میراث مکتوب- سرادر سرتيپ دوم محمدعلی عامری، جانشین معاونت علوم، تحقیقات و فناوری فراجا ضمن بازدید از مرکز اسناد آستان قدس رضوی با حضور در دفتر رئیس سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از کتاب «ساختار اسناد نظامی دوره قاجار» رونمایی کرد.
در این مراسم سرهنگ ربانی، معاون تحقیقات نیروی انتظامی خراسان رضوی، ضمن تقدیر از اقدامات ارزنده مرکز اسناد در نگهداری، طبقه‌بندی و اقدامات پژوهشی اسناد تاریخی، تصریح کرد: سوابق تاریخی ارزشمندی در مجموعه نیروی انتظامی موجود است که نگهداری و طبقه‌بندی آن می‌تواند تجربیات گرانبهایی را برای نسل‌های کاری آینده به همراه داشته باشد.
وی اظهار کرد: مرکز اسناد آستان قدس رضوی مجموعه‌ای است که از نظر تخصصی و فعالیت‌های پژوهشی سوابق ارزشمندی دارد، ما را در این مسیر همراهی کرد و با همکاری این مجموعه اقدامات ارزشمندی در جمع‌آوری و نگهداری اسناد نیروی انتظامی صورت گرفته است.
60 ساعت مصاحبه با پیشکسوتان نیروی انتظامی
الهه محبوب، رئیس اداره اسناد، به همکاری‌های صورت گرفته با نیروی انتظامی خراسان رضوی در جمع‌آوری اسناد اشاره کرد و انجام بیش از 60 ساعت مصاحبه با پیشکسوتان نیروی انتظامی را بخشی از این اقدامات برشمرد.
اسناد تک نسخه‌ای
ابوالفضل حسن‌آبادی، مدیر مرکز مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نیز اسناد اشاره شده در کتاب را اسنادی منحصر به فرد عنوان کرد که به صورت تک نسخه‌ای بوده که نمونه‌ای از آن در هیچ یک از مراکز اسنادی کشور یافت نمی‌شود.
سه مجموعه اسناد نظامی منحصر به فرد
مهدی خانی‌زاده، مسئول امور طبقه‌بندی و فهرست‌نویسی اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و نویسنده اثر نیز ابعاد مختلف و مطالب مندرج شده در کتاب را تشریح کرد.
وی به وجود سه مجموعه بزرگ نظامی دوره قاجار در مرکز اسناد آستان قدس اشاره کرد که مکاتبات آن توسط سیستم نظامی و یا لشکری تولید شده‌اند و در نوع خود منحصر به فرد هستند.
خانی‌زاده مجموعه اول را که بیش از 180 هزار برگ سند است را متعلق به خانواده علم مربوط به شرق کشور و خراسان عنوان کرد که بخش اسناد نظامی آن اطلاعات بسیار ارزشمندی پیرامون موضوعات متنوعی همچون درگیری نیروهای نظامی با اشرار و سارقان، اتخاذ تدابیر امنیتی در سرحدات شرقی کشور، پرداخت حقوق به سربازان و غیره در آن حوزه را منعکس می‌کند.
وی مجموعه دوم با تعداد تقریبی 2 هزار و 200 برگ را متعلق به اسناد خانواده محمدولی‌خان آصف السلطنه خواند که حاوی اطلاعاتی راجع به شرح وظایف و عملکرد دو اداره دواب و قورخانه در دوره قاجار است.
خانی‌زاده، مجموعه سوم را که از ناصرالدین حسن‌زاده، یکی از مجموعه داران اسناد تاریخی خریداری شده است را بزرگ ترین مجموعه نظامی مرکز اسناد آستان قدس رضوی به لحاظ تعداد برگ عنوان کرد.
وی گفت: این مجموعه که بیشتر آن در قالب کتابچه های دستورالعمل دیوانی و مربوط به تنظیم بودجه ایالات و ولایات ایران است که منشاء اولیه اسناد این مجموعه، متعلق به میرزاتقی ضیاءالملک، لشکرنویس باشی آذربایجان است.
خانی‌زاده در ادامه به معرفی کتاب پرداخت و گفت: این اثر در دو بخش تنظیم شده است که بخش نخست آن در هشت فصل به ساختار ظاهری و نحوه تنظیم اسناد می پردازد که شامل کتابچه های دستور العمل نیروهای نظامی ولایات ایران، صورت جمع و خرج، سررشته توجیهات و مقررات، صورت حساب ولایات، نفرات و بنیچه بندی می شود.
وی افزود: بخش دوم نیز در سه فصل به محتوای اطلاعاتی اسناد می پردازد که شامل، ترکیب و تشکیلات داخلی نیروهای نظامی ایران در دوره قاجاریه، نحوه پرداخت مواجب و محل های تامین منابع مالی آن و مراکز نظامی ایران در آن دوره است که در پایان نیز به بازخوانی و استنساخ 17 سند اقدام شده است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آستان قدس رضوی