اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی با رویکرد «شبکه‌سازی و حل مسأله» در حوزه ایرانشناسی، روز 24 آبان‌ماه 1404 در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی آغاز شد.
این اجلاس با حضور بیش از 50 ایران‌شناس، پژوهشگر و استاد دانشگاه از ۲۲ کشور جهان برگزار شد و به یکی از گسترده‌ترین گردهمایی‌های حوزه مطالعات ایرانشناسی در سال‌های اخیر تبدیل شد.
در آیین افتتاحیه، سخنرانان برجسته‌ای چون سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدرضا صالحیامیری، وزیر میراث فرهنگی، حجت‌الاسلام محمد مهدی ایمانی‌پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، علی اکبر صالحی رئیس بنیاد ایرانشناسی و غلامعلی حدادعادل رئیس بنیاد سعدی، بر اهمیت ایرانشناسی در بازنمایی تصویری واقعی از فرهنگ و تمدن ایران تأکید کردند
این رویداد با هدف شناسایی ظرفیت‌های مرتبط با ایرانشناسی در جمهوری اسلامی ایران و با مشارکت نهادهایی به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و بنیاد ایرانشناسی در شهرهای تهران و شیراز ادامه دارد. در کنار این اجلاس، نشست‌هایی تخصصی در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و علم و فرهنگ با موضوع هایی همچون گردشگری، زبان فارسی، فناوری، میراث معنوی و تمدن ایران برگزار شده است.
ایران کشور فلسفه، علم و خردوزی است
غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نخستین اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی در حسینیه الزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، گفت: ایران در طول تاریخ حوادث بزرگی را شاهد بوده و همچنان پا برجا مانده است. درخت سرو نماد پایداری ایران است. سبز و سربلند و استوار و با انعطافی حکیمالنه که دوباره به استواری خود باز می‌گردد.
وی افزود: ایران کشوری پهناور و با جغرافیایی گسترده، اقوامی متنوع این خرده فرهنگ‌ها از تمدن ایران و فرهنگ ایران رنگین کمان دلپذیری ساخته است فرهنگ ایرانی و اسلامی جلوه‌های گوناگونی دارد.
رئیس بنیاد سعدی ادامه داد: ادبیات فارسی جلوه دلپذیر و مشهور فرهنگ ایرانی و اسلامی ماست. علاوه بر این فرهنگ را در هنر ایران می‌توانید به وضوح ببینید.
حدادعادل خطاب به میهمانان حاضر عنوان کرد: در سفری که به اصفهان و شیراز خواهید داشت بخش‌هایی از هنر و تاریخ ایران را تماشا خواهید کرد. این فرهنگ در معماری، سنت‌ها و آداب ما جلوه‌گر است علاوه بر این، ایران کشور فلسفه، علم و خردوزی است.
وی گفت: فقط برای جلب توجه ایران شناسان به اهمیت تفکر فلسفی در ایران عرض می‌کنم که فیلسوف بزرگ قرون وسطای اروپا یعنی سنتوماس آکویناس در مجموعه مفصل کلامی خود سوما تئولوژیکا فقط ۴۰۰ بار به نام ابن سینا و کتاب شفای او استناد کرده است و این نشانه عمق و گسترش تفکر فلسفی ایران در جهان است. تفکری که امروزه نیز همچنان در ادامه یک سنت ۱۴۰۰ ساله ادامه دارد.
رئیس بنیاد سعدی افزود: ایران کشور علم است فقط برای آنکه یک نمونه به دست داده باشم عرض می‌کنم قیاس الدین جمشید کاشانی ریاضیدان ایرانی دو قرن پیش‌تر از ریاضیدانان اروپا توانسته است عدد پی را با ۱۶ رقم اعشاری معین کند تا دو قرن بعد هنوز ریاضی دانان اروپا با چنین دقتی نتوانسته بودند عدد پی را اندازه گیری کنند. اینها نمونه‌هایی است که حکایت از عمق و وسعت فلسفه و علم در ایران می‌کنند در تاریخ ایران چیزهایی که سابقه ندارد و دیده نشده یکی بت پرستی است در هیچیک از کاوش‌های باستان شناسانه در ایران بت و بتخانه کشف نشده است.
حرف تازه ایران: انقلاب اسلامی، منشور حاکمیت خرد و اخلاق
حدادعادل ادامه داد: ایرانیان از آغاز خداپرست بوده‌اند و امروز نیز به خداپرستی و توحید افتخار می‌کنند؛ یکی دیگر از اموری که در تاریخ ایران دیده نشده نسل کشی است. هیچ وقت نسل کشی در ایران سابقه نداشته است. اقلیت‌های پیرو مذاهب گوناگون همواره در ایران محترم و آسوده بودند. ایران امروز با انقلاب اسلامی خود در برابر جهانی که در آن حاکمیت خرد و ارزش‌های اخلاقی رخت بربسته حرف تازه‌ای برای گفتن دارد و اگر شما با ایران هراسی روبرو هستید در خارج از ایران باید بدانید این واکنش مستکبران جهانی در برابر کشوری‌ست که اراده کرده است تا مستقل باشد.
وی اذعان کرد: شما رو با سه مؤسسه آشنا می‌کنم گرچه بیشتر شما کمابیش با آنها آشنا هستید. هر سه این مؤسسات در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تأسیس شده و من به ترتیب تاریخی آنها را معرفی می‌کنم بنیاد دایره المعارف اسلامی بنیادیست با ۴۲ سال سابقه که دانشنامه جهان اسلام را منتشر میکند. این دانشنامه همه چیز مربوط به جهان اسلام و خصوصاً ایران را در بر می‌گیرد و برای هر ایران شناس می‌تواند یک مرجع قابل اعتماد باشد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: پیش بینی شده که به ۵۵ جلد بالغ شود اکنون ۳۴ جلد آن منتشر شده جلد سی و چهارم به چاپخانه رفته در این دانشنامه شما می‌توانید ایران و اسلام را به روایت ایرانیان و مسلمانان بخوانید و این روایت را با روایت دیگران مقایسه کنید.
حدادعادل ادامه داد: دانشنامه جهان اسلام به زبان عربی هم ترجمه و منتشر می‌شود و تاکنون ۱۳ جلد آن به زبان عربی هم انتشار یافته، مؤسسه‌ای بزرگ است و من از همه ایران شناسان دعوت می‌کنم بعد از بازگشت از شیراز در صورتی که فرصتی برای حضور در ایران و تهران داشتید از بنیاد دایره المعارف اسلامی بازدید کنید.
تصویب بیش از ۷۰ هزار واژه فارسی در برابر اصطلاحات علمی بیگانه
وی افزود: مؤسسه دوم فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است که ایران شناسان حاضر در جلسه با آن آشنا هستند و ما توفیق داریم که بسیاری از ایران شناسان عضو افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی هستند. وظیفه فرهنگستان پاسداری از زبان و ادبیات فارسی است و برنامه‌ریزی برای ایجاد زبان فارسی به عنوان زبان علم در دنیای امروز، به حکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در کشور ما درس‌های مدرسه‌ای و دانشگاهی تا بالاترین سطوح باید به فارسی تدریس شود.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اضافه کرد: چنین اصلی ایجاب میکند که فارسی، زبان علم باشد. زبان فارسی به عنوان یکی از شاخه‌های زبان‌های هند و اروپایی امکان گسترش و توانایی به عنوان زبان علم را دارد. ۳۵ سال از عمر فرهنگستان فعلی گذشته است در این مدت یکی از کارهایی که کرده این است که بیش از ۷۰ هزار واژه فارسی در برابر اصطلاحات علمی بیگانه به تصویب رسانده و وارد زبان فارسی کرده است. در فرهنگستان یک دایره المعارف، یک دانشنامه در ۱۴ جلد به نام دانشنامه زبان و ادب فارسی تألیف کرده ایم که برای هر استاد زبان فارسی یک کتاب بسیار مددکار می‌تواند باشد.
حدادعادل خاطرنشان کرد: یک دایره المعارف برای معرفی زبان و ادب فارسی در شبه قاره هند داریم و در نظر داریم برای معرفی زبان و ادب فارسی در آناتولی و آسیای صغیر هم دانشنامه دیگری تألیف کنیم تاکنون نزدیک به ۳۰۰ جلد کتاب منتشر کرده ایم و کتابخانه‌ای غنی برای پژوهشگران زبان و ادب فارسی داریم.
تدوین بیش از ۴۰ جلد کتاب برای تدریس زبان فارسی
رئیس بنیاد سعدی اظهار داشت: بنیاد سعدی یکی دیگر از مؤسساتی است که برای آموزش زبان فارسی و گسترش آن در جهان به تألیف کتاب‌هایی بر پایه اصول آموزش زبان فارسی به خارجیان به عنوان یک زبان دوم همت گماشته و تاکنون بیش از ۴۰ جلد کتاب برای تدریس زبان فارسی در موضوعات گوناگون برای مخاطب‌ها تألیف کرده است. هر معلم زبان فارسی و هر مؤسسه‌ای که بخواهد زبان فارسی را تدریس کند به این کتاب‌ها احتیاج دارد.
حداد عادل اضافه کرد: چند صد دوره آموزشی نیز برای تربیت معلمان زبان فارسی و کلاس‌های بازآموزی برای فارسی آموزان در سراسر جهان به طور پیوسته برگزا رمی شود. از فضای مجازی هم برای آموزش زبان فارسی استفاده می‌کنیم. ۱۵ سال از تأسیس بنیاد سعدی می‌گذرد. خوشبخت خواهیم شد که با ایران شناسانی که با زبان فارسی و آموزش زبان فارسی سروکار دارند در ارتباط باشیم. در کنار جلسات این مجمع هم یک میزی هست که در آن تالیفات و جزوه‌های مربوط به بنیاد سعدی در اختیار شما قرار می‌گیرد. ایران خانه و وطن دوم ایران شناسان است. امیدوارم ارتباطات جمهوری اسلامی و ایران شناسان روزافزون باشد.
همچنین، محمود جعفری‌دهقی رئیس انجمن ایرانشناسی نکاتی را در خصوص اهمیت ایرانشناسی، اذعان کرد و گفت: ایرانشناسی رویکردی گفتمانی دارد. بنابراین در روزگار کنونی که روابط ملت‌ها به دانش و ارتباط و گفتوگو پایدار است، ایرانشناسی راهبردی مهم در عرصه بین‌الملل است و ایرانشناسی نقش محوری در روایتگری ایران دارد.
در بخشی از این مراسم، عظمت ضیا عضو پارلمان و مدیر مؤسسه تاریخ ا‌کادمی ازبکستان، ولادیمیر ایوانف ایران‌شناس از روسیه، خانم یوگویلی ایران‌شناس و مترجم استاد زبان فارسی دانشگاه مطالعات خارجی چین و ونتیس ایران‌شناس یونانی سخنان خود را در خصوص اهمیت ایرانشناسی بیان کردند.
ایرانشناسی را به مرکز تلاقی تمدن‌ها تبدیل کنیم
علی اکبر صالحی رئیس بنیاد ایرانشناسی در نخستین اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی در حسینیه الزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، اظهار داشت: بنیاد ایرانشناسی، برنامه‌های متعددی از ایجاد کرسی‌های مشترک دانشگاهی و حمایت از ترجمه متون فارسی ، تا برگزاری کارگاه‌های میدانی برای پژوهشگران جوان در شهرهای تاریخی ایران را دنبال میکند.
رئیس بنیاد ایرانشناسی افزود: شبکه‌ای از همکاری‌های علمی می‌تواند بستری برای هم‌افزایی دانش، گفت‌وگوی میانفرهنگی و شکل‌گیری همکاری‌های پایدار و سازنده میان ملت‌ها باشد.
وی بیان کرد: ایرانشناسی در معنای درست خود، بخشی از تلاش گسترده‌تر برای پیوند تمدن‌هاست؛ پیوندی که نه از مسیر قدرت، بلکه از راه دانش، فرهنگ و تجربه انسانی شکل می‌گیرد.
رئیس بنیاد ایرانشناسی همچنین، گفت: اجلاس بین‌المللی ایران شناسی، اگرچه عنوان یک نشست علمی را دارد، در حقیقت فرصتی است تا ایران و جهان در کنار هم بنشینند، سخن بگویند، و از همه مهم‌تر، هنر خوب شنیدن یکدیگر را دوباره کشف کنند.
صالحی از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ، به‌ویژه از ریاست محترم آن، جناب حجت‌الاسلام ایمانی‌پور قدردانی کرد و افزود: این همکاری صمیمانه و متعهدانه، جلوه‌ای از هم‌نوا شدن نهادهای فرهنگی کشور در راه بازنمایی سیمای راستین ایران است.
وی گفت: این تلاش مشترک بر سه پایه : عشق به این سرزمین ، باور به قدرت گفتوگو و ایمان به این حقیقت که فرهنگ، نیرومندترین ابزار ما برای فهم، دوستی و صلح است، استوار است.
صالحی اذعان کرد: وظیفه ما این است که سیمای ایران، ایرانی متکثر، پویا و بسیارفراتر از کلیشه‌ها و ساده‌سازی‌ها را آن‌گونه که هست، نه آن‌گونه که دیگران می‌پسندند یا تصویر می‌کنند با تکیه بر حقیقت و بر پایه انصاف و عدالت، به جهانیان معرفی کنیم.
ایرانشناسی؛ پُلی میان گذشته تاریخی و زندگی روزمره
رئیس بنیاد ایرانشناسی گفت: بنیاد ایرانشناسی پلی می‌سازد میان گذشته و امروز، میان آنچه در کتاب‌ها آمده و آنچه در زندگی جاری است و باید مراقب باشیم که میراث این سرزمین صرفاً در سطح خاطره و موزه متوقف نشود، بلکه در روح و روان‌‌مان نیز جاری شود.
صالحی افزود: در جهانی که تصویرهای گزینشی و روایت‌های جهت‌دار، گاه بر حقیقت سایه می‌افکنند، ما می‌خواهیم صدای ایران را با زبان خود ایران و با تکیه بر تجربه تاریخی و فرهنگی این ملت و با معیارهای صداقت علمی بازگو کنیم.
وی گفت: در این هیاهوی رسانه‌ای، می‌خواهیم ایران، هم زبانِ روایت‌گر خود باشد و هم گوشِ شنونده جهانیان؛ سرزمینی که هم سخن می‌گوید و هم می‌آموزد، هم روایت میکند و هم بافروتنی نظر دیگران را می‌شنود، این رسالت، هم عظیم و هم لطیف است، عظیم، چراکه سخن از تمدنی چند هزار ساله و ملتی با لایه‌های گوناگون هویتی در میان است و لطیف، چرا که باید این چهره رنگارنگ را با دقت، انصاف و ظرافت به جهانی معرفی کنیم که گاه تنها بخشی کوچک از تصویر ما را می‌بیند.
ایرانِ واقعی؛ تجربه زیسته فرهنگ از موسیقی تا چهره مردم
صالحی، حضور بیش از شصت ایران‌شناس برجسته از ۲۴ کشور جهان را در اجلاس بین‌المللی ایران شناسی، نشانه عشق به فرهنگی دانست که ریشه در کهن‌ترین تمدن‌های بشری دارد و دلبستگی به کشوری که با وجود همه چالش‌ها، همچنان از پویاترین جوامع فکری و فرهنگی جهان است.
صالحی خطاب به مهمانان افزود: شما ایرانشناسان گرامی، در این سفر، ایران را نه در سطور کتاب، بلکه در چهره مردم، در لبخندها، در میهمان‌نوازی، در آوای موسیقی و رنگ هنر ایرانی لمس خواهید کرد.
وی بیان داشت: هر یک از شما، فراتر از یک پژوهشگر، سفیر فرهنگی ایران در جامعه خود هستید ، سخن ، مقاله ،درس و حتی گفت‌وگوهای روزمره شما، در شکل‌دهی به نگاه افکار عمومی و در آگاهی سیاست‌گذاران نسبت به ایران تأثیر دارد و شما می‌توانید میان مردم و دولت‌های خود با ایران پلی بر ستون‌های حقیقت، انصاف و تجربه دست‌اول بسازید.
صالحی اذعان کرد: در روزگاری که بخشی از رسانه‌های جهانی تصویری ناعادلانه از ایران ارائه می‌کنند، سفر شما فرصتی است تا این تصویرهای نادرست را به چالش بکشید و واقعیت را آن‌گونه که دیده و تجربه کرده اید بازگو کنید، نه آن‌گونه که در قالب‌های از پیش‌ساخته تعریف شده است.
صلح پایدار؛ دو بال احترام و شناخت
وی گفت: شناخت درست ایران، بی‌تردید خدمتی به خود ایران است، اما در مرتبه‌ای بالاتر، خدمتی به حقیقت گویی، رعایت انصاف، صلح و وجدان مشترک بشری است ، هر ملتی را که درست بشناسیم، از او کمتر می‌هراسیم، با او آسان‌تر گفتوگو می‌کنیم، و از او بیشتر می‌آموزیم، گفتوگو دروازه صلح است و صلح پایدار، بدون شناخت متقابل و احترام به کرامت انسان‌ها ممکن نیست.
رئیس بنیاد ایرانشناسی افزود: هر ایرانشناسی که با امانت‌داری علمی و بی‌طرفی اخلاقی به این سرزمین می‌نگرد، در حقیقت سفیر صلح و دوستی است.
وی همچنین، بیان کرد: بنیاد ایرانشناسی بر این باور است که ایرانشناسی در دوران ما نباید تنها به «شناخت از دور» محدود بماند؛ باید به مرحله همکاری، تبادل و هم‌آفرینی فرهنگی گام بگذارد و ما می‌خواهیم در کنار شما، شبکه‌ای جهانی از ایرانشناسان شکل دهیم تا دانش، تجربه و یافته‌های خود را به اشتراک بگذارند ، چنین شبکه‌ای می‌تواند عرصه‌ای برای هم‌افزایی دانش، گفت‌وگوی میانفرهنگی، و همکاری‌های پایدار و سازنده میان ملت‌ها باشد.
صالحی افزود: در همین راستا، بنیاد ایرانشناسی برنامه‌های متعددی در دست دارد؛ از ایجاد کرسی‌های مشترک دانشگاهی و حمایت از ترجمه متون فارسی، تا برگزاری کارگاه‌های میدانی برای پژوهشگران جوان در شهرهای تاریخی ایران و هدف ما، تنها تولید مقاله و کتاب نیست؛ بلکه ساختن فضایی زنده و پویا برای تبادل اندیشه و گشودن افق‌های تازه همکاری است.
ایران سرزمینی از رمزها، روایت‌ها و لایه‌های پیوسته تاریخ است
سیدرضا صالحیامیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نخستین اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی در حسینیه الزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ایران را «سرزمین لایه‌های ژرف تاریخ، فرهنگ و تمدن» توصیف کرد و با قدردانی از حضور ایرانشناسان گفت: ایران بیش از یک جغرافیاست؛ ایران سرزمین رمزها و رازهاست. سه دهه پیش ۱۱ دلیل نوشتم برای اینکه چرا ایران سرزمین رمزها و رازهاست و امروز همچنان بر آن دلایل استوارم.
صالحیامیری با اشاره به چیستی هویت فرهنگی ایرانی افزود: هویت ایرانی مجموعه‌ای از لایه‌های پیوسته و زنده است؛ هویتی که نه از دل گسست‌ها، بلکه از فرایندی طولانی، پیوسته و خلاقانه شکل گرفته و همین تداوم تاریخی راز بقای ایران بوده است.
وی تاریخ ایران را نمونه‌ای ممتاز از مقاومت فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: مهاجمان بسیاری به این سرزمین تاختند، اما آنچه ماند فرهنگ و تمدن ایرانی بود. زبان فارسی رمز درونی هویت ایرانی و پیونددهنده روایت‌ها، اسطوره‌ها، حکمت، شعر و حافظه تاریخی این ملت است.
کثرت در عین وحدت؛ قاعده استراتژیک هویت ایرانی
وزیر میراث‌فرهنگی، ایران را «پدیده‌ای کم‌نظیر از تنوع در عین انسجام» توصیف کرد و گفت: ایران امروز در دل خود کثرتی بزرگ دارد؛ آذری‌ها، کردها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها، عرب‌ها و هزاران گویش زنده، اما همگی زیر چتر کلانِ فرهنگ ایرانی زیست می‌کنند. این تنوع نه تهدید، بلکه عامل قدرت و استحکام هویت ایرانی است.
صالحیامیری در تبیین نقش تمدنی ایران اظهار داشت: ایران در بستر تاریخی جاده ابریشم نقشی میانجی میان فرهنگ‌ها داشته؛ هم از سنت‌های گوناگون بهره گرفته و هم بر آنها تاثیر گذاشته است. همین تبادلات مستمر، هویت ایرانی را پویا، سازنده و جهانی کرده است.
او همچنین با اشاره به ثبت جهانی منشور کوروش در یونسکو گفت: تصویب این اثر با اجماع جهانی نشان داد که میراث عدالت، مدارا، احترام به تنوع و پاسداری از کرامت انسانی، در ریشه‌های فرهنگ ایران استوار است و همچنان الهام‌بخش جهان امروز است.
نیروی بازآفرینی؛ راز ماندگاری ایران
وزیر میراث‌فرهنگی توانایی بازآفرینی را «روح حیاتی هویت ایرانی» توصیف کرد و افزود: ایران بارها خود را از نو ساخته است. نیروی زایش و نوشدن، ایرانی را در پیوند با آهنگ هستی قرار می‌دهد و یادآوری میکند که حقیقت در حرکت و دگرگونی است، نه در سکون. همین روح نوزایی، ایران را در سخت‌ترین بحران‌ها توانمندتر ساخته است.
صالحیامیری با تاکید بر ضرورت نگاه میدانی در مطالعات ایرانشناسی گفت: ایرانشناسی، پروژه‌ای میدانی، انسان‌شناختی و روایت‌پژوهانه است. مشاهده میدانی، مردم‌نگاری، شناخت تاریخی و تحلیل روایت، شرط لازم برای فهم ایران است.
وی افزود: ایران یکی از معدود کشورهایی است که تقریباً تمامی گونه‌های گردشگری را در خود جای داده و صنایع‌دستی آن با بیش از ۲۹۹ رشته ثبت‌شده «متن زیبایی‌شناختی و حافظه تاریخی» این سرزمین را حفظ کرده است.
سه تعهد رسمی وزارت میراث‌فرهنگی
وزیر میراث فرهنگی، تعهدات این وزارتخانه را نسبت به جامعه ایرانشناسی جهان تشریح کرد و توضیح داد: دولت ایران خود را همراه و پشتیبان پژوهشگران این حوزه می‌داند. وزارتخانه ما، نخست بر گسترش همکاری‌های علمی با مراکز و بنیادهای ایرانشناسی، دانشگاه‌ها و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تاکید دارد و فراهم کردن دسترسی پژوهشگران به منابع علمی، آرشیوی و موزه‌ای را از اولویت‌های قطعی خود می‌داند. بُعد فرهنگی این همکاری‌ها نیز جدی گرفته خواهد شد و میراث ایرانی از طریق دیپلماسی فرهنگی، نمایشگاه‌های بین‌المللی و پروژه‌های مشترک با کشورهای مختلف، حضوری پررنگ‌تر و تأثیرگذارتر در عرصه جهانی خواهد یافت. مسیرهای پژوهشی تازه، سفرهای تخصصی و زیرساخت‌های مطالعات میدانی در استان‌ها طراحی و فراهم خواهد شد تا ایرانشناسان بتوانند شناختی عمیق‌تر و مستقیم‌تر از واقعیت‌های فرهنگی ایران به دست آورند.
وزیر میراث فرهنگی از تمامی نهادهای مشارکت‌کننده در برگزاری اجلاس سپاسگزاری کرد و با خوشامدگویی به ایرانشناسان گفت: ایران نه فقط موضوع پژوهش، بلکه میدانی برای تامل، تجربه و معناست.
ایرانشناسی درهای دیپلماسی فرهنگی نوین را به روی جهان می‌گشاید
حجت‌الاسلام محمد مهدی ایمانی‌پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در نخستین اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی در حسینیه الزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: جهان ایرانی، رنگین کمانی از معنا، معنویت، نوع دوستی و ارزش‌های اخلاقی است که از دیر باز به عنوان تمدنی جریان ساز در جهان مطرح بوده و بر هویتی حق طلبانه و فضیلت‌گرا تاکید داشته است، تمدنی که می‌توان آن را در حوزه «ایران فرهنگی» یا «فرهنگ ایرانی» جست‌و‌جو کرد. این ویژگی، ایران را به یکی از کانون‌های تمدن بشری و محل تلاقی، تعاملات و ارتباطات فرهنگی بین‌المللی تبدیل کرده است.
وی افزود: دامنه این تأثیرگذاری و سهمی که ایرانیان در تمدن بشری داشته‌اند مناطق مختلف و گستره جغرافیایی وسیعی از شبه قاره، آسیای مرکزی، آسیای جنوب شرقی، برخی نواحی آفریقا را تحت تاثیر خود قرار داده است و امروزه نیز کمتر ملتی را می‌توان یافت که از میراث مشترک فرهنگی بر جای مانده از فرهنگ و تمدن ایرانی بی بهره باشد مضاف بر آنکه مزیت‌های بی‌نظیر نهفته در فرهنگ و ادب بویژه شاهکار‌های برجسته و بی‌نظیر ادبی شاعران و عارفان برجسته‌ای چون مولانا، حافظ، سعدی، فردوسی، خیام، عطار و ده‌ها شخصیت برجسته ایرانی و امروزه نیز مشتاقان بسیاری را در سراسر جهان به خود جلب کرده و فهم و زبان مشترک مبتنی بر ارزش‌های فطری انسانی را شکل داده است.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مطرح کرد: شاید دلیل عمده توجه به این کانون فرهنگی – تمدنی از آن رو بوده است که تن دادن به لوازم زیست مشترک انسانی مبتنی بر احترام، گفتوگو و تعامل، از مهمترین معبره “انسان ایرانی” که موجودی فرهنگی بوده، بشمار می‌آید.
وی افزود: فرهنگ نیز که صوری از عرف، اخلاق، علم، اسطوره، دین، هنر، قانون، فلسفه، صنعت و برخی دیگر از عناصر پدید آمده است در طول تاریخ گذشته ایران ، این توانایی را داشته تا ضمن ساماندهی ارزش‌ها و آرمان‌های مشترک به نیاز‌های درونی انسان فارغ از مرز‌های جغرافیایی و دینی و قومی پاسخ گفته و مهمترین بستر را برای تعامل و فهم مشترک و همچنین رسیدن به کمال و رستگاری و صلح و عدالت فراهم آورد. این ویژگی در فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، به دلیل ظرفیت‌های گسترده موجود در آن، همواره مناسب‌ترین و موثرترین بستر و راهکار یافتن زمینه‌های مناسب برای همکاری مشترک میان ملت‌ها بشمار آمده و تاثیر سازنده‌ای را در مسیر همزیستی و صلح و امنیت پایدار میان ملت‌ها به دنبال داشته است.
ایرانشناسی؛ گفتمان جامع و پیوسته برای هم‌افزایی دانش ایرانی در جهان
ایمانی‌پور گفت: امروزه نیز فرهنگ ایرانی اسلامی و مزیت‌های بی نظیر نهفته در آن از این قابلیت در ایجاد همگرایی ویژه در میان نخبگان همچون گذشته برخوردار است. در دنیای پرچالش ما که به دلیل روایت‌ها و تصویرسازی‌های غلط سایه جنگ و منازعه بر بخش‌های وسیعی از جهان حاکم گردیده و واقعیت‌های پیچیده و چند لایه موجود در صحنه‌های بین المللی بر فهم درست مسائل و ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی حاکم بر جوامع تاثیر گذاشته است، یقینا رویکردهای علمی و نخبگانی در فهم عالمانه، واقع گرایانه و درست از ملت‌ها و مزیت‌ها و ارزش‌های فرهنگی آنان می‌تواند در کاهش این منازعات و چالش‌ها تاثیرگذار باشد و مسیر صلح و عدالت و زیست انسانی مشترک میان آنان را هموارتر کند.
وی اظهار داشت: از این رو ایرانشناسی که گونه‌ای از شناختن ایران و بررسی تاریخ، ادبیات، هنر، فرهنگ و آثار کهن و نو و همچنین، مطالعه ایران معاصر نیز می‌شود، مستلزم رویکردی جامع و پیوسته، به عنوان یک کلیت همگن و فراگیر بوده و مطالعه و پژوهش پیرامون آن بر ضرورت تعامل و ارتباط علمی میان جریان‌های ایرانی شناسی در خارج و داخل کشور تاکید دارد.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: مطالعات ایران و ایرانشناسی از دیرباز یکی از مهمترین ظرفیت‌های تعاملات فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی میان ایران و دیگر جوامع بشری به شمار می‌رفته و پژوهشگران و ایرانشناسان برجسته خارجی، سهم بزرگی در انتقال، ترجمه و معرفی ایران در خارج از کشور و همچنین تصویرسازی و روایتگری از ایران بر عهده داشته‌اند. نکته مهم دیگر اینکه امروزه مطالعه و پژوهش در خصوص ایران، می‌بایست ضمن حفظ پیوند و تداوم تاریخی، از ماندن در رویکردهای گذشته نگر و تاریخی و تک ساحتی، به جامع نگری و پوشش ساخت‌های مختلف از مطالعات ایران توجه نماید.
نقش زبان‌های ایرانی در گسترش هویت فرهنگی ایران
وی افزود: از بُعد کاربردی نیز ایران شناسی وظیفه مهمی بر عهده دارد و آن فعال سازی ظرفیت‌های این حوزه، در مسیر توسعه و گسترش مناسبات فرهنگی و تبیین حقایق جمهوری اسلامی ایران در سایر جوامع است. علاوه بر این، در یک رویکرد آینده نگر می‌بایست به نقش و سهم ایران معاصر در ساخت آینده جهان توجه داشت. چه کسی است که نداند ایران همانند گذشته درخشان خود، در شکل دهی به آینده‌ای روشن، تاثیر گذار خواهد بود. از این رو، برقراری ساز و کار‌های مناسب جهت تداوم تعاملات پایدار میان ایران شناسی داخل و خارج از ایران و ایجاد اتاق فکر‌های مشترک برای هم فهمی مسائل و فراهم سازی همسویی برای همکاری‌های هم افزا از ضرورت‌هایی است که در این اجلاس می‌بایستی مورد توجه قرار گیرد.
ایمانی‌پور گفت: در این راستا، نقش زبان و ادبیات فارسی و دیگر زبان‌های ایرانی در مطالعات ایرانشناسی و ترویج فرهنگ ایرانی، اهمیت ویژه‌ای دارد. زبان فارسی به عنوان یکی از غنی‌ترین زبان‌های جهان، با تاریخ هزاران ساله و ادبیات پربار خود، پلی است برای ارتباط میان ایران و جهان. شاعران و نویسندگان بزرگ ایرانی همچون فردوسی، حافظ، سعدی و مولانا، نه تنها میراث فرهنگی ایران را غنا بخشیده‌اند، بلکه افکار و اندیشه‌های عمیق انسانی را به جهانیان منتقل کرده‌اند.
تقویت ایرانشناسی از طریق دیپلماسی علمی و تبادل پژوهشگران
وی افزود: ایرانشناسی بدون توجه به زبان و ادبیات، ناقص است؛ زیرا زبان، کلید ورود به عمق فرهنگ و هویت یک ملت است. در دوران معاصر، با گسترش ارتباطات جهانی، ترویج زبان فارسی از طریق آموزش، ترجمه آثار ادبی و برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی، می‌تواند به تقویت دیپلماسی فرهنگی کمک کند. علاوه بر این، مطالعه گویش‌ها و زبان‌های محلی ایران، تنوع فرهنگی این سرزمین را برجسته و به حفظ میراث زبانی کمک میکند.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خاطرنشان کرد: در نهایت، برای پیشبرد مطالعات ایرانشناسی، لازم است که همکاری‌های بین‌المللی تقویت و مراکز آموزشی مشترک تأسیس شود و پژوهشگران جوان فرصت‌های بیشتری برای تبادل دانش بیابند. این امر نه تنها به شناخت بهتر ایران کمک میکند، بلکه به صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز میان ملت‌ها یاری می‌رساند.
بررسی فرصت‌ها و چالش‌های مطالعات ایرانشناسی
پنل تخصصی «بررسی فرصت‌ها و چالش‌های مطالعات ایرانشناسی» با حضور تنی چند از ایرانشناسان و پژوهشگران خارجی و استادانی از کشورهای مختلف به میزبانی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
مسئولان دانشگاه علامه طباطبایی و نمایندگان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با استقبال از میهمانان، ایرانشناسی را حوزه‌ای میان‌رشته‌ای و اثرگذار در فهم متقابل ملت‌ها دانستند.
همچنین، بر اهمیت توسعه همکاری‌های علمی، فرهنگی و پژوهشی میان ایران و مراکز مطالعاتی جهان تأکید کردند.
در این برنامه ، اهمیت ایرانشناسی به عنوان حوزه‌ای میان‌رشته‌ای مورد اشاره قرار گرفت که می‌تواند به گفت‌وگوی میان ملت‌ها کمک کند و منجر به درک عمیق‌تر از تاریخ، زبان، ادبیات و فرهنگ ایرانی شود.
در این نشست، پژوهشگران ترکیه به نقش تاریخی زبان و ادبیات فارسی در آناتولی و تأثیر گسترده فرهنگ ایرانی بر ادبیات، هنر و اندیشه عثمانی پرداختند.
همچنین در بخش دیگری از این برنامه، چالش‌های ایرانشناسی در جهان عرب، نبود مراکز تخصصی، غلبه رویکردهای سیاسی، ضعف آموزش زبان فارسی و کمبود ترجمه‌های معتبر بررسی شد.
برگزارکنندگان ابراز امیدواری کردند که رویداد اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی زمینه‌ساز همکاری‌های علمی گسترده‌تر و توسعهٔ مطالعات ایرانشناسی در سطح منطقه و جهان شود.
حضور ایرانشناسان خارجی اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی در دانشگاه علامه طباطبایی؛ گامی مهم در توسعه همکاری‌های فرهنگی و علمی ایران بود.
در بخش علمی، سخنرانی‌هایی در موضوعات مهم ارائه شد؛ از جمله، نقش زبان و ادبیات فارسی در ترکیه که نشان داد آثار و هنر ایرانی در طول تاریخ، تأثیرات عمیقی بر معماری، خوشنویسی و فرهنگ عثمانی داشته است.
در حوزه جهان عرب نیز، مشکلات ساختاری و معرفتی مطالعات ایران بررسی شد و تأکید بر اهمیت ایجاد مراکز پژوهشی مستقل، تقویت آموزش زبان فارسی، ترجمه‌های معتبر و برنامه‌ریزی درسی منسجم برای ارتقای جایگاه ایرانشناسی در جهان عرب شد.
در پایان این برنامه، مسؤولان برگزار کننده تأکید نمودند که حضور ایرانشناسان بین‌المللی فرصت مغتنمی برای تبادل تجربه، ارتقاء همکاری‌های علمی و فرهنگی، و گسترش فهم جهانی از فرهنگ و تمدن ایران است. این رویداد، در مسیر تقویت دیپلماسی فرهنگی و افزایش شناخت عمیق‌تر از میراث غنی ایران، نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
اجلاس ایرانشناسی با محور حافظ در شیراز
نخستین نشست تخصصی از سلسله نشست‌های بین‌المللی اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی با عنوان «حافظ و ایرانشناسی» صبح روز دوشنبه، ۲۶ آبان‌ماه در تالار فجر دانشگاه شیراز آغاز به کار کرد.
در این نشست تخصصی که با حضور اندیشمندان و حافظ‌پژوهان برجسته از داخل و خارج کشور برگزار شد، چهار سخنرانی انجام خواهد شد.
ویژگی‌های زبانی آثار حافظ، عنوان نخست این نشست است که «عالم جان»، مدیر دپارتمان زبان‌شناسی آکادمی علوم تاجیکستان در سخنرانی خود، به واکاوی خصوصیات منحصربه‌فرد زبان شاعرانه حافظ پرداخت.
«مصطفی گرجی» از دانشگاه پیام نور نیز با طرح مفهوم «ایماز» یا «زندگی به مثابه سفر تفاهم»، به اندیشه‌های حافظ و نیکوس کازانتزاکیس، نویسنده شهیر یونانی اشاره کرد.
مرز حقیقت و خیال در شعر پارسی نیز از زبان «عمرا خلیلویچ» از دانشگاه بلگراد صربستان ارایه شد که در پژوهشی میان‌رشته‌ای، مفاهیم حقیقت و خیال را در اشعار بزرگان شعر فارسی؛ حافظ، مولوی و سعدی مورد تحلیل قرار داد.
نفوذ حافظ در ادبیات سند هم در سخنان «فایزه زهرا میرزا» از دانشگاه کراچی پاکستان مورد بررسی قرار گرفت. وی گستره نفوذ و تأثیرگذاری اشعار حافظ شیرازی بر شاعران و نویسندگان منطقه سند را تبیین کرد.
این نشست علمی با استقبال دانشگاهیان و علاقه‌مندان به فرهنگ و ادب پارسی روبرو شده است.
شایان ذکر است، ۵۰ ایران‌شناس از ۲۲ کشور همچون اسپانیا، ایتالیا، یونان، بلغارستان، صربستان، چین، مالزی، اندونزی، پاکستان، تاجیکستان، عمان، قطر، تونس، هند، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و سری‌لانکا در این نشست دو روزه حضور دارند که بیشتر آنها از مسئولان دپارتمان‌ها یا کرسی‌های ایرانشناسی و پژوهشگران برجسته این حوزه هستند.
در کنار این اجلاس، نشست‌هایی تخصصی در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و علم و فرهنگ با موضوع‌هایی همچون گردشگری، زبان فارسی، فناوری، میراث معنوی و تمدن ایران برگزار شد. بیش از ۳۰۰ چکیده و مقاله به دبیرخانه اجلاس ارسال شده که ۱۰۰ مقاله انتخاب و خلاصه آنها در قالب یک کتاب منتشر خواهد شد. نسخه کامل مقالات نیز پس از برگزاری اجلاس به چاپ می‌رسد.
متون کلاسیک فارسی دروازه‌های جدیدی به سوی گردشگری ایران می‌گشاید
استادان، پژوهشگران و ایرانشناسان بین‌المللی در پنل تخصصی «گردشگری ادبی» در دانشگاه علم و فرهنگ با ارائه سخنرانی‌های علمی، به بررسی جایگاه «ادبیات فارسی» در توسعه گردشگری فرهنگی و نقش ظرفیت‌های ادبی ایران پرداختند.
پنل تخصصی گردشگری ادبی به عنوان یکی از برنامه‌های مهم اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی، هم‌اکنون با حضور ۵۰ ایران‌شناس برجسته خارجی از ۲۲ کشور در دانشگاه علم و فرهنگ در حال برگزاری است.
در این نشست تخصصی، شماری از استادان، پژوهشگران و ایرانشناسان بین‌المللی با ارائه سخنرانی‌های علمی، به بررسی جایگاه «ادبیات فارسی» در توسعه گردشگری فرهنگی و نقش ظرفیت‌های ادبی ایران از جمله سفرنامه‌نویسی، میراث ناملموس و ادبیات کلاسیک در معرفی هویت فرهنگی ایران به جهان می‌پردازند.
سعید هاشمی، رئیس دانشکده گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ در سخنرانی افتتاحیه این پنل، بر ضرورت پیوند میان مطالعات ادبی و صنعت گردشگری تأکید کرد.
وی گفت: گردشگری ادبی یکی از کم‌استفاده‌ترین اما مؤثرترین ابزارهای معرفی ایران فرهنگی در عرصه جهانی است.
هاشمی اذعان کرد: ایرانشناسان می‌توانند با بازخوانی متون کلاسیک فارسی، مسیرهای تازه‌ای برای توسعه گردشگری علمی، تاریخی و فرهنگی پیشنهاد دهند.
حاضران در این نشست، علاوه بر بررسی جایگاه ادبیات فارسی در هویت ایرانی، به مطالعه ظرفیت‌های جدید در حوزه‌های گردشگری ادبیات معاصر، ادبیات تطبیقی و گردشگری مبتنی بر میراث شفاهی نیز می‌پردازند.این پنل بخشی از برنامه‌های علمی اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی است که طی چند روز در دانشگاه‌های تهران، از جمله دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و علم و فرهنگ برگزار می‌شود.
همچنین، محمدعلی ربانی، مدیرکل همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در نشست تخصصی دانشگاه شهید بهشتی که با موضوع میراث معنوی و ایرانشناسی برگزار شد، اظهار داشت: حوزه اندیشه حوزه تعامل پذیرش دیگری و گفتوگو است از این روی در هر دوره تاریخی که اندیشمندان کنشگران و بازیگران اصلی در صحنه تعاملات و روابط بین ملت ها بودند، تمدن ها شکل که محصول تبادل تجربه ها و مزیت های بشری است، گرفت و بخش مهمی از میراث معنوی مشترک نیز حاصل سهم کنشگری نخبگان در تعاملات بین‌المللی است.
وی با اشاره به چالش‌های حاکم بر جهان و انسان امروز ترویج و توسعه گفت‌وگوهای فرهنگی نخبگانی را یکی از سازوکارهای موثر جهت عبور از وضعیت چالش و بحران به وضعیت صلح برشمرد.
ربانی سهم ایرانشناسان را به دلیل فهم درست از گفتمان اخلاقی و خردورزانه فرهنگ ایرانی در ترویج و گسترش همزیستی انسامی و صلج بین‌المللی حایز اهمیت خواند.
_crop.jpg)
سیدمحمودرضا آقا امیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی نیز، بر لزوم اهمیت برگزاری این همایش تأکید کرد و شهدای والای دانشگاه و جمهوری اسلامی ایران را یادآور شد.
وی به نقش راهبردی ایرانشناسی در شناسایی و تبیین تاریخ و فرهنگ کشور اشاره داشت و اهمیت برپایی چنین همایش‌های بین‌المللی در توسعه روابط علمی را تأکید کرد.
مراسم اختتامیه این اجلاس نیز در شیراز شهر حافظ برگزار خواهد شد. محورهای اصلی شش‌گانه اجلاس ارزیابی انتقادی ایرانشناسی، مطالعات ایران معاصر، دیپلماسی فرهنگی، فناوری‌های نوین، گردشگری و حافظ‌پژوهی است.
«نشست‌های تخصصی» در دانشگاه علامه طباطبایی درباره موضوعاتی مانند گردشگری، زبان فارسی، فناوری، میراث معنوی و تمدن ایران برگزار شد.
پنلی که در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار می‌شود، یکی از نشست‌های تخصصی اجلاس است که درباره «دیپلماسی فرهنگی و تعاملات بین‌المللی ایرانشناسی» متمرکز است.
_crop.jpg)
منبع: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی