میراث مکتوب- جهانملک خاتون دختر جلالالدین مسعود شاه بن شرفالدین محمود شاه اینجو از شاعران قرن هشتم هجری در شیراز است که در شعر به اسم خود یعنی جهان تخلص میکرد.
انتشارات قصیدهسرا طی روزهای گذشته اقدام به انتشار گزیده اشعاری از جهانملک خاتون با عنوان «فریادی عاشقانه» کرده که به همت بنفشه حجازی آماده شده است.
از مجموع 1413 غزل جهانملک خاتون، در این گلچین 152 غزل انتخاب شده است تا علاقهمندان را با شیوه شاعری او آشنا کند. افزودن یک قصیده و ترجیعبند و تعدادی از رباعیات، نشانگر طبعآزمایی این بانوی شاعر است.
درباره جهانملک خاتون میتوان گفت که در تعظیم عشق و صبر بر جفای محبوب تا به حال شاعری این میزان سخن نگفته است؛ گویی او تنها برای نوشتن از عشق و ناله از فراق میزیسته است. به هر رو، تکرار این مفاهیم در دیوان او شاید به مذاق روحیه امروزی ما شیرین نیاید ولی باید به یاد داشت و توجه کرد که او کی بود، در چه قرنی و در چه خانوادهای میزیست و این که توانسته این حجم از شعر را پنهان دارد یا به نحوی نگاه دارد که اکنون به دست ما برسد حتما قصهای پرنشیب و فراز داشته است که مقدمهاش بر دیوان گویای بخشی از تاریخ زیست زنان است.
نکته جالب درباره این شاعر جایگاه بینالمللی آن است. معلوم نیست که دیوان اشعار او چگونه از کتابخانه ملی پاریس سر درآورده تا توسط هانری ماسه به زبان فرانسه برگردد و به دست مردمی بیفتد که باسافو آشنایی داشته و امیل زولا و «نانا»یش را میشناسند. هانری ماسه با ترجمه 220 غزل از او فرانسویان را به این آگاهی سوق داد که جهانملک با شاعری به نام مارسلین دبورد – والمور شباهت دارد. او جهانملک را مارسلین ایران نامید.
در ابتدای این کتاب معرفی مفصلی درباره جهانملک خاتون آمده است. در ادامه شاهد مطالبی پیرامون تاثیر شاعران بر شعر جهانملک خاتون هستیم که در آن بیت این شاعره به همراه بیتی که از آن تاثیر گرفته، آمده است. در این مطلب به تاثیر شاعرانی مثل منوچهری، باباطاهر، خاقانی، نظامی، مولانا، عراقی، سعدی، خواجوی کرمانی و حافظ در شعر ملک خاتون اشاره شده است.
در بخش بعدی کتاب بنفشه حجازی دست به جداسازی غزلهای زنانه جهانملک خاتون زده است؛ چراکه به طور کلی جهانملک خاتون از نظر سنت شعری مردانه سراست.
«مخاطب زن در اشعار او»، «مخاطب مرد در اشعار او»، «تعظیم مردانگی»، «اعراض از عشق»، «ناسزاگویی»، «اشعار عرفانی – دینی»، «پندها و نصایح»، «علم و اطلاع او از جهان»، «صنایع شعری در دیوان جهانملک خاتون»، «امثال سائره و ضربالمثلها»، «سایر ویژگیها»، «گلچین اشعار»، «غزلیات»، «ترجیعبند»، «رباعیات» و «فهرست منابع» دیگر سرفصلهای این کتاب است.
در یکی از اشعار این کتاب میخوانیم:
«آیینه جمال تو از آه من گرفت
یا نالههای زار سحرگاه من گرفت
ما هم جواب داد که معهود در جهان
اینست بیراه دلت ماه من گرفت
با این گرفتگی که تو بینی رخ مرا
خور روشنی ز پرتو درگاه من گرفت
رفتم که پای مرکب عالی ببوسمش
اشکم به رو دوید و سر راه من گرفت
در معرکه که قلب و جناحست و میسره
شیران شرزه پنجه روباه من گرفت
فریاد و الغیاث که داندان مدعی
بر رغم حال من لب دلخواه من گرفت»
گزیده اشعار جهانملک خاتون با عنوان «فریادی عاشقانه» به همت بنفشه حجازی در 288 صفحه، شمارگان 300 نسخه و بهبهای 45 هزار تومان از سوی انتشارات قصیدهسرا راهی بازار نشر شده است.