میراث مکتوب- محمد رسولی دبیر سی و یکمین نشست تخصصی شاهنامه پژوهی که در تالار سعدی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با حضور اساتید تاریخ ایران و شاهنامه پژوهی برگزار شد، گفت: مهم‌ترین موضوع تخصصی شاهنامه بحث و بررسی، چیستی شاهنامه از جهت محتویات است که آیا شاهنامه کتابی حاوی روایات اسطوره‌ای است؟ یا کتاب راوی تاریخ؟ و به ماهیت اسطوره و تاریخ، که هر یک چه معنی و تعریفی دارند باید پرداخته شود.
این استاد دانشگاه و شاهنامه شناس با تأکید بر این مهم که در شاهنامه چیزی به نام اسطوره نداریم و شاهنامه کتاب تاریخ است، گفت: چون بخشی از تاریخ که در شاهنامه بیان می‌شود، مربوط به دوران‌های خیلی قدیم و کهن است، رنگ افسانه و اسطوره به خود گرفته است. اما شاهنامه قصه و افسانه و اسطوره نیست و شاهنامه کتاب بسیار جدی و روایت‌گر تاریخ ایرانیان در عهد کهن (یعنی پیش از باستان) و دوره باستان است.
رسولی گفت به هیچ عنوان شاهنامه را تاریخ اسطوره‌ای و روایات داستان‌های تخیلی و افسانه‌ای نباید دانست، بلکه «شاهنامه کتاب تاریخ محض است».
عهد کهن تاریخ ایران کهن است
در ادامه، هوشنگ طالع، نویسنده کتاب «تاریخ ایران کهن» گفت: اسطوره عبارت است از تاریخی که زمان رخداد یا رخدادهای آن مشخص نیست. یعنی دارای هنگام شناسی نیست! حال اگر بتوان زمان و هنگام رخدادهای یک اسطوره را به دست آورد، در آن صورت تبدیل به تاریخ می‌شود.
وی افزود: اکنون با پژوهش‌های ژرفی که انجام شده، آگاهی‌های تاریخی برای ایران عهد کهن یعنی از زمان استقرار ایرانی‌ها در ایرانویچ تا پایان دوران عهد کهن (فروپاشی حکومت لهراسپیان) به دست آمده است. بنابراین، دیگر نباید از آن دوران به عنوان «عصر اساطیر» نام برد. بلکه باید آن را «تاریخ ایران کهن» یاد کرد.
کتاب «نگاهی نو به شاهنامه» ثابت کرده که رویدادهای واقع در شاهنامه تاریخ محض است
در ادامه علیرضا ارگی از شاهنامه پژوهان حاضر در این نشست با اشاره به کتاب «نگاهی نو به شاهنامه» نوشته محمد رسولی گفت: این کتاب رویکرد نوین و نگرش تازه‌ای به شاهنامه دارد که با به کارگیری روش‌های علمی و دانشگاهی تألیف شده و برای اولین بار ثابت کرده که شاهنامه کتاب تاریخ و همه رویدادها و وقایعی که در شاهنامه است، واقعی و تاریخ محض است که باید گاهی رموز آن را گشود.
وی افزود: در کتاب نگاهی نو به شاهنامه، بسیاری از رموز شاهنامه کشف و تشریح شده تا مطالب تازه و جدید و بکری در شاهنامه ارایه شود که پیش از این سابقه نداشته است.
همچنین پیدا پژوهشگر ادبیات و محمدرضا رضوی نویسنده کتاب «آوای نامور نامه» و زهرا گلسرخی، فعال فرهنگی، و پژوهشگران شاهنامه حضور داشتند و به اهمیت اسطوره و اسطوره شناسی اشاره و گفته شد که حتی اگر هر رویکردی به اسطوره داشته باشیم، باز هم توجه به اسطوره برای جامعه ما مفید است و سبب تحکیم هویت و انسجام ملی می‌شود.
در پایان این نشست محمد رسولی گفت: اسطوره‌های شرق، به ویژه ایران، از همه جهات بر اسطوره‌های غرب برتری دارد و برای مثال آن چیزی که در شاهنامه آمده بسیار برتر و والاتر از نوع اسطوره‌ای است که در کتبی مانند «ادیسه، و ایلیاد» آمده است.
وی افزود: بر این باورم که اگر منظور از اسطوره، امر غیر واقعی و تخیلی و افسانه‌ای باشد، اسطوره در شاهنامه وجود ندارد، گر چه این سخن ممکن است عجیب به نظر برسد. ولی با پژوهش و بررسی دقیق به این نتیجه می‌رسیم که رویدادهای مندرج در شاهنامه، تاریخ واقعی است.
نشست شاهنامه پژوهی تخصصی، توسط مؤسسه مطالعات فرهنگی بزرگمهر حکیم و با حضور کارشناسان، صاحب‌نظران و علاقمندان در پایان هر ماه در محل خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌شود.
منبع: ایبنا