میراث مکتوب- رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و نمایندگی بنیاد سعدی در لبنان به مناسبت روز بزرگداشت سعدی و به منظور احیای مجدد فصلنامه «الدراسات الادبیة» و انتشار یکصدویکمین شماره از آن، وبیناری تحت عنوان «در محضر شیخ اجل سعدی شیرازی» با حضور عباس مرتضی، وزیر فرهنگ لبنان، محمد جلال فیروزنیا، سفیر و عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی کشورمان در لبنان و جمعی از شعرا، ادبا و فرهیختگان و دانشگاهیان لبنانی در «باغ زیتون» برگزار کرد.
در این مراسم که همزمان از فضای مجازی پخش زنده می‌شد، خامه‌یار، رایزن فرهنگی کشورمان و نماینده بنیاد سعدی به قرائت ابیاتی معروف از سعدی پرداخت و گفت: سعدی با این ابیات خود، شایسته آن است که لقب پیر سخن، شیخ اجل، عارف و واعظ را به خود اختصاص دهد؛ چرا که ارزش والای انسانی را در بیت شعری ارائه کرده که همان همبستگی و مهرورزی میان مردم است و چه اندازه امروز، به مصداق این بیت در زندگی سیاسی و اجتماعی و حتی زندگی خانوادگی خود به آن نیازمندیم.
وی افزود: سعدی شیرازی در آثارش میان بهره بردن و سودرساندن و میان بلاغت و روانی کلام در‌آمیخته و بدین ترتیب مکتبی ادبی و قائم به ذات خویش را بنیان نهاده است. پدر نثر فارسی توانست میان سه دهه از تجربیات خود که نتیجه سیر آفاق و انفسی بوده و سفر به سرزمین‌ها با فراز و نشیب آن و فرهنگ ها در آمیزد و به نماد محبت و انسانیت تبدیل شود.
خامه‌یار با اشاره به سروده‌های عربی در اشعار سعدی خاطر نشان کرد: این ابیات، برخی از سروده‌های برخاسته از عمق جان سعدی فارسی زبان، به زبان عربی است، موعظه، مرثیه و غزل، که می‌توان آنها را قلب و وجدان عربی نامید و این سعدی فارسی است که در پوشش عربی، بر همبستگی ملت‌های اسلامی در یکی از مقاطع تاریخی تأکید کرده به آن امید که در سرزمین ما و منطقه ما این همبستگی ماندگار و تقویت شود.
نماینده بنیاد سعدی در لبنان افزود: سعدی، بیمارهای دوران خود را تشخیص داده بود اما در برابر آنها موضع انسان ناتوان و تسلیم شده اتخاذ نکرد، بلکه با نگاه طبیبی به آنها نگریست که توانایی تشخیص و ارائه درمان را همزمان دارد. گفتمان او برخاسته از روح جوانمردانه‌ای بود که به آن منتسب بود و با تواضع، زهد و قرب به سوی خدا از طریق عبادت و عمل در راه ارتقای تمدن اسلامی کوشید.
وی تأکید کرد: ما همه فرزندان سعدی هستیم و با اشعار او بزرگ شدیم، از چهار دهه گذشته گامهایی را دست در دست رهبرانمان به سوی مرحله‌ای برداشتیم که ارزش‌های انسانی بر آن حاکم است و انسان را از باتلاق بردگی بیرون آورده است. آیا یار و یاوری در این راه هست که ما را همراه کند؟
خامه‌یار در پایان سخنانش به احیای مجدد انتشار فصلنامه الدراسات الادبیه اشاره کرد و ضمن گرامیداشت یاد و نام مرحوم ویکتور الکک به عنوان مدیرمسئول سابق این فصلنامه، گفت: ما این را فرصت مغتنم می‌شماریم تا انتشار شماره نخست از فصلنامه الدراسات الادبیه در قالب جدید و هیئت علمی و مشاوران جدیدش به مسئولیت خانم دلال عباس و با همکاری دانشگاه لبنان را اعلام کنیم.
محمد جلال فیروزنیا، سفیر ج.ا.ایران در لبنان گفت: روز بزرگداشت شاعر بزرگ ایران زمین سعدی شیرازی را همزمان با آغاز انتشار مجدد فصلنامه الدراسات الادبیه گرامی می داریم. فصلنامه‌ای که پل ارتباطی میان دو فرهنگ عربی و فارسی بوده و اختلافات و اندیشه‌های میان دو زبان را هموار و فرهنگ و اندیشه را هدف اصلی و مشترک میان دو طرف قرار داده است.
وی اظهار کرد: به رغم تمامی امور و تا زمانی که همچنان روابط دوجانبه فرهنگی ایران و لبنان و تبادل اندیشه، فرهنگ و زبان میان دو تمدن ایران و لبنان برقرار است و به ویژه در دوران بحران‌ها، باید گفت که فرهنگ نقش والاتر و برتری را در مقابله با ظلم، تفرقه و جهل ایفا می‌کند.
غلامعلی حدادعادل، رییس بنیاد سعدی، سخنران بعدی بود که به صورت وبیناری در این مراسم به ایراد سخن پرداخت. وی با تشکر از رایزنی فرهنگی کشورمان در لبنان برای برگزاری این مراسم، اظهار کرد: زبان عربی که به برکت قرآن کریم قوّت یافته و گسترش یافته است، از صدر اسلام تا به امروز زبان بین المللی کشورهای اسلامی بوده است و در طول تاریخ همه دانشمندان از فقیهان، فیلسوفان، ادیبان، مؤرخان، شاعران و تحصیل کرده ها، زبان عربی می دانستند، که نشانه فرهیختگی در جهان اسلام بوده و زبان ارتباط مشترک همه مسلمانان بوده است.
وی ادامه داد: سعدی شاعر بزرگ این هم که در قرن هفتم هجری قمری می‌زیسته، از این قاعده مستثنی نبوده است. او سال‌ها در نظامیه بغداد درس خوانده بود و سال‌های طولانی تری در کشورهای عربی سیاحت کرده بود و بر این زبان و رموز و ظرایف آن تسلط داشته، با شاعران بزرگ عرب زبان آشنا بوده، این است که در دیوان خود، تعدادی شعر عربی دارد.
رییس بنیاد سعدی بیان کرد: سعدی نیز شماری، شعر به زبان عربی دارد که در کلیات او به چاپ رسیده است، و درباره اشعار عربی سعدی، تحقیق شده، مقالات گوناگون نوشته‌اند، این اشعار در دهه‌های اخیر، دو بار به زبان فارسی ترجمه شده، یکبار در چهل سال پیش با ترجمه استاد مؤید شیرازی ترجمه شده، یکبار هم ده سال پیش با ترجمه استاد موسی اسوار، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به زبان فارسی برگردانده شده و استادان بزرگی مانند شادروان حسین علی محفوظ، استاد زبان فارسی دانشگاه بغداد، پایان نامه دکتری خود را درباره مقایسه اشعار سعدی و متنبی نگاشته است و انتخاب موضوع اشعار عربی سعدی در لبنان که کانون فرهن جهان عرب بوده و هست، انتخاب مناسبی است و پیام آن این است که زبان عربی رشته پیوند همه ملت‌های مسلمان است و ایرانیان عشق خود را به زبان عربی فراموش نکرده اند و این میراث‌های فرهنگی مانند اشعار سعدی و دیگر آثار عربی و اشعار عربی ایرانیان فارسی زبان، می‌تواند یک حلقه مودتی و رشته پیوندی باشد میان مردم ایران و ملت‌های عرب، که بدانند ما در طول تاریخ، چگونه با یکدیگر پیوند فرهنگی داشته‌‌ایم و امروز نیز باید این پیوند را حفظ کنیم و مستحکم‌تر کنیم.
خانم دلال عباس، استاد ادبیات تطبیقی فارسی و عرب دانشگاه لبنان نیز سخنان خود را با ارائه تاریخچه‌ای از انتشار فصلنامه «الدراسات الادبیه» آغاز کرد و گفت: این فصلنامه از سوی دپارتمان زبان و ادبیات فارسی داشنگاه لبنان در سال تحصیلی ۵۷ -۱۹۵۶ م در چارچوب همکاری‌عای علمی مشترک میان دانشگاه تهران و دانشگاه لبنان توسط محمد محمدی، استاد ادبیات عرب دانشگاه تهران کار خود را آغاز کرد و هدف از انتشار آن به دو زبان عربی و فارسی تبادل اطلاعات میان کارشناسان هر دو زبان و ایجاد پل ارتباطی بین عرب‌ها و ایرانیان بود.
وی افزود: انتشار این فصلنامه به دلیل مشکلات مالی متوقف و سپس پس از پیرزوی انقلاب اسلامی ایران با تلاش‌های سید احمد لواسانی و ویکتور الکک انتشار آن بار دیگر آغاز شد و تا زمان درگذشت دکتر ویکتور الکک در سال ۲۰۱۷ م ادامه داشت.
خانم دلال عباس گفت: ما امروز با همت و تلاش رایزنی فرهنگی ایران در لبنان شاهد انتشار مجدد این فصلنامه به دو زبان فارسی و عربی هستیم تا به عنوان منبعی ادبی و فکری برای پژوهشگران این دو زبان قرار گیرد.
سپس، طونی الحاج، استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس اسبق دانشکده ادبیات دانشگاه لبنان، ضمن اشاره به سفرهای سعدی به کشورهای مختلف و کسب علم و معرفت و تجربه در این مسیر، گفت: سعدی در گلستان خود داستان های بسیاری از شخصیت‌هایی را نقل می کند که با آنها در سفرهای خود آشنا شده بود و تمام تلاشش این بود که این داستان ها را همراه با پند و ارشاد به مریدان خود ارائه دهد.
وی افزود: سعدی اضافه بر اینکه پدر نثر فارسی به شمار می رود، همچنین وی از ارباب حکمت و غزل سرایی است و شرق شناسان او را معلم انسانیت در سطح عرفان و حکمت توصیف کرده‌اند.
خانم رنا جونی، استاد دانشگاه تشرین شهر لاذقیه از سوریه، در پیامی که در این نشست قرائت شد، زبان را یکی از ابزارهای مهم برقراری ارتباط با دیگر ملت‌ها دانست و آن را فراتر از محدوده مرزها و ملت‌ها برشمرد.
وی تأکید کرد: سعدی شیرازی همواره در میان ما حضور دارد و در مقابله با زشتی چهره فرهنگ آمریکایی صهیونیستی و تروریسم آنها بر ضد اسلام با اشعارش، محبت به انسان و آزادی را به ارمغان می‌آورد.
مهی خیر بک، رییس کمیته پژوهشی زبان و ادبیات عرب مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه لبنان در سخنان خود، اشعار سعدی را نشانه تأثیرگذاری متقابل زبان فارسی و عربی بر روی یکدیگر برشمرد و گفت: عظمت انسانی که با زبان شعر سخن می‌گوید و لذت معنوی که او بهره ای از آن داشت، در اشعارش منعکس شده است. سعدی با اشعار صوفی مسلکانه اش، آداب و اخلاق را هم آمیخته و به نصیحت می‌پرداخت.
وی افزود: ابداع و جمال و خلاقیت و بهره بردن از واژه‌های مختلف خواننده را به تأویل‌های مختلفی سوق می‌دهد و از سوی دیگر مفاهیم عرفانی و صوفی نگرش، با زبان اشاره به محبوب و معشوق واقعی اشاره می‌کند.
این استاد دانشگاه لبنان گفت: زهد، ساده زیستی، حیاء، عشق الهی و مکاشفاتی که به آنها دست یافته بود باعث شد تا اشعارش تؤام با این مفاهیم شود و او که از شراب الهی نوشیده بود تجربه باطنی و مکاشفات خود را بازگو می‌کرد.
علی حجازی، رییس اسبق دانشکده ادبیات و نویسنده و پژوهشگر لبنانی گفت: سعدی گل‌های گلستان ایران را به حکمت و داستان هایی هدفمند تبدیل کرد و اشعارش توسط مترجمین به زبان‌های مختلف ترجمه شد. سعدی به شرق و غرب عالم سفر کرد و حکمت‌ها و داستان‌های سرزمین‌های مختلف را جمع و در دو کتاب بوستان و گلستان به نثر و شعر، تقدیم تشنگان سروده ها و کلامش کرد.
وی افزود: او در آثارش از قرآن کریم، احادیث پیامبر اکرم (ص) و نهج البلاغه بهره ها برد. شهرت سعدی در دوره رنسانس به اروپا رسید و بسیاری از ادبای اروپا را تحت تأثیر خود قرار داد. اشعار وی همچنین بر ادبیات هندی و ترکی تأثیر گذاشت و اما تأثیر او بر ادبیات عرب، بسیار روشن تر از آن است که بخواهیم بیان کنیم، ادبایی مانند محمد الفراتی، محمد هندوای، محمد خلیفه التونسی و دیگران تحت تأثیر ادبیات کلامی و شعری او قرار گرفتند.
وی گفت: نام سعدی همچنان زنده است و مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و همواره این نام زنده خواهد ماند.
حسن حیدر، مدیر دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که یکر از سفرهای سعدی به شهر بعلبک بوده و نام این شهر در آثار او آمده است و امیدواریم که مراسم بعدی نیز در این شهر برگزار شود.
وی افزود: یکی از مهمترین ابعاد آثار سعدی، بُعد آموزشی و علمی سروده ها و نوشته هایش است، هنگامی که از بهار و گل و طبیعت و شب و روز یاد می‌کند، هدفش تنها توصیف آنها نبوده بلکه در پس آن، به توصیف چهره خالق آنها می‌پردازد.
حسن حیدر آمادگی دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان جهت ارائه هرگونه خدمات به این فصلنامه اعلام کرد و خواستار برگزاری مراسم مشابهی برای حافظ شد.
منبع: روابط عمومی بنیاد سعدی