میراث مکتوب- نهمین دوره جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی، عصر سه‌شنبه ۲۴ دی‌ماه در مؤسسه شهر کتاب برگزار شد.
جایزۀ دکتر مجتبایی هر ساله در دی‌ماه به بهترین پایان‌نامه دوره دکتری رشته‌های «ادیان و عرفان» و در زبان و ادبیات فارسی، با هدف ارتقای علمی و تشویق دانشجویان دوره دکتری رشته‌های مذکور اهدا می‌شود.
محمد مافی، مجری برنامه، اعلام کرد که در این روزها و با توجه به حوادث ناگوار اخیر برگزاری جایز برای ما سخت و سنگین بود ولی فکر کردیم شاید این‌گونه مراسم‌ها التیامی بر زخم‌های ما باشد.
وی افزود: ازمیان رساله‌های انتخاب شده، ۸ رساله در رشته ادیان و ۳۲ رساله در رشته ادبیات فارسی هستند. بررسی عناوین رساله‌ها می‌تواند نشان دهد گروه‌های ادیان و زبان و ادبیات فارسی، به چه حوزه‌هایی پرداختند. از میان این ۴۰رساله، ۵ رساله درباره خاقانی و بعد از آن بزرگانی چون خیام، سعدی، مولوی و … مورد توجه بودند. ۳ رساله تطبیقی هم داشتیم که اندیشه‌های مولوی را با گاندی و شیخ اشراق بررسی کردند. ۵ رساله هم ادبیات معاصر را بررسی کردند.
مافی اضافه کرد: نتیجه داوری‌ها هم به این شرح است: ۱- «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» نوشته دکتر سعید پورعظیمی از دانشگاه خوارزمی و ۲ – «مسیح‌شناسی در سنت مسیحی و اسلامی با تأکید بر آرای رودولف بولتمان و مولانا جلال‌الدین بلخی نوشته دکتر صبایی از دانشگاه علوم تحقیقات، دو رساله برگزیده این دوره هستند.
هیأت داوران همچنین از سه رساله ۱- «زیبایی‌شناسی تکرار در غزل سعدی، نوشته دکتر زیبا اشراقی، دانشگاه تهران ،۲- «تحقیق در کانون ادبی هرات با تکیه بر تصحیح انتقادی لطایف با سه مجری هروی» نوشته دکتر هادی بیدکی، دانشگاه فردوسی مشهد و۳- «تصویرگری خاقانی در قصائد، تأثیرات و تأثرات تا پایان سده ششم قمری» نوشته دکتر سید محسن حسینی از دانشگاه فردوسی مشهد تشویق به عمل آوردند.
در ادامه دکتر پور نامداریان که استاد راهنمای چند رساله موفق بودند، طی سخنانی گفت: من هرگز فکر نمی‌کردم بخاطر بعضی کلمات و عقاید خسارت‌آمیز که روزگار امروز آن را بر نمی‌تابد، رساله دکتر پور عظیمی اصلا در اینجا طرح شود ولی برگزیده‌شدن این رساله نشان‌دهنده آن است که داوران دیدگاه حقیقی دارند. تشکر دوم من از آقای پورعظیمی است. ایشان خیلی پیش از شروع به کار روی رساله، درباره عارف قزوینی کار کرد و تصحیح ایشان از دیوان عارف قزوینی، بی‌نظیر است.
وی افزود: عارف قزوینی گر چه زندگی خوبی نداشت ولی بعد از مرگش این بخت مساعد راداشت که آقای پورعظیمی درباره آثارش کار کند. من به نوبه خودم از آقای پورعظیمی متشکرم که یکی از رجال هنرمند، شاعر و سیاستمدار را زنده کرد.
پورنامداریان ادامه داد: رساله خانم دکتر اشراقی درباره سعدی است. من فکر می‌کنم سعدی، مردمی‌ترین شاعر کلاسیک ماست. مردمی به این معنا که نه از رنج‌های مردم حرف زده بلکه از این نظر که طیف گسترده‌ای از مردم شعر سعدی را خواندند و لذت بردند. لذت‌بخش‌بودن شعر سعدی ناشی از صورت و سبکی است که او در زبان بکاربرده است. یکی از خصوصیات زمانی، تکرار است که سعدی در آن تأکید دارد. تکرار در شعر سعدی به معنای ایجاد یک جور خلاف عادت در زبان است که شگفتی می‌آفرید. تکرار، شعبده بازی با زبان است که فقط در نتیجه اشراف بر زبان فارسی، شکل می‌گیرد. سعدی فقط برای مردم عادی می‌خواهد این لذت را ایجاد کند و تصویرسازی‌هایش برای مردم بسیار آشناست.
در ادامه، دکتر شهرام پازوکی، از داوران این دوره طی سخنانی گفت: رساله آقای صبایی درباره بولتمان است، اما بولتمان یک الهی‌دان سخت‌نویس است و تحقیق درباره او، سخت است. او شاگرد نزدیک هاید‌گر بود و آنچه باعث شد آقای صبایی بخواهد تطبیق انجام دهد، بحث مسیح‌شناسی است که در گفتمان اسلامی، فقط در متون شیعه آن را داریم. در کار آقای صبایی به این نکته توجه شده که چطور شخصیت‌ها در آثار ما، فرا تاریخی می‌شوند. عبور از شخصیت تاریخی دنیا، به بولتمان کمک می‌کند که اثبات کند مسیح، محدود به تاریخ نمی‌شود. وی افزود: آقای صبایی متوجه شد که عبور از تاریخ نزد بولتمان و مولانا مشابه هم نیست. به نظر من کار ایشان، خوب بوده است.
در ادامه مسعود جعفری جزی، از داوران این دوره، عنوان کرد: درباره کار آقای پورعظیمی می‌خواهم برای دانشجویان جوان بگویم که بدون سخت‌کوشی و جدیت و پایبندی به اصول علمی، نمی‌توان کار علمی دقیق انجام داد. آقای پورعظیمی قبلاً ۲ کتاب منتشر کرده‌است و چندین مقاله دارد و در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، مدخل عارف قزوینی را نوشته‌است. پایان‌نامه ایشان در واقع ۳ کتاب است: مقدمه درباره زندگی و شعر عارف، تصحیح متن شعرها با نسخه بدل و بخش نقد.
جعفری افزود: در ایران برای ما تازگی دارد ولی در تمامی جوامع پیشرفته دنیا، شبیه این جوایز و بورس‌های تحقیقی برای دانشجویان دکتری و کسانی که دفاع میکنند زیاد است و دانشجویان بیش از اینکه به این فکر کنند که بعد از دفاع استخدام شوند، به این جایزه‌ها فکر میکنند. جایزه استاد مجتبایی روزنه امیدی است که ما به سمت دیگری حرکت کنیم. امیدوارم بورس‌های تحقیقاتی در رشته‌های علوم انسانی پا بگیرند.
در ادامه این جلسه، دکتر فتح‌الله مجتبایی به ایراد سخن پرداخت و گفت: لازم است در درجه اول از استادان عزیز که در اوضاع و احوال امروزی، وقت خود را برای داوری این رساله‌ها صرف میکنند، تشکر کنم. همچنین از آقای محمد خانی سپاسگزارم که شخصیت بسیار با قیمتی است برای فرهنگ این مملکت. صداقت و صمیمیت و کاردانی ایشان، ستودنی است. از میان رساله‌های منتخب، دو رساله اول را شخصیت علمی برجسته ما، دکتر پورنامداریان راهنمایی و در تصحیح و روش آنها دقت کرد. ما بواسطه رساله اول، تصویر روشن و درستی ازعارف قزوینی به دست آوردیم. رساله دیگر که مقایسه تطبیقی بین افکار بولتمان با مولوی بود قابل بحث است و خود من خیلی چیزها از آن یاد گرفتم. بولتمان به اسطوره‌زدایی معروف است و مسیح‌شناسی او پلی است که بین مسیح تاریخی و مسیح الهی می‌زند. رساله آقای صبایی، هم بولتمان را به ما شناساند و هم شلایماخر را. به ایشان هم تبریک می‌گویم.
رساله‌های دیگر هم قابل توجه هستند. در رساله خانم اشراقی، به سعدی نگاه تازه‌ای شده است که قبلا کمتر شناخته شده بود. سعدی در بوستان تصویر بسیار روشنی از اخلاق اسلامی می‌دهد. بوستان، شاهکار عظیمی است و باز هم از زحمات دوستان تشکر می‌کنم و تشکر ویژه دارم از آقای محمد ترکمان از بنیاد ترکمان که از برنامه ما حمایت مالی می‌کند.
در ادامه، جوایز پایان‌نامه‌های برگزیده توسط دکتر صبایی و هیأت داوران اهدا شد.
در پایان، دکتر پورعظیمی ضمن تشکر از استادانش، عنوان کرد: از داوران تشکر می‌کنم که بدون هیچ ملاحظه‌ای این کار را داوری کردند.
دکتر صبایی هم طی سخنانی گفت: رساله من براساس یک مسأله شکل گرفت و آن اینکه این مسیحی که توانست فراتر از مرزهای مسیحی نقش داشته باشد، به راستی کیست و چه رسالتی دارد. راهنمایی دکتر مجتبایی به من کمک کرد که به دنبال پدیدارشناسی مسیح باشم و سراغ رویکرد تطبیقی بروم و دکتر پازوکی به من یاد داده بود که عرفان می‌تواند حقیقت الهی را هر لحظه به شکل بت عیار ببیند. پاسخ من به پرسش بعد آن بود که مسیح، خدا را به ما می‌شناساند و ما را با خود به دیدار خدا می‌برد.
دکتر اشراقی، دیگر برگزیده این دوره هم بیان کرد: رساله من گوشه‌ای از یکی از شگفتی‌های زمانی را باز کرده است و رساله من ادامه اظهارات دکتر شفیعی و دکتر پورنامداریان در کتاب‌هایشان است که می‌گفتند سعدی تکرارهای نامرئی دارد. حرف تازه رساله من آن بود که سعدی تمرکزش را بر تکرار تک واج‌ها گذاشت.
منبع: روزنامه اطلاعات