میراث مکتوب- کتاب «آفتابی در میان سایه‌ای»، جستارهایی در شعر و اندیشۀ نجم‌العرفا حیدری وجودی تألیف دکتر محمدسرور مولایی، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
مولایی با تألیف کتاب «آفتابی در میان سایه‌ای» تلاش کرده است ادای دینی به نجم‌العرفا حیدری وجودی شاعر و عارف افغانستانی کند.
شاعری که به گفتۀ محمدسرور مولایی با بررسی آثار او می‌توان به آشنایی ژرفش با آثار ادبی و عرفانی گران‌سنگ زبان فارسی دری از روزگار سامانیان تا معاصران خویش پی برد. شعر او ما را با این مفاخر پیوند می‌زند و افق دید ما را تا دوردست‌های شعر و ادب فارسی گسترش می‌دهد و همین ویژگی است که او و شعرش را از هم‌عصرانش متمایز می‌کند.
نجم‌العرفا حیدری وجودی متولد ۱۳۱۸ در پنج‌شیر و درگذشته به سال ۱۳۹۹ در کابل است. او دورۀ ابتدای مکتب را در پنج‌شیر تمام کرد و سپس برای ادامۀ تحصیل به کابل رفت و در آن‌جا با غلام‌نبی صوفی عشقری، مولانا خال‌محمد خسته و شایق جمال آشنا شد.
این آشنایی امکان شرکت در حلقه‌های ادبی و مثنوی‌خوانی شاعران آن دوران را برایش فراهم کرد. حیدری وجودی از دوران کودکی در ولایت پنج‌شیر افغانستان با شعر و ادبیات و به‌خصوص با شعر مولانا و فردوسی آشنا شد؛ زیرا در خانۀ پدری وی جلسه‌های مثنوی‌خوانی و شاهنامه‌خوانی برگزار می‌شده است؛ برنامه‌ای که خود نیز بعدها خود مدیریت و اجرای آن را برعهده گرفت و در جلسه‌های پیوسته، در جمع علاقه‌مندان شعر مولانای بلخی، همۀ شش دفتر مثنوی مولانا را در چهارصد کاست خواند و شرح داد.
مولایی در کتاب «آفتابی در میان سایه‌ای» به بررسی شعرهای حیدری وجودی پرداخته و از جنبه‌هایی چون ویژگی شعری، مضامین، کاربرد ترکیب‌ها و تعبیرهای رایج در زبان فارسی گفتاری، واژگان متفاوت از نظر نوشتاری و گفتاری پرداخته است.
در شعر او سرگذشت زندگی اجتماعی مردم افغانستان و دردها و رنج‌هایی که بر آن‌ها رفته، نمود پیدا کرده است. شعر او همچنین مجالی بوده تا به پاسداری از ارزش‌های دینی، جهادی، ملی، فرهنگی و تاریخی بپردازد.
حیدری وجودی در زندگی و شعرش توجه ویژه‌ای به وطن دارد و از ستایشگران عشق و آزادی است و تلاش می‌کند تا هم‌میهنانش را با هر کیش و آیینی به اتحاد و پرهیز از تفرقه و نفاق دعوت کند.
در غزل حیدری شاهد نوآوری و استفاده از واژگانی هستیم که در غزل هم‌عصرانش دیده نمی‌شود. یکی از جنبه‌های کار حیدری وجودی که بر ارزش‌های کار او می‌افزاید سخن گفتن دربارۀ شعر و فن آن است. او همچنین به نقد بررسی گونه‌های شعر نو پرداخته است.
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین در این کتاب به بازتاب شعر و اندیشه شاعران دیگر در دیوان حیدری وجودی پرداخته است. نویسنده در بخش‌های پایانی کتاب به مسئلۀ میهن و فرهنگ باستانی، احمد شاه‌مسعود، کابل، کاربرد اصطلاحات عرفانی و نمایی از عشق در اشعار حیدری وجودی پرداخته است.
با توجه به این که مؤلف کتاب هم‌وطن حیدری وجودی و با جهان اندیشگی او آشنا بوده، تلاش کرده از این تأثیر شگرف شاعر و عارف هم‌عصرش در زنده نگاه داشتن محافل ادبی در افغانستان، به‌ویژه در دوران سیاهی که مردم افغانستان تجربه کرده‌اند، تصویر دقیقی برای خوانندگان کتاب خلق کند.
محمدسرور مولایی، متولد ۱۳۲۴ خورشیدی در شهر غزنی است. او در سال ۱۳۴۴ برای تحصیل در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی به ایران آمد و در خرداد ۱۳۵۵ از دانشگاه تهران دانشنامۀ دکتری گرفت.
او از سال ۱۳۹۳ عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و آثار ارزشمندی در قلمرو زبان و ادب فارسی، به‌ویژه در زمینۀ مولوی‌پژوهی و بیدل‌پژوهی نگاشته یا تصحیح و ویرایش کرده است.
انتشارات هفت وادی کتاب «آفتابی در میان سایه‌ای» را در ۱۷۸ صفحه روانۀ بازار نشر کرده است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی