میراث مکتوب – متون نظم و نثر فارسی مشحون از ظرایف نکات دستوری و سبکی است که باید با دقت نظر و گردآوری شواهد مختلف بررسی شود تا مقدمات تدوین دستور تاریخی جامع زبان فارسی فراهم آید.
در این مقاله سه نکتۀ تازه از شاهنامه و متون پهلوی با نمونه هایی از آثار دیگر طرح خواهد شد که عبارت است از 1 . کاربرد حرف اضافه پیش از مفعول فعل غالباً ساده در قالب الگوی (حرف اضافه + مفعول+ فعل متعدی) و (فعل متعدی + حرف اضافه + مفعول) در فعل هایی مانند یافتن، کردن، زادن، دانستن، گفتن، بوسیدن، گزیدن، خوردن، برداشتن، گرفتن، شنیدن و … با پیش کشیدن پرسش و پیشنهادی دربارۀ دو فعل (در دانستن/ دانستن در) و (دیدن در/ در دیدن)؛ 2. ضمیر (ت) فاعلی/ تأکید فاعل در پایان صیغۀ دوم شخص مفرد بعضی افعال؛ 3 . استعمال «او» در معنا و نقش صفت پیشین اشاره ای «آن». دو مورد از این نکات ریشه در نحو زبان های ایرانی میانه (پارتی، فارسی میانۀ تُرفانی/ مانوی و پهلوی) دارد و هدف از طرح آنها در این مقاله عمدتاً جلب توجه متخصصان و محققان برای اظهار نظر دربارۀ این موارد نادر و احیاناً به دست دادن شواهدی بیشتر از متون فارسی برای تحلیل دقیق است.
متن کامل این مقاله نوشتۀ سجاد آیدنلو که در نشریۀ دستور (جلد دهم، پیاپی 10، اسفند 1393) منتشر شده است اینجا بخوانید.