این مراسم رونمایی در آستانه روز شعر و ادب فارسی با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و همچنین پژوهشگران و علاقه‌مندان، 25 شهریورماه 1404، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی حرم مطهر حضرت رضا (ع)، اجرا شد.
در این برنامه، از نسخه خطی خلاصه الاشعار و زبده الافکار، اثر تقی‌الدین کاشانی که به‌خط این مؤلف در 45 برگ 26 سطری، در سال 1004 قمری، کتابت شده است، رونمایی شد. این نسخه از جمله آثار اهدایی رهبر معظم انقلاب به کتابخانه آستان قدس رضوی، به شمار می‌آید.
لزوم توجه فهرست‌نگاران به تذکره‌نویسی
سیدامیر منصوری، کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی، در این مراسم اظهار کرد: تذکره‌های شاعران زبان فارسی، مهمترین منبع برای نقل نام آنها و اشعارشان است. دراین‌میان، تذکره خاتونی که متعلق به قرن ششم هجری قمری است، از جمله نمونه‌های اولیه تذکره‌نویسی است.
وی با محوریت جایگاه تذکره‌نویسی در حفظ میراث شاعران زبان فارسی، گفت: تذکره‌ها، نوشته‌های از یادرفته، محملی برای حفظ تاریخ و ناقل احوال و اشعار شاعران، است.
این کارشناس نسخ خطی با اشاره به اینکه حوزه تذکره‌نویسی و آثار ارزشمند مرتبط با آن، مغفول مانده است، بر لزوم توجه پژوهشگران نسخ خطی به‌ویژه فهرست‌نگاران به این حوزه، تأکید کرد.
منصوری با اشاره به اهمیت نگارش تاریخ تذکره‌های فارسی و روزآمدسازی آن، افزود: تذکره‌نویسان همچون لغت‌نامه‌نویسان، به مرور کار خود را ویرایش کرده و مواردی را اضافه می‌کردند، به‌طور مثال، ترجمه احوال یک شخص را، تغییر می‌دادند.
وی به تلاش‌های پژوهشگرانی همچون بلاند، استوری و…، در نگارش تاریخ تذکره‌های فارسی اشاره و تصریح کرد: دراین‌بین، یکی از دغدغه‌های مهم مرحوم احمد گلچین معانی، جمع‌آوری و مطالعه تذکره‌های فارسی بود چنان‌که وی مجموعه 520 تذکره را، گرد‌آوری کرده و بر تمامی این آثار، یادداشت‌هایی نیز نوشته است.
جایگاه برجسته تقی‌الدین کاشانی
منصوری در ادامه، گفت: خلاصه الاشعار و زبده الافکار، تذکره‌ای است که ظاهراً نگارش آن به خواست حکومت و در پایان هزاره اول هجری در دوران شاه طهماسب صفوی، توسط تقی‌الدین کاشانی آغاز و در مدت 40 سال، نوشته می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه تقی‌الدین کاشانی، جایگاه برجسته‌ای در حفظ زبان فارسی همچون فردوسی دارد، افزود: این تذکره با محوریت 1188 شاعر و 350 هزار بیت، نوشته شده که حدود 50 نسخه از آن، باقی مانده است.
این کارشناس مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی، ضمن معرفی نمونه‌هایی از نسخه‌های خطی این اثر، گفت: بیش از 20 نسخه این اثر، به‌خط خود مؤلف یعنی تقی‌الدین کاشانی است.
معرفی نسخه‌های خطی آستان قدس رضوی
منصوری در ادامه، بیان کرد: از جمله نسخه‌های خطی کتاب خلاصه الاشعار و زبده الافکار در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، می‌توان از نسخه اهدایی رهبر معظم انقلاب به شماره 24642، در سال 1004 قمری، نام برد.
وی گفت: این نسخه خطی اهدایی علاوه بر اینکه به‌خط مؤلف است، در ابتدای آن، فهرست شاعرانی که احوالات آنها در این تذکره آمده، ذکر شده است. همچنین در این نسخه، برخی از سلاطین و اشعار آنها، به چشم می‌خورد.
این پژوهشگر افزود: تقی‌الدین کاشانی، ارادت خاصی نیز به حضرت رضا (ع) داشته چنان‌که در این اثر، عبارت «یا امام رضا (ع) مدد»، قابل مشاهده است. همچنین مُهرهای روی نسخه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین نسخه‌های اهدایی مرحوم میرزا رضا نائینی به شماره‌های 4673، 4657 و 4588، در سال 1012 هجری قمری و نسخه مرحوم دبیرسیاقی از مجمع‌الشعرا به شماره‌های 51323، 51324 و 51325، در سال 1067 قمری، از دیگر نسخه‌های اثر در این کتابخانه، به شمار می‌آید.
گفتنی است، در حال حاضر، بیش از هشت هزار و 200 نسخه خطی در موضوع ادبیات به زبان‌های فارسی و عربی، در مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، نگهداری می‌شود که «شرح دیوان تمیم بن مقبل»، قدیمی‌ترین نسخه در این موضوع و به زبان عربی است که قدمت آن به سال 380 هجری قمری، برمی‌گردد.
منبع: کتابخانه آستان مقدس رضوی