطقه‌ای و جهانی می‌تواند به کمک ایران بیاید. ایرانی که افتخارات گران‌باری داشته است که انسانیت به آنها مدیون است. جایزه جلال را بیشتر به ایران متصل کنیم. ایرانی که سرافراز بوده و خواهد بود.
خاستگاه اخلاق، خردورزی و نوع دوستی است
محسن جوادی در این مراسم، ضمن خیر مقدم به میهمانان و برگزیدگان گفت: تقدیر و تشکر دارم از کسانی که همت گذاشتند تا این رویداد برگزار شود، از دبیر علمی جشنواره و همکاران خانه کتاب و دکتر امیرخانی تقدیر و تشکر می‌کنم. از وزیر فرهنگ که همواره پشتیبان این جایزه هستند نیز تقدیر و تشکر دارم.
وی افزود: ادبیات خود فرهنگ است، خاستگاه اخلاق، خردورزی و نوع دوستی است، بنابراین پرداختن به ادبیات ضامن پرورش ارزش‌ها و اخلاق های انسانی است. امیدوارم که این دوره از جایزه تقدیری باشد از عزیزانی که با آثارشان کمک کردند تا ما این رویداد مهم را برگزار کنیم.
آثار ادبیات همچنان پرفروشند
غلامرضا امیرخانی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در این مراسم گفت: کتابخانه ملی با سابقه ۸۷ ساله وظیفه نگهداری میراث مکتوب یک کشور را بر عهده دارد. یکی از ژانرهای مهم ما در کد دیویی ۸۰۰ رده ادبیات است که بیشترین کتاب و بیشترین مراجعات را در خود دارد.
وی افزود: فضای جدید برگرفته از فناوری‌های به روز از جنبه منفی کتاب را کنار گذارده و تنها حوزه ادبیات است که کمترین تاثیر را از این فضاها شاهد بوده است. کتاب در حوزه ادبیات، رمان و شعر همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است و آثار ادبیات همچنان پرفروشند. جمله معروفی هست که می‌گوید ادبیات بیان ساده واقعیت نیست، بلکه به واقعیت ساده زندگی، چیزهای می‌افزاید که در واقعیت نیست.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه به ارتباط جلال با کتابخانه ملی اشاره کرد و گفت: این جایزه به نام جلال آل احمد است. دوستان صمیمی جلال ناگفته‌های از این فرهیخته ادبی ایرانی در اختیار ما قرار داده اند که امید دارم کتابخانه ملی افتخار نشر این خاطرات ناگفته را از جلال داشته باشد.
در ادامه مراسم مسعود کوثری بیانیه شورای علمی این‌دوره از جایزه جلال را قرائت کرد.
اعلام برگزیدگان و شایستگان تقدیر
اعلام برگزیدگان بخش جنبی هفدهمین جایزه جلال بخش بعدی این مراسم بود. در بخش جنبی ویراستاری، زهرا خیریه به عنوان ویراستار بخش نقد ادبی کتاب «کیمیای کرامت» انتخاب شد و در بخش تجلیل ویژه، به پیشنهاد هیئت علمی این دوره از جایزه ادبی جلال آل‌احمد، از گلعلی بابایی به دلیل مستندنگاری‌های منتشر شده‌اش از دوران دفاع مقدس تجلیل شد.
در ادامه مراسم، برگزیدگان و شایستگان تقدیر بخش‌های چهارگانه معرفی شدند.
در بخش مستندنگاری، کتاب «خاک کارخانه؛ پارچه‌های ناتمام چیت‌سازی بهشهر و سرگذشت آخرین کارگران» نوشته شیوا خادمی از نشر اطراف شایسته تقدیر دانسته شد.
در بخش نقد ادبی، کتاب «دیرش روایی» نوشته بهمن نامورمطلق از نشر سخن به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد.
در بخش داستان کوتاه، کتاب «آن پری‌زاد سبزپوش» نوشته صمد طاهری از نشر نیماژ برگزیده شد و کتاب «پرنده باز تهران» نوشته ندا رسولی از انتشارات هیلا شایسته تقدیر شناخته شد.
در بخش داستان بلند و رمان، کتاب «سنگ اقبال» نوشته مجید قیصری از نشر چشمه برگزیده شد و کتاب‌های «دختران قبیله جنگ» نوشته جواد افهمی از انتشارات خط مقدم و «دم اسبی» نوشته رامبد خانلری از نشر بان شایسته تقدیر شناخته شدند.
منبع: ایبنا