میراث مکتوب- پرداختن به خاستگاهی که همواره در شکاف‌های متون اجتماعی، سیاسی و تاریخی درپی تبیین جستارهایی از تفکر عصر جدید بوده مدت‌ها است که در صدد تمییز مشی و جبر طبقاتی از کنش‌های خرد نقاد نوبنیاد است. بر همین اساس پس از جنگ جهانی دوم طیفی از نویسندگان و شاعران آلمانی که با نگرش بدبینانه‌ی خود نسبت به دولت ـ شهر حاکم، به دنبال بررسی مراتب و تناسبات فرد با جامعه‌ای جنگ زده و مغموم از تبعات جنگ بودند سعی کردند تا با قلم انتقادی خود، زیربنای مادی و اقتصادی و اجتماعی آلمان پس از جنگ را به چالشی فرا طبقاتی کشند. هانس ماگنوس انسنس برگر یکی از متفکران این عصر بود که دوره‌ی نخست اندیشه او در سنت و مکتب برتولد برشت تثبیت شد و از همین مبنا انتقادات تند و بی‌پروای خود را نسبت به تفکر حاکم بر جامعه مصرف گرای افراطی آلمانی که پس از جنگ، رفاه جدیدی را تجربه می‌کرد وارد ساخت. گرایش برگر نسبت به بنیان روشنگری و قلم توانایی که در ترسیم مبادی تاریخی و نوبنیاد داشت برای وی این فرصت را فراهم کرد تا نقد تاریخی ـ سیاسی خود را در قالب مقالات و یادداشت‌هایی فلسفی ایراد کند. مقالاتی که مخاطب آثار متاخر برگر را با بینش وسیع تاریخی او روبرو می‌کند.
«در ستایش بی‌سوادی» مجموعه مقالاتی است که برگر در دهه‌ی ۹۰ میلادی زمانی که نقد اجتماعی را بر قلم ادبی و دیدگاه جامعه شناختی‌اش تزریق کرد به رشته تحریر در آورد. وی سعی کرده تا در چهار مقاله‌ای که گردآوری شده به مساله مهاجرت و تبعات روزافزون چنین پدیده‌ای در جوامع در حال رشد و همچنین مساله جنگ داخلی، اقتصاد و فکت‌های تجمل و البته مساله کتاب و کنش رسانه مکتوب با رسانه‌های تصویری که عنوان کتاب هم متاثر از همین بخش بوده بپردازد. «در ستایش بی‌سوادی»، «مهاجرت بزرگ»، «نگاهی به جنگ‌های داخلی»، «نکته‌هایی در باره تجمل کهنه و نو» عناوین مقالاتی است که با ترجمه‌ی محمود حدادی در این کتاب جمع آوری شده است. در این کتاب اغلب مباحث از تابع خرد آلمانی و افق گشایش یافته آن نسبت به ساحت انسانی، به طیف گسترده‌ای از نقدهای روشنگر و حتی استدلال‌های گاه نقیض می‌رسد بی‌آنکه راه حل یا جایگزینی ارائه شود.
در مقاله اول که عنوان کتاب نیز از آن انتخاب شده، نویسنده در تلاش است تا به زعم خود تعریفی از بی‌سوادی نوع دوم ارائه دهد. بر خلاف بی‌سوادی نوع اول و ابتدایی که با مساله‌ی خواندن و نوشتن بیگانه است بی‌سوادی نوع دوم با خواندن و نوشتن آشنا است اما صرفا جهت نوشتن چک یا مطالعه کاتولوگ اتومبیل و جز آن استفاده می‌شود. از این رو برگر بی‌سوادی نوع دوم را محصول کنش‌های جامعه‌ی صنعتی و بیگانه مدرن می‌داند که دغدغه‌ی چنین سیستم‌هایی دیگر صرفا تولید نیست بلکه فروش است. بدین باب اقتصاد معاصر نیز اقتصادی تلویحا مصرف‌گرایانه خواهد بود. حال بایستی با این کارگران کلاسیک بی‌سواد که برای اقتصاد جدید دست و پا گیر هستند چه کنیم؟ تنها راه حل بی‌سوادی قیدی است که به واسطه فناوری همین عصر می‌تواند سمبل شود؛ رسانه تصویری بدل به همان رسانه‌ی آرمانی بی‌سواد می‌شود. اکنون از متن چنین گزاره‌ای، بی‌سوادی نوع دوم زاییده شده است.
در بخش دوم به مساله‌ی مهاجرت و مفاهیم ملت و نفی گرا بودن ملت، مهاجرت‌های نخستین و تفاوت‌های امروزی، علت ممنوعیت مهاجرت و مفهوم ثروت جمعیتی در خلال سرمایه اجتماعی پرداخته شده است. برگر در این بخش نسبت به رشد حرکات ضد خارجی در دوران اتحاد آلمان شرقی و غربی پرداخته و با نگاه تاریخی ـ انتقادی خود پدیده‌ی مهاجرت را از تورات و حکایات عهد عتیق تا امروز دنبال کرده است. در مقاله سوم با درآمدی مجمل بر جنگ‌های داخلی به مفاهیم انسانی بودن جنگ، اسطوره و حماسه و سرانجام نابودی دستاوردهای مدنی پرداخته است. و دست آخر در بخش پایانی سعی کرده تا تقابل‌های راستین میان تجمل، ثروت و قدرت را با نظریات متفاوت و تامل برانگیز بررسی کند اما همان طور که پیش‌تر نیز ذکر شد در هیچ یک از فصول، آلترناتیوی اجرایی در مقابل نقدهای بی‌پروایش ارائه نمی‌کند.
در ستایش بی‌سوادی (مجموعه مقالات)؛ تالیف: هانس ماگنوس انسنس برگر، ترجمه: محمود حدادی، چاپ اول ۱۳۹۰ / نشر ماهی / قیمت: ۳۵۰۰ تومان
«در ستایش بی‌سوادی» مجموعه مقالاتی است که برگر در دهه‌ی ۹۰ میلادی زمانی که نقد اجتماعی را بر قلم ادبی و دیدگاه جامعه شناختی‌اش تزریق کرد به رشته تحریر در آورد. وی سعی کرده تا در چهار مقاله‌ای که گردآوری شده به مساله مهاجرت و تبعات روزافزون چنین پدیده‌ای در جوامع در حال رشد و همچنین مساله جنگ داخلی، اقتصاد و فکت‌های تجمل و البته مساله کتاب و کنش رسانه مکتوب با رسانه‌های تصویری که عنوان کتاب هم متاثر از همین بخش بوده بپردازد. «در ستایش بی‌سوادی»، «مهاجرت بزرگ»، «نگاهی به جنگ‌های داخلی»، «نکته‌هایی در باره تجمل کهنه و نو» عناوین مقالاتی است که با ترجمه‌ی محمود حدادی در این کتاب جمع آوری شده است. در این کتاب اغلب مباحث از تابع خرد آلمانی و افق گشایش یافته آن نسبت به ساحت انسانی، به طیف گسترده‌ای از نقدهای روشنگر و حتی استدلال‌های گاه نقیض می‌رسد بی‌آنکه راه حل یا جایگزینی ارائه شود.
در مقاله اول که عنوان کتاب نیز از آن انتخاب شده، نویسنده در تلاش است تا به زعم خود تعریفی از بی‌سوادی نوع دوم ارائه دهد. بر خلاف بی‌سوادی نوع اول و ابتدایی که با مساله‌ی خواندن و نوشتن بیگانه است بی‌سوادی نوع دوم با خواندن و نوشتن آشنا است اما صرفا جهت نوشتن چک یا مطالعه کاتولوگ اتومبیل و جز آن استفاده می‌شود. از این رو برگر بی‌سوادی نوع دوم را محصول کنش‌های جامعه‌ی صنعتی و بیگانه مدرن می‌داند که دغدغه‌ی چنین سیستم‌هایی دیگر صرفا تولید نیست بلکه فروش است. بدین باب اقتصاد معاصر نیز اقتصادی تلویحا مصرف‌گرایانه خواهد بود. حال بایستی با این کارگران کلاسیک بی‌سواد که برای اقتصاد جدید دست و پا گیر هستند چه کنیم؟ تنها راه حل بی‌سوادی قیدی است که به واسطه فناوری همین عصر می‌تواند سمبل شود؛ رسانه تصویری بدل به همان رسانه‌ی آرمانی بی‌سواد می‌شود. اکنون از متن چنین گزاره‌ای، بی‌سوادی نوع دوم زاییده شده است.
در بخش دوم به مساله‌ی مهاجرت و مفاهیم ملت و نفی گرا بودن ملت، مهاجرت‌های نخستین و تفاوت‌های امروزی، علت ممنوعیت مهاجرت و مفهوم ثروت جمعیتی در خلال سرمایه اجتماعی پرداخته شده است. برگر در این بخش نسبت به رشد حرکات ضد خارجی در دوران اتحاد آلمان شرقی و غربی پرداخته و با نگاه تاریخی ـ انتقادی خود پدیده‌ی مهاجرت را از تورات و حکایات عهد عتیق تا امروز دنبال کرده است. در مقاله سوم با درآمدی مجمل بر جنگ‌های داخلی به مفاهیم انسانی بودن جنگ، اسطوره و حماسه و سرانجام نابودی دستاوردهای مدنی پرداخته است. و دست آخر در بخش پایانی سعی کرده تا تقابل‌های راستین میان تجمل، ثروت و قدرت را با نظریات متفاوت و تامل برانگیز بررسی کند اما همان طور که پیش‌تر نیز ذکر شد در هیچ یک از فصول، آلترناتیوی اجرایی در مقابل نقدهای بی‌پروایش ارائه نمی‌کند.
در ستایش بی‌سوادی (مجموعه مقالات)؛ تالیف: هانس ماگنوس انسنس برگر، ترجمه: محمود حدادی، چاپ اول ۱۳۹۰ / نشر ماهی / قیمت: ۳۵۰۰ تومان
منبع: پایگاه اطلاع رسانی مؤسسه شهر کتاب