میراث مکتوب – در فهرست نسخههای خطی حوزه علمیه دارالارشاد اردبیل از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منتشر شده است جمعاً 200 نسخه خطی معرفی شده است.
دارالارشاد اردبیل در قرن سیزده و چهارده قمری دارای سه مدرسهی علمیه پرکار بوده است:
1- مدرسه علمیه ملا ابراهیم: این مدرسه در سال 1267 قمری توسط فقیه نامدار حضرت آیتالله آخوند ملا ابراهیم امام جمعه بنیان نهاده شد.
2- مدرسه مبارکهی صالحیه: این مدرسه توسط حضرت آیت اله العظمی حاج میرصالح مجتهد انواری در سال 1307 جنب مدرسه جامع شهید اردبیل احداث گردید.
3- مدرسه مبارکهی آقا میرزاعلی اکبر: این مدرسه توسط فقیه مجاهد آیت الله میرزا علی اکبر مجتهد اردبیلی بازسازی شد.
مدارس مذکور علاوه بر رونق درس و بحث، زمینههای تحقیق و پژوهش در علوم اسلامی را فراهم آوردهاند. از آن جمله می توان به تأسیس کتابخانه و جمعآوری کتابهای موردنیاز در رشتههای مختلف اشاره کرد. همچنین آثار خطی نفیس و زیبا در این کتابخانهها بیانگر آن است که محصلین و مدرسین دارالارشاد اردبیل نه فقط در مرزهای علم و فقاهت، بلکه در عرصهی فرهنگ و هنر نیز دارای ذوقی سلیم بوده و خوش درخشیدهاند.
مجموعاً 200 جلد نسخهی خطی و بالغ بر 2000 جلد نسخهی سنگی و 40 جلد نسخهی سربی موردشناسایی قرار گرفته است که تمامی نسخ در دو بخش کتابشناسی و نسخهشناسی در این کتاب معرفی شدهاند.
در بخش کتاب شناسی نام کتاب، موضوع، زبان کتاب، نام کامل و تاریخ وفات و تولد مولف، تاریخ و محل تالیف، وضعیت نسخه، آغاز و انجام نسخه ذکر شده است. در بخش نسخه شناسی نوع خط، نام کاتب یا سطرنویس، تارخی کتابت، مکان کتابت، خصوصیات نسخه، خصوصیات علمی یا هنری نسخه، نام مالک یا واقف یا اهدا کننده، تاریخ وقف یا تملک یا هدیه و یادداشتهای موجود نیز تذکر داده شده است. در پایان همچنین تعداد برگ، سطر و اندازهی طول و عرض نسخه تذکر داده شده است.
فهرست نسخههای خطی حوزه علمیه دارالارشاد اردبیل/ ابراهیم مولائی. تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1393. 252ص.
منبع: بساتین