میراث مکتوب – یادنامۀ دکتر اسماعیل رفیعیان، استاد پیشین دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز با عنوان اینگونه ماندگار تدوین شد.
این یادنامه به خواستاری و اشراف استاد دکتر مهدی محقّق و به کوشش محمّد طاهری¬خسروشاهی، از سوی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی و موسّسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، در هزار شمارگان و1150صفحه ، به قیمت 65 هزارتومان منتشر شده است.
این یادنامه روز دوشنبه چهارم خرداد در محل انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور جمعی از مؤلفان و چهره های ادبی کشور رونمایی می شود.
محمّد طاهری خسروشاهی در گفت و گو با مرکز پژوهشی میراث مکتوب با اعلام این خبر گفت: این یادنامه، مشتمل بر پنج بخش است:
بخش اوّل:
این بخش از یادنامه، شامل پیشگفتار ریاست محترم انجمن ترویج زبان و ادب فارسی و مقدمۀ ریاست محترم دانشگاه تبریز و یادداشتی کوتاه از بنده است. در ادامه، روزشمار زندگی و آثار استاد ـ به استناد پرونده پرسنلی، گفتگو با خانواده و مصاحبه با تنی چند از یاران نزدیك و شاگردان قدیمی ایشان ـ تدوین و درج شده است.
بخش دوم:
خواننده با مطالعۀ این بخش از كتاب كه «دربارۀ استاد» نام گرفته و به قلم جمعی از همكاران قدیمی، دوستان و شاگردان ایشان تألیف شده، با خُلقیات و طرز سلوك استاد، آشنایی بالنسبه كافی به دست می‌آورد. نحوۀ تطوّرات روحی و اخلاقی، سیر كمال اجتماعی و آگاهی مستند از وقایع ایام و دقایق حیات ایشان، در این قسمت از كتاب درج شده است. صاحبان برخی از یادداشت‌ها، چون زنده یادان: دکتر صادق آیینه وند، دکترحسن احمدی گیوی، دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی، دکتر بهروزثروتیان، دکتر عباسعلی رضایی، دکتر منوچهر مرتضوی اینك در جوار رحمت حق آرمیده‌اند .از دیگر مؤلفان این بخش می توان به استادانی چون: دکتر حسن انوری، دکتر جلیل تجلیل، استاد جمشیدعلیزاده، دکتر مهدی ماحوزی، دکتر معصومه معدن کن، دکتر محمدعلی موحد و دکتر موسوی بجنوردی اشاره کرد.
بخش سوّم:
پس از رحلت استاد رفیعیان، جمعی از سخن‌سرایان و شاعران، در سوك ایشان شعرها و مادّه تاریخ‌ها سرودند. تعداد این آثار به قدری زیاد است كه می‌توان این اشعار را در قالب یك كتاب اختصاصی منتشر نمود. منتها با توجه به رعایت اختصار، به ارائۀ چند نمونه اندك در این بخش بسنده شده است. آثار شاعران و سخنورانی چون مفتون امینی، مرحوم عزیز دولت آبادی، مرحوم عابد تبریزی و استاد علی نظمی در این بخش است.
بخش چهارم:
جمعی از محقّقان و استادان، به نشان احترام و ارج والای استاد فقید، مقالات و پژوهش‌های ارزشمند خود را، برای انتشار در این یادنامه، در اختیار اینجانب گذاردند. در این بخش که مقالات اهدایی نام دارد، تحقیقات ارزمندِ جمعی از بزرگان دانش و ادب ایران زمین، در یكی از موضوعات گستردۀ ادبی، تاریخی و حقوقی، درج شده است.از صاحبان مقالات این بخش می توان: دکتر ژاله آموزگار، دکتر ابراهیمی دینانی، دکتر نوش آفرین انصاری، دکتر بهاالدین خرمشاهی،دکتر اصغر دادبه، دکتر محمدرضا راشد محصل، دکتر محمدحسین ساکت، دکتر علی اشرف صادقی، مرحوم دکتر رشیدعیوضی، دکتر عباس ماهیار، دکتر توفیق سبحانی و دکتر محمدجعفر یاحقی را نام برد.
بخش پنجم:
حیات پرفراز و نشیب و زندگانی پرتلاطم استاد رفیعیان كه اغلب در مبارزه علیه استبداد و بی‌عدالتی سپری شد، كارنامۀ پربارحیاتِ او را مشحون از اسناد و آثاری ساخته كه گواهی روشن بر روحیۀ آزادی‌خواه اوست. به منظور ارائه گوشه‌ای از این زندگی پربار، در آخرین صفحات كتاب، نمونه‌هایی از اسنادی كه حائز اهمیت تاریخی بودند، قرار داده شده است.
فهرست کامل مطالب کتاب به شرح ذیل است:
فهرست
آغاز سخن / مهدی محقّق / رئیس انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران
مقدمه/ محمّدرضا پورمحمّدی / رئیس دانشگاه تبریز
یادداشتی دربارۀ یادنامه/ محمّد طاهری‌خسروشاهی
روزشمار زندگی و آثار استاد
درباره استاد
آئینه‌وند، صادق/ نیكنام نكته‌پرداز
احمدی گیوی، حسن/ لغت‌نامۀ دهخدا دوباره می‌گرید!
اشرفی، مرتضی/ آمیزۀ علم و اخلاق
اكبری، حسن/ در تحلیل افكار و آثار استاد
امامی، باقر/ قلّۀ ایمان و عمل
امامی، صابر/ عالَم معنی بماند جاودان
امراه‌پور، محمدناصر/ سروِ رفیعِ معرفت
انوری، حسن/ آوای نرم و مخملی
باستانی پاریزی، محمّدابراهیم/ خاطراتی از لغت‌نامۀ دهخدا
پیمان، سیدمسعود/ خاطره‌ای از بازسازی خانۀ سردار ملّی ایران
تجلیل، جلیل/ چهرۀ شاخص انسانیت و خدمتگزاری
ترابگر، اكبر/ محفل‌آرای شیرین سخن
تقی‌زاده تبریزی، علی/ در كوچه‌سارِ سخنوری
ثروتیان، بهروز/ از دیار خوبان
جبّارزاده، اسماعیل/ كیمیای دانش و عشق
جعفری مرندی، ابوالفضل/ جانم فدای آن كه دلش با زبان یكی است
جلالی دیزجی، علی/ استاد اثرگذار
جلیلی،علی/ مونس جان یاران
جمالی، بیت‌اله/ خاطرات یك دوست
جُمیری، محمّدرضا/ گلبانگ عزّت و سربلندی
حسین‌پور فیض، محمّدعلی/ مبارزی خردمند
خاماچی، بهروز/ كلاس انسان‌پروری
دلدار بناب، میرحسین/ آن بحرمعرفت
دوستی، حسین/ بر بلندای آزادگی
دهقان، هاشم/ از شاگردان عصر فروزانفری
رحمانپور، محمّدقاسم/ منزلت استاد در میان مردم
رضایی، عباسعلی/ مرگ طلایی پهلوان
رضوی اقدم، احمد/ نقش استاد در تأسیس رشته حقوق در دانشگاه آزاد
سبحان‌اللّهی، محمّدعلی/ چراغ‌افروز علم و خدمت
سبكدل، محمّدتقی/ گنجینۀ ذوق و ادب
شرابیانلو، جلیل/ از رهروان راه‌رستگاری
شرق، حسین/ فرزند غیور آذربایجان
شهرتی‌فر، رحیم/ استادی عقل‌گرا و مؤمن
شهیدی، سیدجعفر/ خدمتگزار شایستۀ ادبیات و جامعه
طباطبایی عدل، سیدمرتضی/ گوهر نایاب
طوسی، فریدون/ بحر معرفت
علیزاده، جمشید/ نازِ عشق
علیزاده، ناصر/ پیر تجربه‌های ناسروده
علی‌محمّدی، ابوالفضل/ شارح اصول مروّت
فرهنگی، علی‌اكبر/ مُدیرِ مُدبّرِ دوراندیش
فیضی، كریم/ مردی كه پشتوانه بود
قاضی جهانی، بهرام/ در فراق استاد علم و آداب
قره‌بگلو، سعیدالله/ دانا مردی با كرامات انسانی و خصال فرشتگی
ماحوزی، مهدی/ بزرگمردی از سرزمین آذرآبادگان
مبین، محمّدحسین/ از قعر بحر معرفت تا ذروۀ كمال و انسانیت
محدّث صدیق، احمد/ عظمت كیهان، شأن و منزلت انسان و مقام دكتر رفیعیان
مختاری، سیامك/ رفیع طاعت حق و خدمت به خلق
مدرّس، جعفر/ مرگ چنین خواجه نه كاری است خُرد
مرتضوی، منوچهر/ یادگار سواران رفته
معدن‌كن، معصومه/ پیكرۀ اخلاق و آدمیت
موحّد، محمّدعلی/ افسانۀ عمر
موسوی‌بجنوردی، كاظم/ رند عالم‌سوز مرندی
نوالی، محمود/ شخصیتی باصلابت و آراسته به مكارم اخلاقی
اشعار
آذرطلعت، امیرعلی/ مادّه تاریخ فوت استاد
احمدی‌گیوی، حسن/ پیام ارادت
امینی (مفتون)، یدالله/ هدیۀ شوق
پاشازاده، رضا/ جانان گئتدی
پایگذار، نصیر/ اَنْ بؤیوك بیركیشی رفیعیانیدی
ثروتیان، بهروز/ باغ سبز خاطره‌ها…
جعفری، بیت‌الله/ زمزم جان
خرّمشاهی، بهاء‌الدین/ رفتار پیمبرانه
دولت‌آبادی، عزیز/ كلبۀ فقر
شرق مرندی، حسین/ ائلیمیزین، گِئنه دایاغیسان سَن
عابد تبریزی، محمّد/ رفیعیان؛ معنی اخلاص
عالم پوررجبی، مسعود/ آشنای دیرین
علی‌نیا، صمد/ مرد امتحان
فانی تبریزی، عباس/ سرو آزاد
ملك‌قاسمی، منوچهر/ رفیع رفت ز عالم
نظمی تبریزی، علی/ تاریخ وفات دكتر اسماعیل‌رفیعیان
نقیب، سیدمحمّدمسعود/ قطعه‌ای موشّح به نام استاد
مقالات اهدایی
آموزگار، ژاله/ اشاره به نیروهای فراسویی در استوانۀ كوروش
ابراهیمی دینانی، غلامحسین/ نصیب مقرّبان از معرفت اسما
اكبری حامد، عباسعلی/ مثنوی عرفانی دقایق‌الطریق احمد رومی
انصاری، نوش‌آفرین/ آفرین بر بانوان
انوری، حسن/ نگاهی به گلستان سعدی
بیات، كاوه/ حاجی اسماعیل‌خان سرابی در اندیشۀ پادشاهی
پدرام، نرگس/ سندی از گنجینه دكتر اصغر مهدوی دربارۀ اعلان فروش كتب
جلالی، سعید/ راز ماندگاری كتابخانه ملّی تبریز
حقّانی، موسی/ تبریز؛ كانون پرالتهاب مشروطیت
خرّمشاهی، بهاء‌الدّین/ حقّ سعدی به گردن حافظ
دادبه، اصغر/ حافظ، زبان گویای فرهنگ ایران
درگاهی، محمود/ روش‌های راه یافتن به دنیای حافظ
ذبیح‌نیا عمران، آسیه / بزرگمهر؛ اسطورۀ دانایی ایران و پندنامۀ او
رئیس‌نیا، رحیم/ داستان‌نویسی در قفقاز و جمهوری آذربایجان
راشد محصّل، محمّدرضا/ شرح رسالۀ آوازِ پرِ جبرئیل
زمانی، كریم/ شرح غزلی از دیوان شمس
ساكت، محمّدحسین/ پایگاه استاد در پیشینۀ فرهنگ اسلامی
سعیدی، علی‌اصغر/ بررسی سفرنامۀ جهانگرد فرانسوی دربارۀ ایران
شایسته، رسول/ بررسی واژه‌ای در گلستان
كوشش، رحیم/ توازن موسیقایی غزل‌های سعدی
صادقی، علی‌اشرف/ نسخۀ تازه‌ای از ورزنامه
صدری‌نیا، باقر/ غنی‌زادۀ سلماسی، پیشگام روزنامه‌نگاری آذربایجان
صفی‌پور، علی‌اكبر/ واكنش سلطان عثمانی در قبال الحاق گرجستان به روسیه
طاهری خسروشاهی، محمّد/ واكنش شاعران معاصر به سیاست‌های استعماری انگلستان
عرفانیان، مسعود/ وابستگی فرقۀ دموكرات آذربایجان
علوی، سیدمحمّد‌تقی/ نگاهی به نسخۀ خطّی تذكرۀ بیان‌المحمود
عیوضی، رشید/ سادۀ بسیار نقش
ماهیار، عباس/ بررسی مفهوم «طالع» در شعر فارسی
مجتهد شبستری، علی‌اشرف؛ وحدتی، سحر/ نگاهی به زندگی و شعر حیران خانم دنبلی
محمّدی، جلال/ نگاه شهریار به قفقاز
محقّق‌داماد، سیدمصطفی/ صدرالمتألّهین شیرازی و فردوسی
مشتاق مهر، رحمان/ لغزشگاه‌های ویراستاری چاپ مجدّد آثار ادبی
معدن كن، معصومه/ سخنی دربارۀ سعدی
مهدی‌پور، محمّد/ بررسی تطبیقی منظومۀ شاهدنامه و شاهنامه فردوسی
میرانصاری، علی/ میرزا آقای تبریزی؛ نخستین نمایشنامه‌نویس ایرانی
نوربخش، یونس/ فرهنگ استبدادی
نیكبخت، رحیم/ مرجعیت و هویت ملّی
هاشم‌پور سبحانی، توفیق/ ارج علم و مقام شامخ معلّم
یاحقّی، محمّدجعفر/ با بسیار عجایب و نوادر
یثربی، سیدیحیی/ زبان قرآن
اسناد و تصاویر
