میراث مکتوب- نشست «به چشم خرد» به مناسبت پاسداشت روز زبان و ادب فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی برگزار شد.
در ابتدای نشست، میرجلال‌الدین کزازی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، نویسنده، مترجم و شاهنامه‌پژوه در یک سخنرانی با موضوع «زبان شاهنامه» به این پرسش پاسخ داد که راز ماندگاری و جاودانگی شاهنامه چیست و چرا فردوسی مردمی‌ترین سخنور ایران شده است؟
وی گفت: هر سخنوری بهره ویژه از زبان می‌برد و دانش سبک‌شناسی به تفاوت‌های زبان سخنوران می‌پردازد. ما زبان فردوسی را ویژه خود او می‌دانیم یعنی اگر اشعار فردوسی را بخوانیم و نام شاعر را ندانیم، از سبک سخن او می‌توانیم نام شاعر را حدس بزنیم.
به عقیده کزازی در ادبیات دو تن را بنیانگذار زبان فارسی می‌دانیم و آن دو، سعدی و فردوسی هستند؛ اما، حتی سعدی هم در سخن وامدار فردوسی است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: ویژگی سخن این دو نفر رسایی و روشنایی است و زبان هر دو به روشنی روز است و خواننده پس از مطالعه سروده‌های این افراد می‌تواند منظور آنان را متوجه شود.
کزازی همچنین متذکر شد: در شاهنامه، پوسته که زبان است، به آسانی قابل دریافت و فهم است اما، مغز این اشعار به حدی ژرف و عمیق است که به آسانی نمی‌توان به آن دست یافت و اشعار سعدی در این ساحت اصلا به این مقام نخواهد رسید.
پس از ذکر نکاتی در مورد ساختار شاهنامه و شاهکار فردوسی در خلق این اثر هنری چند جانبه، کزازی ارائه خود را به پایان رساند و برنامه با سخنرانی سایر اساتید ادامه یافت. دومین مهمان این برنامه دکتر محمدجعفر یاحقی استاد دانشگاه فردوسی مشهد و مسئول موسسه فرهنگی هنری خردسرای فردوسی بود تا پیرامون «نقش فردوسی در زبان فارسی» سخنرانی کند.
به گفته دکتر یاحقی بدون تردید ارتباط بین زبان فارسی و فردوسی ارتباط تنگاتنگی است. می‌توان گفت که یکی از ستون‌های شناخت و هویت ایران زبان فارسی است که فردوسی خود، یک از ستون‌های زبان فارسی به شمار می‌آید و سهم فردوسی در شناخت و حفظ این زبان غیر قابل انکار است.
وی تاکید کرد: پس از اسلام که زبان فارسی در خطر از بین رفتن بود، ایرانیان و به تبع آن زبان فارسی، از درِ سازگار شدن با زبان عربی وارد شدند. یعنی به جای ستیز کردن و محکوم بودن به نابودی، با زبان عربی کنار آمدند به این صورت که قالب از زبان عربی است اما، اندیشه و فکر از هویت ایرانی در این قالب ریخته شد. بدین ترتیب می‌توان زبان فارسی را که فردوسی آن را زنده نگاه داشت، همین نوع از زبان فارسی دانست.
«یکی دیگر از حرکت‌های استقلال‌ساز برای زبان فارسی، تعیین معادل‌های فارسی برای اصطلاحات و تعابیر دینی بود که این حرکت هم سازگاری زبان فارسی را نشان می‌دهد» یاحقی با بیان این مطلب ادامه داد: فردوسی زبان را فارسی را خلق نکرد بلکه آن را بالا برد و به آن شکوه داد. او همچنین توانست بسیاری از واژه‌هایی که غالب نبودند، بین مردم رواج دهد و توانست به زبان فارسی هویت دهد.
وی همچنین گفت: امروزه کمتر شاعری است که از اصطلاحات یا ابداعات ادبی فردوسی در شعر خود استفاده نکرده باشد. نه تنها شاعران بلکه نویسندگان نیز در کار خود وامدار فردوسی هستند و به همین دلیل است که شاهنامه را می‌توان اثری جاودانه دانست.
پس از ذکر نکات دکتر یاحقی درباره ارزش شاهنامه و کار فردوسی، اشعاری از اخوان ثالث قرائت شد و در بخش آخر برنامه با حضور کیخسرو دهقانی، نقالی ابیاتی از شاهنامه صورت گرفت.
منبع: ایبنا