میراث مکتوب- وبينار «چالش‌ها و راهكارهای توسعه و ترويج زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره هند» به همت گروه مطالعات شبه قاره انجمن ايران‌شناسی و معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه تهران و با همكاری بنياد سعدی و انجمن ايرانی همكاری با يونسكو، با حضور اساتيدی از تهران، دهلی‌نو و كشمير برگزار شد.
در اين وبينار دكتر محمود جعفري‌دهقي رئيس انجمن ايران‌شناسی و استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران با برشمردن اشتراكات فراوان فرهنگی، تاريخی و تمدنی ايران و شبه‌قاره، هدف از مرور پيشينه اين اشتراكات ديرين را درك ضرورت حفظ ميراث مشترك هنديرانی عنوان كرد.
عضو هيئت علمی دانشكده ادبيات و علوم انسانی دانشگاه تهران با استناد به شواهد متعدد علمی، باستان‌شناختی، زبان‌شناختی، تاريخی، ادبی و هنری، روابط تاريخی و فرهنگی ايران و شبه قاره هند را پيش و پس از ظهور اسلام عميق و گسست‌ناپذير توصيف کرد و شبه قاره هند را مهد پرورش شاعران و اديبان پارسی در طول هفت قرن رونق اين زبان دانست.
عضو شورای‌عالی علمی مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی در پايان سخنان خود در بخش نخست وبينار به راهكارهايی برای آموزش ترويجی زبان فارسی در شبه قاره هند اشاره كرد كه از آن جمله می‌توان تدوين طرحی برای تصحيح و فهرست‌نويسی آثار فارسی موجود در هند، ارتباط مداوم دانشگاه‌ها و مراكز علمی و فرهنگی ايران و شبه قاره، اعطای بورس‌های تحصيلی به دانشجويان هندی، اعزام اساتيد زبان فارسی به هند و تاليف نشريات مشترك با هند را نام برد.
در ادامه اين وبينار دكتر محمدرضا مجيدی دانشيار گروه مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مديرعامل انجمن ايرانی همكاری با يونسكو اظهار کرد: سه كشور هند، پاكستان و بنگلادش به عنوان ميراث‌داران گنجينه مشترك حوزه فرهنگی- تمدنی شبه قاره با ايران هستند. وی بر لزوم آگاهی‌بخشی در حوزه مفاخر و همچنين مواريث مشترك ملموس و ناملموس و پاسداشت و معرفی آنها به نسل‌های نو از طريق ثبت آنها در فهرست يونسكو تاكيد كرد.
سفير و نماینده سابق ايران در يونسكو با اشاره به عمق تاريخی روابط ايران و شبه قاره هند، انبوه ميراث مكتوب بر جای مانده از روابط تاريخی اين دو حوزه را شايسته معرفی به جهانيان دانست و ادامه داد: در كنار بازخوانی سير تحول و تطور روابط فرهنگی و زبانی اين دو حوزه تمدنی، بايد با آسيب‌شناسی، استمداد از فرصت‌ها و بهره‌گيری از نقاط قوت، برای چالش‌ها و تهديدها تدبير كرد.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تاکید کرد: بازخوانی فرآيندی كه در اين مسير تا به امروز پشت سر گذاشته شده است و تلاش برای ترسيم يك نقشه راه علمی و فرهنگی برای آينده، با رويكردی آسيب‌شناسانه می‌تواند در پاسخ به پرسش «چه بايد كرد» در اين زمينه به ما كمك كند.
مديرعامل انجمن ايرانی همكاری با يونسكو به ثبت نسخ خطی موجود در شبه قاره، بازنشر آثار متقدمان و متاخران و پاسداشت آنها، بازبینی و به روزرسانی شیوه‌های آموزش فراگیر زبان فارسی به عنوان راهکارهایی برای ترویج زبان فارسی اشاره کرد.
در ادامه دکتر عابد گلزار استاديار زبان و فرهنگ ایران در گروه مطالعات آسيای مركزی دانشگاه كشمير گفت: اگر گام‌هایی جدی و فوری برداشته شود، می‌توان اميدوار بود که بشود سناریو‌هایی را ایجاد کرد تا دوباره به تدریج زمینه‌ها و فرصت‌ها برای احیای این زبان شیرین و بی‌نظیر در اين منطقه فراهم شود.
وی تصريح كرد: به زبان فارسی نبايد فقط به عنوان يك زبان ديني و مذهبی نگریسته شود بلكه اين زبان می‌بايست به عنوان يك زبان فرهنگی و تجاری نيز معرفی شود تا نسل جوان مشرق زمين بتواند آن را به عنوان زبان دوم و یا سوم بياموزد با اميد به اينكه افق شغلی مناسب‌تری به خصوص برای جذب در شركت‌های چند مليتی، پیش رو داشته باشد.
دكتر گلزار بر لزوم بهره‌گیری از روش‌های مورد تقاضا و روزآمد برای ترویج زبان فارسی در شبه قاره تاكيد کرد و افزود: يك راهكار بسيار موثر برای گسترش زبان فارسی در شبه قاره امضای توافق‌نامه‌هايی بين بنياد سعدی و خانه‌های فرهنگ ايران در پاكستان، بنگلادش و هندوستان با مراكز علمی و دانشگاهی اين كشورها به‌منظور برگزاری دوره‌های شش‌ماهه و يكساله زبان فارسی با اعطای مدرك پايان دوره و گواهينامه مهارت است كه در جوانان شبه قاره به شمول كشمير برای يادگيری اين زبان انگيزه ايجاد می‌كند.
پروفسور سیدحسن عباس رئيس گروه زبان و ادبيات فارسی دانشگاه هندوی بنارس با اشاره به پیشینه درخشان زبان و ادبیات فارسی در هند، با گراميداشت ياد اساتید بزرگی چون مرحوم ایرج افشار و دکتر سید جعفر شهیدی، دغدغه‌مندی آنان را در جهت توسعه زبان فارسی در منطقه شبه قاره ستود.
رئیس کتابخانه رَضای شهر رام‌پور ایجاد انگیزه در مردم به ویژه دانشجویان برای تحصیل زبان فارسی از طریق اعطای بورسیه‌های تحصیلی و پژوهشی، برگزاری کارگاه‌های آموزش زبان فارسی در شبه قاره هند، اعزام اساتید ایرانی به هند و بالعکس، برنامه‌ریزی وسیع برای فهرست‌نویسی نسخ خطی در هند و تهیه کتاب‌شناسی مفصل از ایران‌شناسان هند را ضروری دانست و از جمله راهکارهای موثر در توسعه زبان فارسی در این منطقه برشمرد.
وی در پایان سخنان خود از تلاش‌های رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در هند، فرهنگستان زبان و ادب پارسی ، بنيادسعدی و مرکز تحقیقات فارسی دهلی نو قدردانی نمود.
پروفسور سید اخترحسین استاد بخش مطالعات فارسی و آسيای مركزی دانشگاه جواهر لعل نهرو ذيل عنوان نقش استاد در آموزش زبان و ادبيات فارسی به ايراد سخنانی صريح و پرشور پرداخت.
عضو هیئت تحریریه فصلنامه مطالعات شبه قاره (دانشگاه سیستان و بلوچستان) بر لزوم وظیفه‌شناسی استادان زبان فارسی و ضرورت تعامل صمیمی و دلسوزانه آنان با دانشجویان تاکید کرد.
استاد دانشگاه جواهر لعل نهروی هند، جاه‌طلبی و قدرت‌طلبی را آسیبی جدی برای اساتید دانشگاه‌ها دانست و توصیه کرد: اساتید بايد مراقب باشند از رسالت راستین خود غافل نشوند.
دکتر احسان‌الله شکراللهی در این وبینار اظهار کرد: بعد از گذشت سی و چهار سال از تصویب نخستین قانون آموزشی هند، اينك دولت هند هوشمندانه و عاقلانه سیاست جدیدی اتخاذ کرده است تا زبان فارسی که هشتصد سال به عنوان زبان فعال و رسمی و به عنوان زبان نخبگی در هند جریان داشته است دوباره در جايگاه زبان کلاسیک و میراثی معرفی شود. وی اتخاذ این سیاست را از سوی دولت هند فرصتی برای شناساندن بهتر زبان فارسی به دانش‌آموزان عنوان کرد و بر لزوم بهره‌گیری از این فرصت مغتنم به نحو شایسته تاکید نمود.
نماینده بنیاد سعدی در دهلی نو بر مدنظر قرار دادن سه محور؛ استفاده از معلمان خوب، منابع آموزشی غنی، طرح‌ریزی برنامه درسی متناسب با نیاز بومی هند از سوی متولیان گسترش زبان فارسی در هند و همچنین مجموعه‌های پشتیبان در ایران تاکید کرد.
وی شناخت صحيح از علاقمندان زبان فارسی در هند و گروه‌های هدف آموزش آن را بسیار مهم دانست و خواهرخواندگی دانشگاه‌های مختلف هند و ایران، استفاده از ظرفیت خطاطی و خوشنویسی به عنوان هنری چشم‌نواز و آشنا برای اهالی هند، استفاده از ظرفیت دیگر هنرها مانند تئاتر و سینما و در نهایت ایجاد روابط همکاری عمیق و مستمر با نهادهای فرهنگی هند از جمله شورای ملی فروغ زبان اردو (NCPUL)، دانشگاه آزاد ملی ایندراگاندی (IGNOU) و نيز شورای ملی تحقيقات آموزشی هند (NCERT) و شورای ملی روابط فرهنگی هند (ICCR) را به عنوان راهکارها و پیشنهادات ديگری برای گسترش زبان فارسی در شبه قاره مطرح کرد.
در پایان این برنامه دکتر احسان‌الله شکراللهی رئیس مرکز تحقیقات فارسی در هند پس از ارائه یک جمع بندی کلی از سخنان اساتید، از حضور همه اساتيد سخنران، ميهمانان، دست اندرکاران برگزاری این برنامه دکتر محمود جعفری‌دهقی رئیس انجمن ایران‌شناسی، مهندس محمدعلی‌عزت‌زاده دبیر انجمن ایران‌شناسی و مهندس امیررضاخیرخواه مدیرگروه مطالعات شبه قاره انجمن ایران‌شناسی و دبیر برگزاری این وبینار تشکر و قدردانی کرد.