هفدهمین روایت از مجموعه‌ی «کاوشی در گنجینه کتابخانه ملی ایران» که به همت معاونت کتابخانه سازمان منتشر می‌شود، نسخه‌ی فارسی سفرنامه اوئیلز را معرفی می‌کند؛ اثری که در اصل به زبان انگلیسی و به قلم پزشکی اروپایی به نام «اوئیلز» یا «اوایلس» نوشته شده و تصویر روشنی از ایران سده نوزدهم میلادی ارائه می‌دهد. او در دوران ناصرالدین‌شاه وارد ایران شد و پس از بازگشت، مشاهدات خود را در سال ۱۸۸۷ میلادی (۱۳۰۵ قمری) در لندن به چاپ رساند.
این سفرنامه در سال ۱۳۰۷ قمری نخست به دست «مسیو کریستوف روسی» از انگلیسی به روسی و سپس توسط «میرزا سیدعبدالله اصفهانی»، مترجم زبان روسی در تشکیلات مسعودمیرزا ظل‌السلطان، از روسی به فارسی ترجمه شد. نسخه‌ی فارسی آن به ناصرالدین‌شاه اهدا و در کتابخانه اندرون سلطنتی نگهداری شد.
سفرنامه در سی‌ودو فصل تدوین شده و موضوعاتی چون اوضاع تهران، قیمت کالاها، عادات اجتماعی، آداب ماه رمضان، توسعه‌های ایران در سال ۱۸۸۰ میلادی، احداث نخستین تماشاخانه و همچنین گزارش‌هایی درباره «دیولافوا و همراهان او» و «حاکم ابوشهر» را شامل می‌شود. این اطلاعات، سفرنامه اوئیلز را به یکی از منابع ارزشمند درباره زندگی روزمره و ساختار اجتماعی ایران عصر ناصری تبدیل کرده است.
نسخه‌ی فارسی در دو جلد کتابت شده و کاغذ هر دو جلد از نوع فرنگی فلفل‌نمکی است. جلد نخست با نقوش گل‌وبرگ زرین، جدول‌های طلا و لاجورد و عناوین سرخ‌رنگ آراسته شده و جلد دوم دارای سرلوح مذهّب با نقوش اسلیمی و گل‌وبرگ‌های رنگارنگ بر زمینه‌ی زرین است. در آغاز جلد دوم، یادداشتی منسوب به ناصرالدین‌شاه با عبارت «تماما ملاحظه شد» دیده می‌شود.
جلد هر دو نسخه، مقوایی با روکش مخمل بنفش و آستر ابری است. در این سفرنامه مهرهای متعددی مشاهده می‌شود؛ از جمله مهر «اعتماد حضور»، مهر «علی‌اکبر بن حسین الحسینی ۱۲۶۴»، مهر «کتابخانه دولت علیه ایران ۱۳۲۹» با نقش شیر و خورشید و تاج کیانی، و مهر «کتابخانه ملی ۱۳۱۶». در آغاز نسخه نیز برچسب فهرست کتابخانه دولت علیه ایران با خط و امضای موسی مرات‌الممالک و عبارت «از کتابخانه اندرون است» ثبت شده است.
این دو جلد ارزشمند اکنون با شماره‌های بازیابی ۱۱۵۴۵ و ۱۱۷۰۷ در مخزن نسخه‌های خطی و نادر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شوند.
گزیده‌ای از تصاویر این دو جلد از طریق پیوند زیر در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار دارد:
[مشاهده و دریافت گزیده تصاویر سفرنامه اوئیلز]
منبع: کتابخانه ملی