میراث مکتوب- سامانه های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور، اشرف بروجردی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، منصورغلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش و جمعی از مدیران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در محل اندیشگاه این سازمان رونمایی شد.
صالحی: داده های موجود در سامانه ها بخش مهمی از قدرت نرم فرهنگی ایران
در این مراسم پس سخنان معاون اول رییس جمهوری و رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، راه اندازی سامانه های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» و داده های موجود در این سامانه و دیجیتال سازی منابع را بخش مهمی از قدرت نرم فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی ایران عنوان کرد.
وی ادامه داد: تمدن و توسعه علوم چه در علوم انسانی و چه در علوم پایه پیشرانانی دارد که می تواند به گسترش علم و تحقیق کمک کند. خروجی دومی که چنین سامانه هایی می توانند داشته باشند این است که به خدمت اقتصاد فرهنگ و کسب و کارهای فرهنگی ، تشکل‌ها و صنوف فرهنگی بیایید.
وی اظهار داشت: این داده‌ها کمک می کنند چشم انداز روشن تری از مدیریت کسب و کارهای فرهنگی داشته باشیم و نسبت به آینده شان تصمیم‌گیری بهتری شود.
صالحی تاکید کرد: هر اندازه که از حافظه کلاسیک ملی به سوی حافظه دیجیتال و حافظه هوشمند حرکت کنیم می توان دستاوردهای بهتری به خصوص در عصر حاضر داشته باشیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: راه اندازی سامانه های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» و داده های موجود در این سامانه ها نشان از قدرت نرم فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی ایران است. ما می‌توانیم این قدرت نرم را وسعت و عمق دهیم و در دیپلماسی ارتباطی با جهان استفاده کنیم یعنی جهان حس کند که به اعتبار داده‌های ارتباطی ایران نیازمند است و صرفا به نفت ما نیازمند نباشد.
وی در پایان صحبت های خود تصریح کرد: عدالت اطلاعاتی یکی دیگر از مهمترین خروجی های طرح هایی از این دست است. زیرا اطلاعات امروز بخش اصلی سرمایه عملیاتی توسعه به شمار می آید. با این نگاه هر فردی می تواند دسترسی‌ها به اطلاعات و داده‌های خام و غیرخام پیدا کند. امیدواریم این زحمتی که دوستان کشیدند و در هفته دولت عرضه می‌شود، مقدمه ای برای برداشتن گام های دیگر در عرصه فرهنگ باشد تا جامعه ایرانی و فراتر جامعه جهانی که به فرهنگ ایرانی تعلق خاطر دارند از این دستاورد بهره مند شوند.
غلامی: دسترسی به اسناد معتبر و قابل اعتماد آسان نیست
منصورغلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه این نشست با اشاره به دسترسی به اطلاعات از طریق علوم فناوری گفت: دسترسی به اسناد معتبر و قابل اعتماد برخلاف آنچه که در فضای مجازی موجد است، آسان نیست و خیلی وقت‌ها این دسترسی ها به دلیل انجام سفرهای متعدد ممکن نخواهد بود.
وزیرعلوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به راه اندازی سامانه‌های جدید در کتابخانه ملی گفت: راه اندازی سامانه های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» یک فرصت است این ثروت و گنجینه ارزشمند اطلاعات را در حوزه فرهنگ و علم در اختیار پژوهشگران و دانشجویان قرار دهد.
حاجی میرزایی: حافظه ملی مراقبت از اسناد و کتاب است
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش و عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز گفت: راه اندازی این سامانه ها اقدامی ارزشمند است. زیار علی رغم سرعت علمی و تحولات نوآورانه ای که در دنیا اتفاق می‌افتد هنوز هیچ اختراع بشری به اندازه اختراع خط توانسته به عرصه تمدن و فرهنگ، توسعه یادگیری، انباشت وانتقال یادگیری اعتبار دهد. بنایراین آنچه که مربوط به خط و کتابت و کتاب است جایگاه بسیاری در تمدن اسلامی دارد و این اقدام سازمان اسناد و کتابخانه ملی، کار علاقمندان کتاب را تسهیل کرده است.
وزیر آموزش و پرورش گفت: وقتی صحبت از حافظه ملی به میان می آید به معنای مراقبت از اسناد، کتاب و به عبارت بهتر محافظت از میراث گذشت و انتقال آن به حال و آینده است.
هانیه گرائیلی: سازمان اسناد و کتابخانه ملی مأمن فرهیختگان است
هانیه گرائیلی مدیرکل حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز اظهار داشت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی مأمن اندیشمندان، فرهیختگان و صاحبنظران است.
وی با اشاره به مدیریت بلندنظرانه و صبورانه ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و همدلی، همیاری و همراهی مدیران این سازمان در راستای پیشبرد اهداف خرد و کلان، افزود: مدیران عموما به ویژه مدیرانی که در فضای سیاسی کشور فعال هستند، علاقمند به انجام پروژه های زود بازده هستند شاید این مساله طبیعی باشد چون ممکن است پروژه های طولانی مدت به عمر مدیریت آنان نرسد.
گرائیلی ادامه داد: اما در این دوره نه تنها پروژه های ماندگار میان مدت و بلند مدت تعریف و پیگیری شد بلکه با استناد به سخنان مدیران پیشکسوت این سازمان، حتی پروژه های مسکوت مانده دوره های پیشین نیز نظر مساعد خانم دکتر بروجردی به طور جدی پیگیری و به انجام رسید.
سمیه توحید لو: ایجاد سامانه های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» حاصل همکاری بین بخشی بود
سمیه توحید لو معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: باید توجه داشت که خدمات و منابع این سازمان فقط محدود به اعضای کتابخانه ملی ایران نباشد بلکه همه پژوهشگران و کاربران ایرانی مخاطب این سازمان و خدمات آن هستند.
توحیدلو در ادامه با انتقاد از عدم توجه به توزیع عادلانه منابع و کم باوری به دسترسی آزاد اطلاعات، گفت: در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منابع ارزشمندی وجود دارد که با استناد به شعار دولت تدبیر و امید و دسترسی آزاد به اطلاعات آرام آرام از گوشه مخازن در حال عرضه شدن هستند ولی هنوز این بیم وجود دارد که قضاوت های شخصی و جزء نگرانه درباره سندها و منابع باز هم آنها را به سرعت به محاق ببرد.
معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: با همه این تفاسیر هنوز این منابع تاریخی و بزرگ و میراث هویتی و تمدنی چنان جدی گرفته نشده و به چشم اطلاعات به آن نگاه نمی شود.
توحیدلو با بیان این مطلب که پیشبرد این ایده ها مستلزم همراهی بین بخشی بود، به رونمایی از سامانه های «حافظه ملی ایرانیان» و «سنا» اشاره کرد و گفت: سامانه حافظه ملی ایرانیان برای غنی سازی تجربه کاربری از چهار پایگاه جداگانه شامل شبکه کتابخانه‌های کشور، فهرستگان نسخ خطی، بانک نشریات کشور و شبکه مراکز اسناد کشور تشکیل شده است.
معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه همچنین به تشریح بانک نشریات ایران پرداخت و گفت: سامانه نشریات کشور «سنا» از دیگر سامانه هایی است که با شعار «حافظه ملی در خانه هر ایرانی» رونمایی می شود. این سامانه فهرست و محتوای دیجیتال نشریات روزنامه ها و مجلات ایرانی را از آغاز تا کنون دربر می گیرد.
معرفی سامانه‌ها در نشست خبری روز پیش از رونمایی
اشرف بروجردی در نشست خبری روز پیش از رونمایی از این سامانه‌ها، دربارۀ سامانه حافظه ملی ایرانیان گفت: نخستین پایگاه این سامانه در بر گیرندۀ شبکه کتابخانه‌های کشور است. برخلاف دیگر شبکه‌های فعال در این زمینه همچون تبیان که پاسخگوی نیاز اندیشمندان نبود، این پایگاه منابع کاملی را در اختیار مراجعه‌کنندگان قرارداده است. در این سامانه ۳ هزار کتابخانه فعال با یکدیگر در حال مشارکت و تبادل منابع هستند تا بتوانند نیاز بیشتر مراجعه‌کنندگان را برطرف کنند.
وی از پایگاه نسخ خطی به عنوان دومین پایگاه سامانه حافظه ملی ایرانیان نام برد که فهرست‌گانی از منابع نسخ خطی فهرست‌نویسی شده را در بر می گیرد و در این باره اظهار کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال ۱۳۹۶ کتاب‌های خطی در عراق را فهرست‌نویسی کرد و در اختیار اصحاب علم و دانش قرار داد و این بانک در حال حاضر فهرستگان تمامی کتاب‌های نسخ خطی فارسی ایران و جهان است که این منابع از ۱۸۶۸ پایگاه موجود دریافت شده‌است و یک میلیون و ۱۴ هزار کتاب خطی در ایران و جهان به زبان فارسی در این پایگاه فهرست نویسی شده و در سامانه مربوطه بارگذاری شد.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دربارۀ بانک سوم حافظه ملی ایرانیان، یعنی بانک نشریات گفت: نشریات کشور از زمان قاجار تا به امروز در این بانک قرار گرفته و مشتمل بر ۶۴ هزار نشریه، بولتن و مجله است که در اختیار عموم مردم قرار گرفته است.
بروجردی اشاره کرد: چهارمین بانک از این سامانه، بانک اسناد است که مراکز اسنادی در کشور با توجه به پراکندگی موجود خود، کاری در این زمینه انجام نداده‌اند؛ با این وجود تمامی مراکز اسنادی را متقاعد کردیم که اسناد خود را در اختیار این بانک قرار بدهند. راه‌اندازی این بانک موجب شد تا بانک اسنادی کشور تقویت شده و شکل بگیرد که البته هنوز کامل نیست و نیاز به تعامل و مشارکت با دیگر مراکز اسنادی دارد تا کاری فاخر برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران باشد. این اقدام می‌تواند پشتوانه‌ای برای حافظه ملی ایرانیان باشد تا بهره لازم از آن گرفته شود.
در همین نشست خبری سمیه توحیدلو، معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز دربارۀ سامانه سنا گفته بود: سنا یا سامانۀ نشریات ایران، سامانه‌ای است که متن کامل یا محتوای دیجیتال‌شده روزنامه‌ها را به قاعده ادوار تاریخی، موضوعات نشریات، پدیدآورنده‌ها و هر آنچه که در شناسنامه یک نشریه وجود دارد، در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار بدهد. این بانک با قابلیت جستجوپذیری امکان تبدیل تصاویر به متن را در اختیار اندیشمندان و پژوهشگران قرار می‌دهد و می‌توان گفت این سامانه، اولین و جامع‌ترین پایگاهی است که نشریات ایران را از دوره قاجار تا به امروز به شکل دیجیتال و جستجوپذیر به مخاطبان عرضه می‌کند و یکی از قابلیت‌های این پایگاه، به‌روزرسانی مداوم اسناد و نشریات آن است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانۀ ملی