میراث مکتوب- نوعی خبوشانی از شاعران بهنام سدۀ دهم و اوایل سدۀ یازدهم است. زادگاه وی خبوشان (قوچان کنونی) و محل زندگیاش مشهد بوده و بدین سبب به مشهدی هم شهرت داشته است. نوعی مانند بیشتر معاصران خود در هندوستان و در خدمت میرزا عبدالرحیم خانخانان و جلالالدین پسر اکبرشاه گورکانی و پسرش شاهزاده دانیال به سر برده است.
برخی معتقدند که نوعی مدتی در کاشان به شاگردی محتشم کاشانی پرداخته و هر چند برخی بر این باور نیستند اما این اتفاقنظر وجود دارد که نوعی پیرو شیوۀ محتشم در شاعری بوده است.
کلیات نوعی، مشتمل بر قصاید، یک ترجیعبند، چند ترکیببند، چندین غزل و رباعی و مثنویهای ساقینامه و سوز و گداز و در حدود چهار هزار بیت است. ساقینامۀ او در ستایش میرزا عبدالرحیم خانخانان در شمار ساقینامههای معروف عهد او است.
مشهورترین اثر نوعی مثنوی «سوز و گداز» است. نوعی در مقدمۀ این منظومه مدعی است که در نظم این داستان مبتکر بوده و نیز یادآور شده، منظومۀ سوز و گداز را به شرح یک واقعۀ حقیقی (آیین ستی) که در عهد اکبرشاه اتفاق افتاده، اختصاص داده است. ستینامه بخشی از ادبیات کهن پارسی را تشکیل میدهد که به شدت تحت تأثیر ادبیات هند قرار دارد. «سوز و گداز» یکی از منظومههایی است که از حیث درونمایه به این مسئله میپردازد.
زبان نوعی در آثارش، روان و فصیح و بیانش خالی از عیبهای لفظی و همراه با ترکیبهای زیبا و دلنشین است و در شعرش خیالهای لطیف با تعبیرهای بسیار صریح و دور از هرگونه ابهام و تعقید به خواننده عرضه میشود.
کلیات اشعار نوعی با مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر حسین قربانپور، محمدمصطفی رسالتپناهی و عادل حاجیاکبری به همت دانشگاه کاشان و توسط انتشارات سخنوران در 316 صفحه چاپ و منتشر شده است.
مصححان در مقدمهای مفصل به شرح احوال، شیوۀ شاعری و ویژگیهای زبانی، بلاغی و فکری و محتوایی اشعار نوعی خبوشانی پرداخته و پس از معرفی نسخههای موجود از آثار وی به بیان نکاتی در خصوص تصحیح آنها پرداختهاند.
در پایان کتاب فهرستهایی از واژگان و اصطلاحات دشوار، آیات و احادیث و اقوال عربی و منابع و مآخذ آورده شده است.