میراث مکتوب- در شمارۀ اخیر مجلۀ جهان کتاب متنی با عنوان «گلگشت ایران» به کوشش نادر مطلبی کاشانی به چاپ رسیده است.
به گفتۀ مطلبی کاشانی این متن، گفتار پیاده شده از سخنرانی استاد ایرج افشار است که در محل «خانۀ هنرمندان» ایراد شده و برای نخستین بار منتشر می‌شود.
در بخشی از مقدمۀ این مطلب، نادر مطلبی کاشانی نوشته است:
«از استاد افشار ـ تا آنجا که من میدانم ـ دو مطلب مستقل در موضوع و علت سفرهای درازدامن وطنی و یا به تعبیر او» وطنشناسی «نوشته و گفته شده است: نخست مقدمۀ کتاب «سفرنامچه: گلگشت در وطن» بود، که آن بیشتر ناظر بر اهمیت و تاریخچۀ سفرنامه‌های فارسی نوشته شده توسط پیشینیان و نیز به مناسبت شرحی از سفرهای طی شده و یاد همسفران و غیره بود. دوم، گفت‌وگوی جالب و خواندنی آقای سیروس علینژاد با او (در سال ۱۳۷۲) است و دیگر شخصیت‌های علمی و فرهنگی کثیرالسفر که به تفاریق در دو مجلۀ «سفر» و «زمان» چاپ شد و بعدتر مجموع آنها در یک مجلد گردآوری و با عنوان «چرا سفر می‌کنید؟» منتشر شد.»
وی نوشتۀ حاضر را نسبت به دو مطلب فوق از جهاتی شایستۀ توجه بیشتری می‌داند و می‌نویسد: «نخست آنکه مخاطب آن تمام پژوهشگران و علاقه‌مندانی هستند که پای در مسیر «ایرانشناسی» به معنای اعم کلمه و یا بطور خاص «وطنشناسی» نهاده یا بعد از این قدم خواهند گذاشت؛ و مهم‌تر آنکه این گفتار و نوشتار ارزشمند ـ که از حافظه و فی‌البداهه ایراد شده ـ تنها صرف بیان خاطره و یا نقل دیارات رفته و ذکر و یاد یاران درگذشته نیست، بلکه این سخنرانی حاصل بیش از شصت سال (تا زمان ایراد سخنرانی) تفحّص و تجسّس از میان انبوهی بیشمار از آثار مکتوب و ملموس علمی و فرهنگی و تاریخی به جای مانده از پیشینیان است. نتیجۀ پیمودن هزاران هزار فرسنگ در ناکجاآبادهای ایران و جهان و طبعاً حشر و نشر با هزاران هزار فرد عالم و عامی از همۀ طبقات و سطوح اجتماع است.»
مطلبی کاشانی ادامه می‌دهد: «این نوشتۀ بیش‌بها طرح فهرست‌وار مطالبی است از موضوعات قابل توجه برای جوانان امروز که دلبسته به تاریخ و فرهنگ ایران هستند. همراه با بیانی گویا و استوار و دقیق از آن همه خوانده‌ها و دیده‌ها و شنیده‌ها و مآلاً تجربیات و اندوخته‌ها، که به آسانی در معرض دید و استفادۀ ما قرار گرفته‌اند. او در این گفتار به موضوع ظریف و دقیق دیگری هم اشارت دارد، برای آن کسانی که دست در کار تصحیح متون و اسناد قدیم دارند و یا بدان دست خواهند زد ـ موضوعی که اگرچه در نظر خیلی‌ها ساده و بدیهی است، ولی کمتر کسی بدان حد بدان توجه و عنایت داشته است ـ و آن رابطۀ بین خواندن و تصحیح متون و اسناد قدیم و ضرورت سیر و سفراست.»
متن این سخنرانی به مناسبت دهمین سال فقدان جسمانی استاد ایرج افشار، به یاد او و کوشش‌های خستگی‌ناپذیرش برای تاریخ و فرهنگ ایران زمین، در مجلۀ «جهان کتاب» منتشر شده است.
برای دسترسی به متن کامل «گلگشت ایران» کلیک کنید.