میراث مکتوب- ویراست دوم کتاب «حال دوران» با عنوان جدید «موسیقی‌شناخت» (بررسی تاریخیِ موسیقی از دورهٔ جاهلیت تا خلافت عباسی) نوشتهٔ اکبر ایرانی از سوی انتشارات میراثبان منتشر شد.
کتاب «موسیقی‌شناخت» حاصل ۳۰ سال بررسی و مطالعهٔ نویسنده دربارهٔ موضوع موسیقی (غناء) در سده‌های نخستین دورۀ اسلامی است. از نظر نگارنده، شناختِ موسیقی این دوران، بدون بررسی تاریخی، جامعه‌شناختی و هرمنوتیکی، ناممکن است. آراء و نظرات و تعاریفی که از فلاسفه، فقها، ادیبان و عارفان در متون کهن تا قرن پنجم دربارۀ موسیقی وارد شده، در مجموع تصویر درستی از سیر تحول لفظی و معنایی و چیستی موسیقی گزارش می‌کند. طبعاً به نظر می‌رسد، هرگونه داوری و صدور حکم در این زمینه، منوط به مطالعهٔ تاریخ موسیقی، بررسی منابع کهن موسیقی‌شناسی، شناخت مکاتب موسیقی و بررسی موسیقی‌های رایج بین مردمان آن دوران و نحوۀ کاربرد موسیقی در طول تاریخ است. داده‌ها و آگاهی‌هایی که موسیقی‌شناخت، در اختیار خواننده می‌گذارد، شناخت نسبتاً جامعی از وضعیت موسیقی (به عربی=غناء) در سده‌های نخستین به دست می‌دهد و راه را برای پژوهش‌های بیشتر هموار می‌سازد.
ایرانی، کتاب خود را در پانزده فصل تهیه و تنظیم کرده است. وی در پیشگفتارش بر این اثر، خودنوشتی دربارهٔ خود و موسیقی نوشته است و در آن به روند آشنایی‌اش با موسیقی و اقدامات تحقیقی و علمی دراین‌باره اشاره کرده است.
نویسنده در فصل نخست کلیاتی دربارهٔ نیازهای بشر، سرگرمی‌های هنری، شکل‌گیری هنر در بستر جامعۀ جاهلی، اسلام و مسائل زمانه، دین‌ستیزی امویان و نیز به نقش دولت در ایجاد تغییرات، تحولات آوایی و معنای لفظ غناء پرداخته است.
ایرانی در فصل دوم پیشینه تحقیق دربارهٔ پژوهش‌های موسیقی‌شناسی را در اختیار خوانندگان قرار داده است. منابع علم موسیقی، رسائل یعقوب‌بن اسحاق کِندی و الموسیقی الکبیر از جمله منابع معرفی شده در این فصل است.
«جامعه، خاستگاه و منشأ پیدایش موسیقی»، «جامعه، فرهنگ و هنر عصر جاهلی» و «شعر و موسیقی در عصر جاهلیت» عناوین فصلهای سوم تا پنجم این اثر است.
ایرانی در فصل پنجم به جایگاه اجتماعی شاعران و آوازخوانان، نقش اخلاق در تحول شعر و غناء جاهلی، تاریخ و فرهنگ در شعر جاهلی پرداخته است.
علاقه‌مندان در ادامهٔ مطالعهٔ این اثر، و در فصل ششم، انواع غناء و کارکردهای اجتماعی آن در عصر جاهلی، با موضوعاتی نظیر موسیقی‌های محلی و عامیانه، غناء تولد، خِتان و مسافر، موسیقی و غناء آیینی و مذهبی جاهلی، غناء نوحه و مویه‌خوانی آشنا می‌شوند.
موالی و جواری در عصر جاهلیت، موسیقی در ایران پیش از اسلام که دربارهٔ موسیقی در دربار شاهان میباشد، عناوین فصلهای هفتم تا هشتم است.
نگارنده فصل نهم را «شعر و موسیقی در دورهٔ اسلامی» نامیده و در آن به موسیقی عامیانه و بومی، آیینی و موسیقی شرک، موسیقی حماسی و لهوی سیاسی پرداخته و هر یک را مورد بررسی قرار داده است. وی معتقد است دین اسلام معرفی و تبلیغ خود را با موسیقی آغاز کرد و آن اذان گفتن بود. با تلاوت قرآن عده بسیاری به اسلام علاقه‌مند شدند و پیامبر فرمود: از ما نیست کسی که قرآن را با موسیقی و لحن زیبا نخوانَد. ایرانی در این تحقیق نوشته است اسلام با موسیقی شرک (تراتیل الاصنام) که مشرکین در هنگام طواف کعبه می‌خواندند و موسیقی شهوانی که مروج هرزگی بین جوانان بود (معروف به موسیقی قیان)، موسیقی هجو سیاسی و نوحه‌های شرک‌آمیز مخالفت کرد. موسیقی در دوره بنی امیه و دوره عباسیان هم وسیله انحراف جوانان و دورشدن از مکتب اهل بیت شده بود. او معتقد است روایات نهی کننده، ناظر به این نوع موسیقی‌ها بوده است، نه مطلق موسیقی.
«حکمت معنوی زیبایی و هنر در اسلام»، «شناخت واژه و مفهوم غناء و موسیقی»، «داستان تلخ خلافت پس از رحلت رسول اکرم(ص)»، فصلهای دهم تا دوازدهم است.
«موسیقی در دورهٔ امویان»، «موسیقی و شعر سیاسی در دورهٔ امویان» و «غناء و موسیقی از دیدگاه اهل سنت و ائمه شیعه (ع) عناوین فصلهای پایانی این کتاب 440 صفحه‌ای است.
نویسنده نمایه‌های مفیدی برای این کتاب تهیه کرده است از جمله: اسامی سازها و آهنگها، عبارات و اشعار عربی و… که می‌تواند راهگشای محققان باشد.
«موسیقی‌شناخت» نوشتهٔ اکبر ایرانی، با قیمت ۱۱۰ هزار تومان از سوی انتشارات میراثبان منتشر شده است. علاقه‌مندان می‌توانند این اثر را از کتابفروشی‌های توس و نشر کارنامه و دفتر فروش میراث مکتوب، تهیه و یا با تلفن 66490612 داخلی 105 تماس حاصل کنند.
مریم مرادخانی