میراث مکتوب- به مناسبت سالروز بزرگداشت حکیم «ابونصر فارابی» متفکر و فیلسوف شرق، نشست تخصصی با عنوان «اندیشه و حکمت فارابی و تأثیر آن بر تشکیل تمدن نوین اسلامی» با مشارکت رایزنی فرهنگی ایران و دانشگاه ملی اوراسیا در دانشکده تاریخ این دانشگاه برگزار شد.
علی‌اکبر جوکار سفیر کشورمان در قزاقستان با اشاره به مشترکات فرهنگی و تاریخی متعدد میان دو کشور و دو ملت، شخصیت فارابی را شخصیتی کاملا جهانی خواند که نه متعلق به یک کشور یا ملت خاص بلکه به دلیل افکار و عقایدش متعلق به تمام جهان است. اما آنچه که او را برای ما ویژه کرده است زادگاه، آراء و شخصیت اوست که موجب پیوند عمیق دو کشور و ملت دوست و همسایه شده است.
جوکار همچنین، اندیشه فارابی را از موضوعات اصلی بحث خود قرار داد و به این امر اشاره کرد که فارابی با آشنایی با آثار ارسطو و افلاطون فیلسوفان یونان باستان، از بنیانگذاران علم شرق شد و میراث علمی غنی خود را به جای گذاشت و به همین جهت او را پس از ارسطو معلم ثانی گویند.
به گفته وی، شاید یکی از دلایل گذاردن عنوان معلم ثانی بر وی به دلیل طبقه‌بندی بود که او در علم انجام داد. این طبقه‌بندی که در کتاب احصاءالعلوم او آمده است شامل علوم زبان، منطق، ریاضی، طبیعی و مابعدالطبیعه، فقه و کلام است.
سفیر کشورمان با بیان این مطلب که فلسفه افلاطون رنگ و بوی سیاسی دارد و سیاست مدنی و شهری را مورد توجه قرار داده است، ترسیم مدینه فاضله و برشمردن اضداد آن از سوی افلاطون را مطرح کرد و گفت: از نگاه افلاطون در مقابل مدینه فاضله که اشاره به یک نظام اجتماعی مطلوب و آرمانی‌ست، مدینه‌های متضادی از جمله مدینه جاهله که مردم در آن خیر را تنها لذت، کامرانی و سلامت تن می‌دانند، مدینه ضاله که مردم در آن معتقدند سعادت تنها پس از مرگ تحقق می‌پذیرد، مدینه جاهله که در آن مردم خیر را نمی‌شناسند و موارد بسیار دیگر قرار دارد.
وی به اهمیت این شخصیت بزرگ تاریخی در ایران و در میان ایرانیان اشاره کرد و سخن مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) مبنی بر قدمت بیش از هزار ساله مطالعات فارابی‌شناسی در ایران و برگزاری یکی از مهمترین جشنواره‌های ایران با عنوان جشنواره فارابی را که در حوزه مطالعات علوم انسانی است، گواه این مسأله دانست.
جوکار به پانزدهمین دوره این جشنواره که قرار است به زودی در ایران برگزار شود، اشاره کرد و با آگاهی یافتن از شرکت چند تن از اندیشمندان قزاقی در این جشنواره، ابراز خرسندی کرد.
تأثیرات فارابی بر تمدن نوین اسلامی
در ادامه نشست، علی‌اکبر طالبی متین رایزن فرهنگی کشورمان در آستانه، گفت: فارابی نه تنها در فلسفه، بلکه در علوم مختلف، نظیر منطق، موسیقی، سیاست و علوم طبیعی نیز دارای تبحر و دانش ویژه‌ای بود. او از نخستین متفکرانی بود که فلسفه یونان را با مفاهیم اسلامی پیوند زد و با ایجاد سازگاری میان این دو نظام فکری، زیربنای فلسفه اسلامی و حتی تمدن نوین اسلامی را بنا نهاد.
وی تصریح کرد: در میان آثار گرانبهای او، به‌ویژه می‌توان به تلاش‌هایش در تبیین مفهوم جامعه و سعادت اشاره کرد که همچنان در تفکر اسلامی و حتی در مباحث معاصر ما جایگاهی والا دارند.
طالبی‌متین با این باور که امروزه، اندیشه‌ها و آموزه‌های فارابی در مواجهه با چالش‌های اجتماعی و تمدنی اهمیت بیشتری یافته‌اند، گفت: در عصری که جهان اسلام با مشکلات و سؤالات فراوانی مواجه است، بازگشت به حکمت و فلسفه فارابی می‌تواند به عنوان راهنمایی در جهت تقویت روح تمدنی و معنوی عمل کند.
رایزن فرهنگی کشورمان خاطرنشان کرد: دیدگاه فارابی در خصوص وحدت، همزیستی، عدالت و سعادت اجتماعی، گنجینه‌ای است که برای ملت‌های مسلمان و تمام بشریت می‌تواند الگویی برای بهبود وضعیت حال حاضر باشد.
وی ادامه داد: آموزه‌های فارابی برای ما پیامی دارد که در ساختن تمدن نوین اسلامی به توسعه انسانی و ارتقای فرهنگ و خردورزی بیش از هر چیز نیازمندیم.
طالبی‌متین با اشاره به تأثیر شگرف فارابی در عرصه موسیقی، به کتاب‌های او در این زمینه از جمله «الموسیقی الکبیر» پرداخت که هنوز هم یکی از منابع مهم در شناخت نظریات موسیقی قدیم اسلامی و نیز درک بهتر جایگاه موسیقی در تمدن نوین اسلامی محسوب می‌شود.
وی همچنین، گفت: از منظر فارابی، موسیقی نه‌تنها به‌عنوان هنری برای لذت، بلکه به عنوان ابزاری در تربیت روح و ایجاد هماهنگی میان انسان و طبیعت مورد توجه قرار می‌گیرد. این دیدگاه فارابی، نشان‌دهنده عمق حکمت و بصیرت او در تمامی عرصه‌های زندگی است.
رایزن فرهنگی کشورمان یادآور شد: امروز ما گردهم آمده‌ایم تا درباره تأثیرات فارابی بر تمدن نوین اسلامی گفت‌وگو کنیم، باید بپذیریم که از حکمت او می‌توان برای مقابله با بسیاری از مسائل و چالش‌های معاصر بهره جست. گسترش علمی و فرهنگی در میان ملت‌های مسلمان و تعامل سازنده میان اندیشه‌ها و فرهنگ‌ها، از جمله راه‌هایی است که به یاری اندیشه فارابی می‌توانیم به سوی تحقق آن گام برداریم.
وی افزود: آموزه‌های او می‌توانند به‌عنوان پلی برای اتصال میان فرهنگ‌ها و تمدن‌ها عمل کنند و وحدت و همدلی میان ملت‌ها را تقویت کنند. در همین راستا، رایزنی فرهنگی ایران آماده همکاری در پژوهش‌های مرتبط با فارابی و دیگر متفکران اسلامی است.
همچنین، عمربای بکماقانبتوف رئیس دانشکده تاریخ در سخنانی کوتاه بر تقویت روابط ایران و قزاقستان تأکید کرد و برگزاری چنین نشست‌های مشترکی را که به ویژه در خصوص بزرگداشت شخصیت‌های برجسته تاریخی که مشترک میان دو کشور است، از مظاهر تقویت این روابط دانست و بر اجرای برنامه‌های مشترک بیشتر ابراز امیدواری کرد.
ژالگاس ساندیبایف معاون مرکز حقوق اسلامی و قزاقی دانشگاه کازگیو و دارنده دکترای علوم فلسفی، سخنان خود را حول محور مفهوم «چهار فضیلت» در فلسفه فارابی ارائه کرد. وی با تاکید بر سخنان فارابی که گفته است «دانش بدون تربیت، دشمن کل بشریت است»، به چهار فضیلت از جمله فضیلت نظری، فکری، ادبی و کاربردی اشاره کرد که جامعه را به سعادت می‌رساند و به تشریح هر یک از آنها پرداخت.
سامال تولبایوا شرق‌شناس و از استادان برجسته و مجرب دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه ملی اوراسیا، با مروری بر مکتب فارابی‌شناسی در قزاقستان که با تلاش آقژان المشانی نخستین فارابی‌شناس قزاقستانی در سال‌های 1940-1970 شکل گرفت، نکاتی را بیان کرد.
مقصد اولی استاد و مدیر مرکز تحقیقات تاریخ و فرهنگ اوراسیا دانشگاه ملی اوراسیا و دارنده دکترای علوم تاریخی سخنان خود را با موضوع منشاء فارابی و مبانی نظری او در مورد ایده سرزمین جاودانه ترکان قرون وسطی ایراد کرد.
آقژیگیت علی بیک اولی استاد گروه شرق‌شناسی دانشکده روابط بین‌الملل دانشگاه ملی اوراسیا و دارنده دکتری علوم زبان‌شناسی سخنان خود را با عنوان «فارابی و معاصران او» بیان کرد. وی بر ضرورت تدریس زبان‌های عربی و فارسی برای دانشجویان رشته تاریخ تأکید کرد تا آنها بتوانند منابع تاریخی را به صورت اصلی و مرجع مطالعه کنند.
الماس ایمانقالی‌یف محقق و پژوهشگر دانشکده تاریخ دانشگاه ملی اوراسیا و استاد و متخصص دپارتمان علوم و نوآوری دانشگاه آی تی آستانه به موضوع روش تحقیق میراث فارابی در آثار آقژان المشانی، نخستین دانشمند فارابی‌شناس قزاق پرداخت.
منبع: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی