میراث مکتوب- «قرآن کوفی ۴۲۸۹ در موزۀ ملی ایران، و دیگر پارۀ مسروقۀ آن در موزۀ پارس (شیراز): طغیان علیه “کتابت پیوسته” در قرآن‌نویسی کوفی» عنوان دهمین شماره از سلسله مقالات مرتضی کریمی‌نیا است که با عنوان کلی «نسخه‌شناسی مصاحف قرآنی» در دوماهنامه آینۀ پژوهش منتشر می‌شود.
در چکیدۀ این مقاله آمده است:
«نسخۀ ۴۲۸۹ در موزۀ ملی ایران در اصل قرآنی ۱۴ پاره بر روی پوست از قرن سوم هجری بوده که برخلاف دیگر نسخه‌های کهن کوفی، احتمالاً کاتبی ایرانی داشته است.
مقالۀ حاضر با بررسی جوانب مختلف این نسخه، می‌کوشد سه هدف جداگانه را تأمین کند.
نخست بیان ویژگی‌های کلی این نسخه کوفی مهم از قرن سوم هجری و تفاوت آن با دیگر نمونه‌های کوفی ۷ سطری در قرن سوم، همراه با ارائه اطلاعاتی در خصوص دیگر اوراق و اجزای پراکنده‌ای که در اصل متعلق به همین قرآن بوده‌اند.
دوم آنکه نشان می‌دهد یک نسخۀ کوفی ۷ سطری دیگر به شمارۀ ۵۴۸ که دو دهه پیش از موزۀ پارس (شیراز) به سرقت رفته، تکه‌ای دیگر از همین قرآن بوده که پس از سرقت در آغاز ۱۳۸۲ شمسی، اوراق مختلف آن در فاصلۀ سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۰ میلادی در حراج‌های مختلف لندن (ساتبیز، کریستیز و بنهامز) به فروش رسیده، و بخش‌هایی از آن اکنون به موزه‌هایی چون لوور (پاریس)، لوور (ابوظبی)، متروپولیتن (نیویورک)، و موزۀ هنر اسلامی (دوحه) راه یافته است.
سوم آنکه نشان می‌دهد این قرآن کوفی برخلاف تمام نمونه قرآن‌های حجازی و کوفی قرون نخست، از سنت «کتابت پیوسته» یا پیوسته‌نگاری در کتابت حروف و کلمات پیروی نکرده است. این امر احتمالاً برخاسته از سبک خاص کاتبان ایرانی (خراسان و ماوراءالنهر) است که شکستن کلمات در انتهای سطر را زشت و ناپسند می‌دانسته‌اند، و در قرآن‌نویسی به سبک کوفی ایرانی (مشرقی) طی قرون سوم تا هفتم هجری همواره از کتابت گسسته بهره برده‌اند. مولف حدس می‌زند که این امر ناشی از پیوند فرهنگی مردم این مناطق با سنت کتابت به زبان‌های ایرانی و غیرایرانی در خراسان، ماوراءالنهر و ترکستان پیش از اسلام بوده است که برخلاف مناطق غربی، از کتابت پیوسته پیروی نمی‌کرده‌اند.
در پایان مقاله، فهرست و تصاویر برگ‌های یافت شده از قرآن مسروقۀ موزۀ پارس (شیراز) در حراج‌های اروپایی و موزه‌های غربی ضمیمه شده است.
برای مطالعۀ متن کامل مقاله کلیک کنید.