میراث مکتوب – طرح تدوین گنجینۀ گویش‌های ایرانی یکی از طرح‌های اصلی گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که در سال 1389 به تصویب رسید.
در هریک از مجلدات گنجینۀ گویش‌های ایرانی حدود 2500 واژه، یکصد جمله و چند متن کوتاه از گویش‌های ایرانی گردآوری می‌شود. این مواد زبانی درواقع مواد خامی هستند که می‌توان آن‌ها را از جنبه‌های مختلف آوایی و صرفی و نحوی و واژگانی و معنایی بررسی کرد.
گویش‌های استان مازندران از جملۀ گویش‌هایی هستند که پیش از این به‌صورت جامع گردآوری و بررسی نشده بودند و این نخستین بار است که گویش‌های هر روستا و منطقه به شکل جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. آنچه تا کنون از مجموعۀ گویش‌های استان مازندران در قالب طرح گنجینۀ گویش‌های ایرانی منتشر شده شامل دو دفتر و درمجموع شانزده گویش رایج در این استان است. در دفتر نخست این مجموعه 9 گویشِ التپه‌ای، رستم‌کلایی، مهدی‌رجه‌ای، یخشکی، چاردهی (دیباجی)، پوروایی، نوکنده‌ای، بنفشه‌تپه‌ای و جفاکنده‌ای گرد آمده است. نکتۀ قابل ذکر اینکه گویشورانِ این مناطق عمدتاً زبان خود را گیلکی می‌دانند. سه گویش بنفشه‌تپه‌ای و نوکنده‌ای و جفاکنده‌ای در استان گلستان و گویش چاردهی در مرزهای جنوبی استان مازندران و در مرز شمالی استان سمنان جای گرفته‌اند. دیگر گویش‌های این مجموعه در درون مرزهای مازندران قرار دارند.
در دفتر دوم گویش‌های استان مازندران هفت گویش سیدمیرانی، مهترکلاته‌ای، اِواردی، خلیل‌محلّه‌ای، کوهستانی، جام‌خانه‌ای و خورشیدی بررسی شده‌اند. گویش سیدمیرانی در محدودۀ شهرستان گرگان، مهترکلاته‌ای در محدودۀ شهر کردکوی، اِواردی در محدودۀ جنوب شرقِ بهشهر، خلیل‌محلّه‌ای در بخش جنوبی شهر نوپای خلیل‌شهر، کوهستانی در غرب بهشهر، خورشیدی در شمال شهر نکا و جام‌خانه‌ای در جنوب غرب شهر نکا رواج دارد.
گنجینۀ گویش‌های ایرانی ـ استان مازندران، تألیف آقای جعفر اکبرپور است که انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را در دو دفتر (دفتر اول: 402 صفحه و دفتر دوم 400 صفحه) با شمارگان 500 نسخه و به بهای 400000 ریال منتشر کرده است.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی