میراث مکتوب- رضا صدوقی، حاصل سی سال پژوهش خود را در کتابی با عنوان «فقر تفکر فلسفی و الزامات تمدن و توسعه در ایران» منتشر کرد. در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: «آرمان‌گرایی مرزهای یک تمدن را تعیین می‌کند و واقع‌گرایی ساختن تمدن در یک ساختار سه بعدی علم در طول، هنر در عرض، و فلسفه در ارتفاع را بر عهده دارد… فلسفه مستقل از آنچه که دین به اتکای وحی برای آخرت انسان تدارک دیده است، به اتکای عقل سازوکارهای حقوقی، سیاسی و اقتصادی را برای بهزیستی انسان در این دنیا تحت عنوان تمدن و توسعه فراهم می‌آورد. توسعه نشان‌دهنده کیفیت تمدن است و رسیدن به توسعه پایدار یعنی کیفیت بخشی مستمر به تمدن، مستلزم وجود آزادی و استقرار واقع‌گرایی میباشد. این در حالی است که آرمان‌گرایی با آزادی و واقع‌گرایی در تقابل و تضاد قرار دارد».
صدوقی در مقدمۀ خود بر این اثر، آن را حاصل سی سال پژوهش توصیف کرده و نوشته است: «گزارش حاضر، محصول حدود سی سال پژوهش برای شناخت مفاهیم تمدن و توسعه و ریشه‌یابی دلایل توسعه‌نیافتگی ایران از طریق مطالعۀ آثار کتاب‌های متعدد نویسندگان صاحب‌نظر در این زمینه و گفت و شنود با نخبگان و دانشجویان میباشد».
وی چکیده این گفت و شنود را در چهار نظریه و ساحت آرمان‌گرایی، فلسفه، توسعه و آزادی بیان کرده است.
بنا به نوشته صدوقی، تاریخ فلسفه حکایت از وجود دو دیدگاه فلسفی به نام‌های فلسفه نظری و فلسفه عملی دارد. در این کتاب، فلسفه نظری چندان مد نظر نیست و منظور نگارنده از ضرورت حیاتی تفکر فلسفی، فلسفه عملی است؛ چرا که در یکی از قدیمی‌ترین گفتارهای مکتوب در موضوع فلسفه، یعنی جمهور افلاطون، صرف نظر از بحث نظری ایده و مُثُل، گفت و شنود اصلی سقراط بر سر این است که در مدینۀ فاضله (آرمانشهر) نظام حکومتی، یعنی حقوق، سیاست و اقتصاد، چگونه باید باشد.
نویسنده در فصل اول «منظومۀ تعاریف» را قرار داده است و به تعریف مفاهیمی مانند انسان، عشق، فرهنگ و باور پرداخته است. «سیر اندیشه از آغاز تا تمدن طلایی یونان و تا قرون وسطی» عنوان فصل دوم این اثر است. در این فصل خوانندگان با گاه‌شماری در ایران باستان، علم احکام نجوم زایچه‌ای، نام ماه‌های ایرانی و برخی مفاهیم دیگر آشنا می‌شوند.
«اندیشه‌های سقراط و افلاطون» و «اندیشه‌های ارسطو، معلم اول» عناوین فصل‌های سوم و چهارم است.
علاقه‌مندان در فصل پنجم با عنوان «عصر طلایی اندیشه در ایران» با سیر تفکر در قرون وسطی، علوم در سده‌های نخستین بعد از میلاد مسیح و ویژگی‌های قرون وسطی آشنا می‌شوند و در ادامه به مطالعۀ بخش آغاز عصر طلایی اندیشه در ایران می‌پردازند.
«اندیشه‌های عرفانی بایزید بسطامی» و «اندیشه‌های علمی خورازمی در ریاضیات و نجوم» عناوین فصل‌های ششم و هفتم است. « اندیشه‌های عرفانی منصور حلاج» در کنار «اندیشه‌های هنری رودکی در شعر و موسیقی» در قالب فصل‌های هشتم و نهم بررسی شده و در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.
نویسنده در ادامۀ نگارش این اثر، فارابی و اندیشه مدینۀ فاضله وی را جداگانه بررسی کرده و در فصل یازدهم جای داده است. اندیشه‌های هنری فردوسی-شاهنامه سند هویت ایرانی و اندیشه علمی ابوریحان بیرونی در ریاضیات و نجوم فصل‌های دوازده و سیزده را به خود اختصاص داده است.
خوانندگان برای آشنایی با اندیشه‌های علمی، هنری و فلسفی خیام می‌توانند فصل چهارم این کتاب را مطالعه کنند. «اندیشه‌های جمشید کاشانی در ریاضیات و نجوم» در فصل پانزدهم و دلایل طلوع و افول عصر طلایی اندیشه در ایران در فصل شانزدهم از سوی رضا صدوقی بررسی شده است. «نوزایی و روشنفکری» و «آسیب‌شناسی فلسفه در ایران» عناوین دو فصل پایانی کتاب «فقر تفکر فلسفی» است، که نویسنده در آنها به فرم عصر روشنگری و تسخیر جهان تاریخ پرداخته است.
نشر کویر کتاب «فقر تفکر فلسفی و الزامات تمدن و توسعه در ایران» را به بهای یکصد و پنجاه هزار تومان به چاپ رسانده است.
مریم مرادخانی