میراث مکتوب- «کتاب الکافیه فی النحو» یا «المقدمه الکافیه فی النحو» و نیز «کافیه ذوی الادب فی علم کلام العرب» مقدمه مختصری است در برخی مباحث نحوی که از معروف‌ترین و بهترین کتب در نحو به شمار می‌رود و شروح و حاشیه‌های بسیاری بر آن نگاشته شده و سالیان در حوزه‌های علمیه و مراکز علمی از کتب درسی بوده است.
این اثر از مهم ترین آثار ابن حاجب ابوعمرو عثمان بن عمر(570-646) نحوی و فقیه مالکی است. وی شهرت فراگیر خویش را به ویژه در مشرق مدیون آثار نحوی خود به خصوص الکافیه است. چنانکه گفته شده کافیه نخستین بار در رم به سال 1592 میلادی و سپس در دهلی، کلکته و قاهره و… به کرات به چاپ رسید.
از کتاب الکافیه نسخ فراوانی در ایران و دیگر کشورها به جای مانده است. (رک: فهرستگان نسخه‌های خطی ایران، جلد 25، صفحات 802-820)
نسخه شماره 318 کتابخانه مجلس از قدیمی‌ترین نسخ کافیه در ایران و به تعبیر مرحوم یوسف اعتصامی بسیار نفیس، به خط خوشنویس و ادیب مشهور، یاقوت مستعصمی معروف به قبله الکُتّاب(وفات 698 قمری) است که نسخه مذکور را به خط نسخ خفی خوش به سال 690 قمری کتابت کرده. (فهرست کتابخانه مجلس، جلد دوم، صفحات 185-187). مرحوم مهدی بیانی در کتاب احوال و آثار خوشنویسان نیز ذیل یاقوت مستعصمی اشارتی به نسخه مذکور دارد(صفحه1231).
این نسخه علاوه بر خط خوش دارای آرایه ها و تزئیناتی است از جمله : جلد سوخت طلاپوش با طرح ترنج و نیم ترنج و لچکی و کتیبه، تمام صفحات متن و حاشیه، جداول الوان، حواشی منقش به گل های زرین، طلااندازی دندان موشی مزین به گل و گیاه بین سطرها، طول جلد 29 و عرض 18 سانتیمتر، تعداد اوراق 42 و … .
معرفی از: محمود نظری (پژوهشگر نسخ خطی کتابخانه مجلس)
منبع: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس
