میراث مکتوب- «سلجوقنامه» تألیف ظهیرالدین نیشابوری (سدۀ ششم هجری) به کوشش الکساندر مورتن از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به عنوان سیصد و شصت و ششمین اثر از مجموعه آثار این مؤسسه به چاپ رسید.
«سلجوقنامه» اثر ظهیرالدین نیشابوری اندکی پیش از انقراض سلسلۀ سلجوقی نگاشته شده است و از مآخذ اصلی تاریخ‌نگاران فارسی‌زبان در زمینۀ تاریخ سلجوقیان به شمار می‌رود. از این‌رو باید این اثر را از مهمترین منابع روایی فارسی برای آشنایی با تاریخ سلجوقیان دانست؛ افزون بر اینکه این اثر از بیشتر منابع عمدۀ عربی نیز قدیم‌تر است. از ظهیرالدین نیشابوری آگاهی چندانی در دست نیست و تنها می‌دانیم که او این اثر را در حدود شصت سالگی در دوران فرمانروایی طغرل بن ارسلان نگاشته و احتمالاً استاد سلطان ارسلان و مسعود بوده است.
بنا به آنچه در دیباچۀ این اثر آمده، شناسایی نسخۀ ظاهراً منحصربه‌فرد این اثرِ مفقود در کتابخانۀ انجمن آسیایی همایونی بریتانیا و ایرلند شمالی، انتشار تصحیح حاضر را ممکن ساخته است.
مورتن در پیشگفتاری که بر «سلجوقنامه» نوشته و آقای مصطفی امیری آن را به فارسی برگردانده، نوشته است که اگرچه نسخۀ انجمن آسیایی تنها نسخۀ شناخته شده از سلجوقنامه است، ولی نُسخ فرعی بسیاری وجود دارد که ما را قادر می‌سازد تا آن را با منابع دیگر مطابقت داده و تصحیح کنیم و متنی بسیار نزدیک‌تر از نسخۀ مزبور به اصل آن به دست آوریم.
به اذعان مورتن، همۀ مورخان فارسی‌زبانی که بعد از ظهیرالدین دربارۀ سلسلۀ سلجوقی مطلب نوشته‌اند، از مطالب سلجوقنامه بهره برده‌اند. همچنین ظهیرالدین در دیباچۀ اثرش نامی برای آن ذکر نمی‌کند. سلجوقنامه را اولین‌بار حمدالله مستوفی در اوایل قرن چهاردهم میلادی برای اشاره به این اثر به کار برده است. اگرچه واقعاً معلوم نیست که سلجوقنامه نام اصلی این اثر بوده یا خیر، آن‌قدر از این نام استفاده شده است که هیچ ابهامی در اشاره به آن باقی نمی‌گذارد، و ما نیز از همین نام استفاده می‌کنیم.
ظهیرالدین نیشابوری، «سلجوقنامه» را در ۱۴ فصل تدوین کرده است. پس از آغاز و بررسی آل سلجوق، به شرح احوال شاهان این سلسله از سلطان عضدالدوله ابوشجاع الپ ارسلان تا ابوطالب ظغرل بن ارسلان پرداخته است. ملکشاه بن محمد بن داود، ابوالمظفر برکیارق بن ملکشاه، ابوشجاع محمد بن ملکشاه، ابوالحارث سنجر بن ملکشاه، محمود بن محمد بن ملکشاه در کنار ابوطالب طغرل بن محمد بن ملکشاه، ابوالفتح مسعود بن محمد، ملکشاه بن محمود بن محمد بن ملکشاه، ابوشجاع محمد بن محمود بن محمد و ابوالحارث سلیمان بن محمد و نیز ارسلان بن طغرل بن محمد بن ملکشاه را دیگر شاهان سلسلۀ سلجوقیان هستند که ظهیرالدین نیشابوری به شرح احوال آنها در اثر خود پرداخته است.
مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، پیش از این در معرفی تاریخ ایران دو اثر «تاریخ آل سلجوق در آناطولی» به کوشش نادره جلالی و «جامع التواریخ» بخش آل‌سلجوق اثر رشیدالدین فضل‌الله همدانی به کوشش استاد محمد روشن را به چاپ رسانده است.
«سلجوقنامه» اثر ظهیرالدین نیشابوری به کوشش الکساندر مورتن با جلد شومیز به بهای ۴۵ هزار تومان و با جلد سخت به بهای ۷۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. علاقه‌مندان برای دریافت این کتاب و اطلاعات بیشتر دربارۀ آن می‌توانند با مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب با شماره تلفن ۶۶۴۹۰۶۱۲ داخلی ۱۰۵ تماس حاصل نمایند. همچنین این اثر مانند سایر آثار این مؤسسه در فروشگاه انتشارات توس نیز به فروش می‌رسد.
مریم مرادخانی