دو حکایت شیرین از وقف در فرهنگ اسلام-5

1. وقف آب انبار برای یهودیان
پس از انتشار نخستین شمارۀ مجلۀ وقف میراث جاویدان، مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی نامه ای برای آن نشریه می نویسند و توصیه ها و نکات ارزشمندی را بیان می دارند. در ضمن به نوع دوستی ایرانیان در موضوع وقف اشاره می کنند و حکایتی را نقل می فرمایند:
« سالها پیش یکی از عموزاده‌های من برای خرید کالا از بروجرد به یزد می‌رفت و با بعض بازرگانان آن شهر مراوده‌ داشت.داستانی از خیراندیشی و بزرگ‌منشی یکی از متمکنان‌ آنجا برایم گفت که حدّ اعلای بلندی‌نظر و مردم‌دوستی را می‌رساند.آن انسان بلندهمت در آن سالیان که مردم برای تأمین‌ آب آشامیدنی در مضیقه بوده‌اند، آب انباری ساخته و دایر می‌کند. صبحگاهی از خانه بیرون می‌آید و می‌بیند بر در آب‌انبار جنجال‌ برپاست، سبب را می‌پرسد، می‌گویند زنی یهودی برای برداشتن‌ آب به این آب‌انبار آمده و مردم متعرض او هستند. وی به میان‌ جمع می‌آید و می‌گوید:این آب‌انبار را من ساخته‌ام و هنوز صیغهء وقف آن را نخوانده‌ام، بدانید از امروز آب برداشتن از این‌ آب‌انبار مخصوص یهودیان است. برای مسلمانان آب‌انبار بزرگ‌تر و بهتری می‌سازم و همین کار را هم انجام داد.»
2. وقف برای آزاد کردن اسیران مسیحی
یکی از موارد وقف در فرهنگ اسلامی، کمک برای آزادی اسیران جنگی بوده است. یک نمونۀ جالب را ابن بطوطه دانشمند و جهانگرد مسلمان در سفرنامۀ خود ( معروف به رحلۀ ابن بطوطه) بیان می کند. او در این سفرنامه به موقوفات دمشق اشاره می کند که مردم نیکوکار اموالی را وقف مدارس، کاروانسراها(مسافرخانه ها)، مساجد، خانقاهها و بیمارستانها و غیرو کرده اند. وی یک مورد خاص را هم بیان می کند که درآمد املاکی صرف آزادی اسیران جنگی شده است. واقف مرد مسلمانی است که این وقف را پس از اتمام جنگهای خونین صلیبی انجام داده است. کسی که احتمالا نزدیکان خود را در این نبرد نابرابر از دست داده است. جنگی که مسیحیان از کناره های دریای مدیترانه وارد شامات شدند و بسیاری از زنان و کودکان بی گناه مسلمان و حتی اسیران را از دم تیغ گذراندند. اما این جوانمرد مسلمان بخشی از سرمایه خود را وقف می کند تا اسیران مسیحی یکی پس از دیگری آزاد شوند و به خانه و خانواده خود بازگردند.
این دو حکایت، مشت نمونه خروار است که در تمدن اسلامی مصادیق فراوانی را می توان برشمرد که رفتار ایرانیان مسلمان با هموطنان غیر مسلمان خود چگونه بوده است. آیا متقابلاً رفتار مسیحیان و یهودیان در بلاد غرب با مسلمانان چنین است؟

اکبر ایرانی- میراث مکتوب