میراث مکتوب- هم‌زمان با سالروز صدور فرمان مشروطیت و روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی و در آستانۀ روز خبرنگار، از نخستین نشریات دورۀ مشروطه موجود در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی رونمایی شد.
میراث مکتوب- در بیستمین برنامۀ از «سه‌شنبه‌های فرهنگی» سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که در گنجینۀ قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس برگزار شد، از مجموعه‌ای از نخستین نشریات دورۀ مشروطه موجود در آرشیو مطبوعات این سازمان رونمایی شد.
سرپرست گروه مطبوعات این سازمان در این مراسم به تشریح وضعیت روزنامه‌های دورۀ مشروطه پرداخت و اظهار کرد: محمدعلی‌شاه قاجار تلاش بسیاری برای ایجاد محدودیت برای روزنامه‌ها می‌کرد اما با توجه به قانون مصوب دورۀ مظفری که آزادی فکر و قلم را تضمین کرده بود، روزنامه‌ها در این دوره به شدت رفتار محمدعلی‌شاه را نقد می‌کردند.
وی افزود: این دوره یعنی سال 1325، اوج روزنامه‌نگاری ایران در دورۀ قاجار بود که تنها در طول یک سال، تعداد 100 عنوان نشریه به چاپ رسید که این رقم در هیچ دوره‌ای از سلطنت قاجار تکرار نشد.
180عنوان نشریۀ دوران مشروطه در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی
ابراهیم حافظی به تاب نیاورن محمدعلی‌شاه در مقابل انتقادات روزنامه‌ها اشاره کرد و اظهار کرد: در نهایت در کودتای سال 1326، شاه با همکاری روس‌ها مجلس را به توپ بست و تمام روزنامه‌ها تعطیل و رونامه‌نگاران دستگیر، تبعید و زندانی شدند.
وی ادامه داد: در مجموع، طی 15سال برقراری مشروطه بیش از 700 نشریه به چاپ رسیده است که نشان از تحولی بزرگ در جامعۀ مدنی آن زمان ایران است.
حافظی خاطرنشان کرد: با بررسی‌های انجام شده، مشخص شده است که از این تعداد، 400 عنوان در آرشیوهای ایران موجود است.
وی اعلام کرد: آرشیو آستان قدس رضوی یکی از غنی‌ترین آرشیوهای مطبوعات در ایران است که 160 عنوان روزنامه و 20 عنوان مجله از دورۀ مشروطه را در اختیار دارد.
حافظی همچنین از همکاری‌های چندجانبه با سایر آرشیوهای مطبوعات در کشور سخن گفت و بیان کرد: در پی آن هستیم تا با همکاری با دیگر مجموعه‌ها، بتوانیم این 400 عنوان نشریه را در کنار یکدیگر گردآوری کنیم.
نادرترین نشریات مشروطه در میان رونمایی‌شده‌ها
سرپرست گروه مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در خصوص نشریات رونمایی شده توضیح داد: «روزنامۀ ملی» که بعدها به «روزنامۀ انجمن تبریز» تغییر نام داد، در سال 1324 منتشر شده و نخستین روزنامۀ چاپ شده در دورۀ مشروطه و همچنین نخستین نشریه در این دوران است که بدون امتیاز (پروانۀ انتشار) از وزارت انطباعات منتشر شده است و در دورۀ استبداد صغیر، تنها روزنامه‌ای بود که در ایران به صورت گستردۀ عمومی چاپ شده است.
حافظی افزود: «روزنامۀ حقیقت» یکی دیگر از نشریات رونمایی شده است که در سال 1325 در اصفهان به چاپ رسیده و آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی، تنها آرشیوی است که نسخۀ اصل آن را در اختیار دارد.
وی اضافه کرد: این روزنامه شبیه نسخۀ خطی و با چاپ سنگی منتشر شده و شکل ظاهری آن در نشریات دورۀ قاجار بی‌سابقه است.
گفتنی است، روزنامه‌های «ندای وطن»، «الجناب»، «آیینۀ عیب‌نما»، «آزاد»، «ابلاغ»، «جام جم»، «انجمن اصفهان»، «ندای اسلام»، «تمدن» و «معارف» دیگر نشریاتی بودند که در این مراسم از آنها رونمایی شد.
لازم به ذکر است، این نشریات در قالب نمایشگاه به مدت یک هفته در محل گنجینۀ قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر در معرض نمایش است و علاقه مندان می‌توانند از آنها بازدید کنند.