میراث مکتوب – یکی از مسائلی که بشر در طول سده‌ها بیش از همه دربارۀ آن اندیشیده، این است که منشأ چیزهایی که گرداگرد خود می‌بیند، خورشید، ماه، ستارگان، جانوران، گیاهان و طبعاً منشأ خود او چیست، این چیزها از کجا آمده‌اند و اگر از جایی آمده‌اند، در حال حاضر رابطۀ آنها با جایی که از آن آمده‌اند چیست و سرانجام کار آنها چه خواهد بود. این مهم‌ترین پرسش آدمیان را ابن عربی پاسخ داده است. تفسیر و توجیه او در این باب به گونه‌ای است که می‌توان گفت خاص خود اوست و نظیر آن بین مؤلفان دیگر دیده نمی‌شود؛ از این رو می‌توان گفت او در این مسئله مؤلفی نوآور است. در صفحات این کتاب هم حیات و هم آثار این مؤلف بررسی شده و هم کوشیده شده چشم‌اندازهای دربارۀ این موضوع پیدا و به خواننده ارائه شود
.
معنای «وجود»، حقیقت و مراتب آن از مهم‌ترین و چالش‌برانگیز‌ترین مباحث فلسفه و عرفان اسلامی است. چنان‌که دغدغه فهم حقیقت هستی، به ذهن هر انسانی که به دنبال دریافت حقیقت خود و آنچه از آن به وجود آمده است، سرک می‌کشد. اهمیت این مسئله در این است که فهم وجود مبنای هر منظومه فکری و معرفتی را فراهم می‌آورد. به همین دلیل می‌توان گفت این دغدغه، از بنیادی‌ترین مسائل اندیشه بشری به‌شمار می‌آید. البته این موضوع بحثی بسیار دقیق است که فیلسوفان و عارفان اندیشمند را قرن‌ها به خود مشغول ساخته است. از این‌رو پرداختن به اینگونه مسائل، مخاطب خاص خود را می‌خواهد. بنابراین برای هر خواننده‌ای ـ بدون سپری کردن مباحث مقدماتی فلسفه و عرفان ـ مطالعه در پژوهش‌های وجودشناسی فلسفی و عرفانی آسان نخواهد بود.
وجودشناسی ابن عربی نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ زیرا نظریات او در باب وجود یکی از پیچیده‌ترین مباحث هستی‌شناسی به‌شمار می‌آید. وی از نظریه‌پردازان عرفان و صوفیانی است که در قرن ششم هجری می‌زیست. آراء و نظریات او در خصوص هستی و مراتب آن، زمینه خوبی است تا تحقیقی دقیق در این موضوع صورت گیرد. محمود اِرول قلیچ نیز از پژوهشگرانی است که به این مهم دست زده و این کتاب در حقیقت، گزارشی است در «وجود و مراتب آن» از نگاه ابن عربی. البته با اینکه موضوع این کتاب یعنی بحث از حقیقت هستی و فهم آن، دغدغه‌ای فراگیر است که اندیشه هر انسانی را به تکاپو وامی‌دارد، اما خواننده‌ای می‌تواند بحث‌های آن را به درستی دریابد که با حوزه فلسفه و عرفان آشنایی درخوری داشته باشد.
این کتاب رساله دکترای نویسنده است که در چهار بخش تألیف و تدوین شده است. بخش اول به «محی‌الدین ابن عربی؛ نگاهی کلی به زندگی و آثار» او می‌پردازد. بخش دوم به وجود و مراتب آن، اصطلاح و تاریخ اختصاص دارد. بخش سوم وجود و مراتب آن در نظر ابن عربی را مورد کنکاش قرار می‌دهد و در بخش پایانی، نویسنده تأثیرات دیدگاه‌های ابن عربی درباره وجود را بررسی می‌کند. دیدگاه ابن عربی درباره هستی و مراتب هستی یا به تعبیر اصلی آن، وجود و مراتب وجود، منظومه‌ای معرفتی و مجموعه آگاهی‌هایی است درباره خدا، هستی، عالم و انسان که به تعلیم کلمه محمدی و به یاری کشف و شهود از درون لایه‌های شریعت احمدی به دست آمده است.
فهرست مطالب کتاب:
پیش‌گفتار
بخش اول: محیی‌الدین بن عربی؛ نگاهی کلی به زندگی و آثار
زندگی
آثار
دیدگاه‌های کلی
تأثیرات
بخش دوم: وجود و مراتب آن؛ اصطلاح و تاریخ
اصطلاح
تاریخ: دیدگاه‌های پیش از ابن عربی
بخش سوم: وجود و مراتب آن در نظر ابن عربی
هستی‌شناسی
اولین تفسیر وجود یا «یافتن»
تفسیر دوم وجود یا «شدن»
معارضات و مؤیدات بعدی
بخش چهارم: تأثیرات دیدگاه‌های ابن عربی دربارۀ وجود
تأثیرات ویژۀ دیدگاه ابن عربی دربارۀ وجود
تأثیرات عام وجودشناسی ابن عربی
نتیجه
محمود ارول قلیچ، آفاق عرفان ابن عربی: نگاهی کلی به زندگانی و آثار، ترجمه: توفیق سبحانی، تهران، هرمس، 10+324 صفحه، شمارگان: 1000 نسخه، 1394.
منبع: کتابخانه تخصصی ادبیات