میراث مکتوب- دهمین شماره از نشریه علمی – پژوهشی معارف منطقی، به همت مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و با سردبیری حجت‌الاسلام عسکری سلیمانی امیری منتشر شد.
در این شماره می‌خوانید:
۱. سخن نخست / عسکری سلیمانی امیری (سردبیر)
در این نوشتار، سردبیر محترم ضمن بیان قلمرو دانش منطق و رسالت نشریه معارف منطقی، یکی از مسائل کمتر پرداخته شده علم منطق را مباحث مربوط به «منطق در قرآن» می‌داند و پژوهشگران این عرصه را به تحقیق دراین‌باره فرامی‌خواند. موضوع یادشده، عنوان عامی است که ذیل آن می‌توان مباحث گوناگون منطقی را از منظر قرآنی گردآوری کرد. یکی از آن مباحث که این نوشتار روی آن تأکید دارد، مغالطات از منظر قرآنی است.
تعریف و توصیف‌های قرآنی درباره افراد، اشیا و حقایق هستی از جمله مباحثی در قرآن است که می‌تواند مورد پژوهش منطقی قرار گیرد. به عبارتی دیگر، شناخت نوع تعریف‌های قرآنی و آموزه‌های تصدیقی قرآن و اینکه آیا تصدیقات قرآنی همراه با استدلال هستند یا نه؟ و اگر هستند، از نظر صورت و ماده جزو کدام دسته از استدلال‌ها قرار دارند؟
۲. اصل متن نزد فرگه / سید محمدعلی حجتی
نویسنده در این مقاله به بررسی و نقد دیدگاه‌های مختلف درباره اینکه آیا فرگه از اصل متن دست برداشته است یا خیر پرداخته است و اینکه اگر دست برنداشته، اصل متن با کدام تفسیر از محتوا سازگارتر است؟ سرانجام این رأی تقویت شده است که امکان وفاداری فرگه به اصل متن و رها نکردن آن وجود دارد و فرقی ندارد که آن اصل را به محتوای معنایی برگردانیم یا یا به محتوای مدلولی، زیرا هردو عینیت دارند.
۳. تحلیل ساختاری و محتوایی فصل نهم کتاب «درباره عبارت» ارسطو / احمد حمداللهی
خوانش دقیق فصل نهم «درباره عبارت» نشان می‌دهد که مسئله اصلی ارسطو در آن، تبیین و استوار کردن این مدعاست که «از جفت گزاره‌های سلبی و ایجابی فردیِ ناظر به آینده، ضروری نیست که یکی صادق و دیگری کاذب باشد» و مسئله ضرورت یا عدم ضرورت رخدادهای آینده، نیز برخی مسائل مهم دیگر، در ضمن تبیین این مدعا و به تبع آن مطرح شده‌اند.
۴. بررسی حمل حقیقه و رقیقه از دیدگاه علامه طباطبایی / محمود زراعت‌پیشه و فاطمه باقری‌نژاد
ملاصدرا با توجه به نظام خاص فلسفی خود و نظام تشکیک وجود که مطرح می‌کند، حمل متفاوتی را نیز پیش کشیده است که با نام «حمل حقیقه و رقیقه» شناخته می‌شود. او در تقسیم‌بندی‌هایی که از حمل ارائه کرده است، به این نوع از حمل اشاره صریحی نکرده است؛ اگرچه از آن در مواضع دیگر بهره برده است، اما شارحان صدرا، به‌ویژه علامه طباطبایی، سخنان روشنی در این زمینه دارند. در این پژوهش برآنیم تا به بازنگری عبارت‌های مرحوم علامه دراین‌باره بپردازیم.
۵. تحلیلی نوین از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی درباره قضایای متصله / سیداحمد فقیه
نتایج مهم برآمده از شرح پیش‌فرض‌های محقق طوسی در تبیین شرایط مؤلفه‌های لزومی، ما را به این حقیقت رهنمون می‌سازد که: اولاً، سور در متصله، اختصاص به لزومی حقیقی دارد؛ ثانیاً، موجبه کلی لزومی، مانع از لزومی حقیقی است که تالی آن در حالت ایجابی ضروری‌الصدق است؛ ثالثاً، تنها موضع کاربردی لزومی لفظی منطق طوسی، برهان خلف است.
۶. بررسی تاریخی مقایسه‌ای نظریه‌های مطرح در استنتاج طبیعی / سیدمحمد مرتضوی، لطف‌الله نبوی و داوود فاضل فلاورجانی
استنتاج طبیعی روشی صوری برای اثبات و استنتاج قضایا در علم منطق است. عده‌ای از پیشگامان منطق جدید، این روش را به‌عنوان نظریه‌ای جایگزین برای روش اصل موضوعی پیشنهاد دادند. بعدها اندیشمندان دیگری قرائت‌های دیگری از استنتاج طبیعی عرضه کردند.
مقاله پیش‌رو، کوشیده است تا ضمن تبیین نظریه استنتاج طبیعی با روشی توصیفی، تاریخی و تحلیلی، مهم‌ترین دیدگاه‌های منطق‌دانان این حوزه را بررسی کند، تا با مقایسه میان این دیدگاه‌ها، نقاط قوت و ضعف آنها آشکار گردد.
۷. قاعده ذوات الاسباب و ریشه‌های آن در متون دینی / منصور مهدوی
در کنار پاره‌ای از اشکال‌ها که به قاعده ذوات الاسباب وارد شده، این قاعده کاربردهای فراوانی در منطق و فلسفه دارد و محل بحث فیلسوفان زیادی شده است که شرح برخی از آرای آنان در این مقاله بیان شده است. با این همه، نویسنده پس از تثبیت قاعده در پی آن است که با بررسی برخی آیات و روایات، بسترهای شکل‌گیری محتوای قاعده در اندیشۀ فیلسوفان را نشان دهد.