میراث مکتوب- سیدرضا صداقت‌حسینی، کارشناس ارزشیابی و ثبت نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با اشاره به وجود نسخه‌های خطی نفیس عاشورایی در مرکز نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، از کتاب «المزار» به قلم شیخ مفید نام برد و اظهار کرد: این نسخه از نظر تاریخ کتابت، قدیمی‌ترین نسخۀ خطی این اثر در کتابخانه‌های ایران به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: این کتاب در بيان مناسك زيارت حضرت اميرالمؤمنين(ع) و امام حسين(ع) و همچنین آداب زیارت سایر امامان معصوم(ع) و حضرت رسول(ص) است.
صداقت‌حسینی افزود: این اثر به خط نسخ 15 سطرى و در 77 برگ در آخر محرم 957 کتابت شده و در سال 1311 به دست رضا نائینی وقف کتابخانۀ رضوی شده است. وی عناوين به شنگرف، يك سرلوح كوچك در زمينه طلا و صفحات جدول‌بندی به لاجورد و تحرير و طلا را از ویژگی‌های این نسخه برشمرد و گفت: این اثر به شمارۀ ثبت 3413 در این مرکز نگهداری می‌شود.
این نسخه‌شناس در ادامه، از کتاب «روضه الشهداء» ملاحسین کاشفی متوفی 910 هجری قمری به عنوان دیگر نسخۀ خطی نفیس این مجموعه نام برد و تشریح کرد: این کتاب در بیان حادثه كربلا و شهادت امام حسين(ع) با مختصري از حالات پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س)، امام علي(ع)، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و همچنین شرح شهادت مسلم‌بن‌عقیل در 10 باب و یک خاتمه نگارش شده که باب دهم آن به وقایع بعد از حادثۀ کربلا اختصاص دارد.
صداقت‌حسینی در بیان ویژگی‌های نسخه‌شناسی این اثر گفت: این نسخه در ربيع‌الاول 967 به خط نستعليق خوش به دست گلشني كاشاني کتابت شده است. وی افزود: عناوين نسخه به شنگرف است و برگ اول به سرلوح مزدوج مذهب مرصع با شرف مزین شده و جداول اوراق نیز به زر و تحرير و لاجورد و سرنخ ترسیم شده است. وی گفت: این اثر در اردیبهشت 1378 به دست محمد علامه مداح تهراني وقف شده و با شمارۀ 22559 در گنجینۀ رضوی به ثبت رسیده است.
کارشناس ارزشیابی و ثبت نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی همچنین کتاب «اللُّهوف علی قتلی الطُّفوف» اثر سیدبن طاووس متوفی 664 هجری قمری را یکی دیگر از نسخه‌های خطی نفیس این مجموعه خواند و بیان کرد: این اثر در سه مسلک شامل حوادث پیش از شهادت امام حسین(ع)، توصیف نبرد امام حسین(ع) و امور پس از شهادت ایشان به نگارش درآمده است.
وی افزود: این نسخه در قرن 11ق کتابت شده و با شمارۀ 8124 در مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی به ثبت رسیده است.
«زیارت‌نامه» به شماره ثبت 9257 و با ترجمۀ فارسی و کتابت با ناخن از دیگر نسخی است که این کارشناس از آن یاد کرد. صداقت‌حسینی در ارتباط با این نسخه توضیح داد: این اثر شامل سوره مبارکه حمد و زیارت عاشورا و در حاشیه نیز دارای سوره نصر و آیه مبارکه «و ان یکاد» است.
وی اضافه کرد: این اثر در اندازه: 17×28س‌م در صفحات 8سطری، به خط نسخ و نستعلیق خوش با ناخن حک شده است. صداقت‌حسینی از دیگر ویژگی‌های خاص این اثر نفیس را گل و بوته اندازی اوراق با ناخن ذکر کرد و گفت: این نسخۀ منحصربه‌فرد به دست عبدالوهاب‌بن‌شیخ محمّد مومن شیرازی در 1256ه‌ق کتابت شده و در مرداد1342، توسط سیّدابوالقاسم جواهری وقف کتابخانۀ رضوی شده است.
گفتنی است، کتابخانۀ آستان قدس رضوی با بیش از 1100 سال قدمت، از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های دنیا به شمار می‌رود. این کتابخانه همچنین در ردیف کتابخانه‌های برتر دنیا از جهت تعداد نسخ خطی قرار دارد. این مرکز تمامی نسخ خطی خود را دیجیتال‌سازی کرده است و برخی از این نسخ از طریق کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس رضوی به آدرسdigital.aqr.ir قابل دسترسی است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آستان قدس رضوی