میراث مکتوب – پرداختن به بحث مدعیان مهدویت، هم برای مورخان اسلامی شیرین بوده و هم برای متکلمان شیعی. چنان که بخشهای قابل توجهی از کتاب «الغیبه» شیخ طوسی به این مبحث اختصاص یافته و ماهیت کسانی مانند شلمغانی و نصیری و دیگران که مدعی بابیت بودند، مورد نقد قرار گرفته است. بنابراین این خط تألیف در این کتاب، استمرار همان حرکت علمی گذشته دانشمندان و مؤلفان شیعه است.
نویسنده در ابتدای کتاب، اهداف خود را از نگارش این کتاب بیان میدارد. ادامۀ حرکت صاحبنظرانی چون شیخ طوسی در کتاب «الغیبه»، که به ماهیت برخی از مدعیان مهدویت پرداختهاند، یکی از این اهداف است. نویسنده اشاره میکند که در کتاب به دنبال بررسی کلیّت ماجرای مربوط به مدعیان نبوده است و صرفاً قصد اشاره به ادعاهای آنان را دارد. بنابراین قصد کتاب ارائۀ فهرستی از مدعیان مهدویت بر اساس یافتههای تاریخی از متون است. اگرچه آن گونه که از مباحث برمیآید، کتاب در برخی زمینههای سیاسی و اجتماعی، شماری از این حرکات را نیز مورد بررسی مختصر قرار داده است.
به اعتقاد رسول جعفریان، مسئله مهدیان دروغین صرفاً منحصر به شیعیان نیست و اهل تسنن نیز اگر نه بیشتر به همان مقدار گرفتار این چالش بوده و هستند. حال، جامعه تشیع، به ویژه از قرن سیزدهم هجری به این سمت، در این زمینه آسیبپذیرتر شده و لازم است تا جدیت بیشتری در زمینه آگاهی بخش به تودههای شیعه داشته باشد و یکی از اهداف این نوشته همین امر بوده است.
وی در بخشی از مقدمه کتاب خود مینویسد: اساس کار بر این باور است که اصل نظریه ظهور مهدی در متون کهن دینی و از جمله دین مبین اسلام پذیرفته شده و ثابت بوده و اجماع بر آن وجود دارد اما بر اساس جاذبههایی که این نظریه در بهرهگیریهای سیاسی و دینی داشته، همواره میتوانسته بستری برای گرد آوردن مردم به دور یک مدعی مهدویت بوده و به قصد ایجاد یک حرکت و جنبش سیاسی، مورد سوء استفاده قرار گیرد.
شش رسالۀ ضمیمه شده در چاپ دوم این کتاب عبارت است از: 1 _ رساله در شرح حدیث دولتنا فی آخر الزمان، 2 – رسالۀ مبشر شاهیه، 3 – گزارش سه رساله دربارۀ ظهور مهدی (ع)، 4 – رسالۀ الهدی، 5 – رساله دربارۀ خروج سفیانی 6 – تباشیر المحرورین.
کتاب «مهدیان دروغین» در برگیرندۀ 10 فصل به شرح زیر است:
فصل اول: مقدمات
فصل دوم: مهدیان از آغاز اسلام تا قرن پنجم هجری
فصل سوم: مهدیان در دوره میانی دنیای اسلام
فصل چهارم: مهدیان و مهدویت در دوره صفوی
فصل پنجم: مهدیان مغرب (از قرن سوم تا سیزدهم هجری)
فصل ششم: ادعای مهدویت در ماوراءالنهر، هند، مکه و یمن (قرن 10تا 12)
فصل هفتم: ادعاهای مهدویت از هند تا ایران (قرن سیزدهم)
فصل هشتم: علائم ظهور از پیش از مشروطه تا جنگ جهانی اول
فصل نهم: مهدیان عربستان و عراق در روزگار ما
فصل دهم: بحثهای مهدویت در ایران پهلوی و پس از انقلاب
جعفریان، رسول، مهدیان دروغین (به ضمیمۀ شش رساله)، چاپ دوم، تهران، علم با همکاری مورخ، 716 صفحه، جلد سخت، بها: 430000 ریال، 1394.