میراث مکتوب- یکصد و دومین نشست مرکز پژوهشی میراث مکتوب به مناسبت چهلمین روز درگذشت دانشمند فقید دکتر محسن جعفری‌مذهب در روزد دوشنبه 22 آبان ماه 96 برگزار شد. در این نشست که با حضور دوستان، پژوهشگران و همکاران و خانوادۀ محترم آن مرحوم برگزار شد، جمعی از استادان و پژوهشگران به بیان خاطراتی کوتاه و به یادماندنی از تلاشهای علمی آن فقید سعید پرداختند و یاد او را گرامی داشتند.
در این نشست ابتدا دکتر اکبر ایرانی ضمن خیر مقدم به میهمانان و خانوادۀ مرحوم دکتر جعفری مذهب، با اشاره به تلاشهای علمی آن مرحوم به همکاریهای صمیانۀ ایشان با میراث مکتوب، از طریق مشاوره‌های علمی، سخنرانی و نگارش مقالات متعدد اشاره کردند.
حجت الاسلام محمدعلی خسروی نیز در سخنرانی خود، صداقت و صراحت آن استاد فقید را ستودند و به نقش ایشان در تأسیس کتابخانۀ تخصصی وقف اشاره کردند.
دکتر جواد نیستانی از دوستان و همکاران قدیمی آن مرحوم در سخنان خود وسعت دانایی، عقل گرایی محض در تحقیقات تاریخی، علاقه شدید به آموزش و ارتباط گسترده با مراکز علمی و فرهنگی را از شاخص ترین ویژگیهای استاد جعفری مذهب برشمردند.
خانم دکتر سوسن اصیلی با ذکر خاطره‌ای از آن مرحوم، از تلاش خانوادۀ ایشان برای ادامۀ راه راستین آن فقید سعید در قالب طرحهایی چون: جایزۀ دکتر جعفری مذهب (با کمک نهادهای علمی و فرهنگی)، انتشار مجموعه مقالاتی از دوستان و همکاران آن مرحوم، انتشار کتابها و مقالات چاپ نشدۀ ایشان یاد کردند.
دکتر عبدالرسول خیراندیش در سخنرانی خود از نقش دکتر جعفری مذهب در توسعۀ منابع تاریخی مغول، و توسعۀ بحث تاریخ در مدارس، و همکاری با کتاب ماه تاریخ و جغرافیا در زمینۀ تاریخ مغول یاد کردند.
حجة الاسلام دکتر رسول جعفریان با اشاره به آثار و نوشته های مرحوم جعفری مذهب و تلاش بی وقفۀ علمی ایشان حتی در دورۀ بیماری، آثار ایشان را دربرگیرنده معلومات جدید دانستند و فعالیت آن مرحوم را در زمینه‌های پژوهشی در کتابخانۀ ملی روشنگر و راهگشا برشمردند و در عین حال از کم توجهی به شأن و جایگاه ایشان از سوی مراکز علمی و فرهنگی گله کردند.
علی بهرامیان پژوهشگر تاریخ، با اشاره به دو ویژگی حقیقت جویی و ناقد بودن مرحوم استاد جعفری مذهب، از او به عنوان عاشق تاریخ و یک استتثنا در زمینۀ پژوهشهای تاریخی یاد کردند و افزودند مرحوم جعفری مذهب با ریزبینی و توجه خاص خود به مباحث تاریخی، به نکات و فواید ارزشمندی دست می‌یافت.
دکتر غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانۀ ملی در سخنان خود با اشاره به سابقۀ آشنایی با آن مرحوم، سخاوت علمی و اطلاعات و آگاهیهای تاریخی آن مرحوم را در زمینۀ سکه شناسی، اقلیتهای مذهبی ستودند و از نقش ایشان در افزودن برخی رویدادها به تقویم فرهنگی ایران یاد کردند.
جمشید کیانفر از پژوهشگران تاریخ و دوست و همکار دکتر جعفری مذهب نیز برخی از ویژگیهای اخلاقی و علمی آن مرحوم را مورد توجه قرار دادند و از نگارش بیش از 200 مقاله در حوزه‌های مختلف یاد کردند و افزودند. این مقالات که بیشتر در مجلاتی همچون میراث جاودان و کتاب ماه تاریخ و جغرافیا منتشر شده است به خوبی جایگاه علمی و تحقیق آن مرحوم را به خوانندگان نشان می‌دهد و بیانگر نکته‌سنجیهای راهگشا و ارزشمند ایشان است.
مجتبی تبریزی نیا پژوهشگر تاریخ و از مسئولان خانه کتاب نیز به همکاری مرحوم جعفری مذهب با خانه کتاب و نگارش مقالات تاریخی ارزشمند اشاره کرد و ویژگی بارز اخلاقی ایشان را پرهیز از بدگویی در مورد افراد و برخورداری از نگاهی علمی و تحقیقی یاد کردند.
در این مراسم نگار جعفری مذهب دختر آن مرحوم ضمن تشکر از سخنرانان و دوستان آن مرحوم، قطعه شعری از مرحوم اخوان ثالث قرائت کردند.
عمادالدین شیخ الحکمایی پژوهشگر اسناد تاریخی و از دوستان و همکاران مرحوم جعفری مذهب نیز که ادارۀ این نشست را برعهده داشتند، از استاد جعفری مذهب به عنوان نماد زندۀ تاریخ و کنجکاو در همه زمینه ها یاد کردند و افزودند جعفری مذهب زندگی و حیات خود را بر پایۀ پژوهش استوار کرده بود. شیخ الحکمایی با اشاره به این روحیۀ آن مرحوم، غزلی را از سروده‌های خود قرائت کردند که در پایان آن به ماده تاریخ درگذشت آن فقید سعید این گونه اشاره شده است:
به جستجوی کلامی برای سال وفات/سؤال کردم و با روح او شدم همدست
نماد زندۀ تاریخ بود و آه نوشت/و رفت و آتش حسرت به جانمان بنشست