میراث مکتوب – از جمله کتب تک نسخه ای خطی، مجموعه حکایاتی است به قلم فضل اله بن عبدالله منشی بروجردی که به سال 1284 ق به خط شکسته نستعلیق زیبایی تحریر شده و در متن کتاب نیز در جایی به سال 1283 ق/ 1867 م اشاره شده است.
دربارۀ نویسنده به اعلام حدایق الشعرای احمد دیوا ن بیگی و طرایق الحقایق نایب الصدر شیرازی و شرح حال رجال ایران تألیف مهدی بامداد مرآ ت الوقایع مظفری و منابع دیگر مراجعه کردم، چیز قابل توجه یا قابل تطبیقی نیافتم. در تحقیق مفصل مصطفی درایتی (دنا) نیز غیر از اینکه فضل اله مؤلف مجموعه حکایات است، خبر دیگری نیست. فضل الله میرزا قاجار انتظار جانشینی نایب الصدر را داشته و میرزا فضل الله خان منشی باشی مظفرالدین شاه در تبریز بوده که هیچ یک منطبق با نویسندۀ این کتاب نیستند.
باری، فضل الله ادیبی است در حد متوسط دورۀ قاجار و دارای بینشی نسبتاً واقع گرایانه و بر خلاف جوّ غالب بر فرهنگ ایران، به طور کلی، و در آن عصر، به خصوص، گرایش صوفیانه و حتی عرفانی به معنای اعم ندارد؛ بر عکس نشانه هایی از توجه به دنیای جدید در فکر او نمایان است.
متن کامل این مقاله نوشتۀ علیرضا ذکاوتی قزاگزلو که در تازه ترین شمارۀ دوماهنامۀ گزارش میراث (دوماهنامۀ تخصصی اطلاع رسانی در حوزۀ نقد و تصحیح متون، نسخه شناسی و ایران شناسی – دورۀ دوم، سال هشتم، شمارۀ سوم و چهارم مرداد – آبان 1393) منتشر شده است اینجا بخوانید.