کد خبر:18444
پ
feray-irani-m

درگذشت نابهنگام فرای

ریچارد فرای ایران شناس برجسته و فاضلی بود. دلبستگی او به زبان و فرهنگ و تمدن فاخر ایران باستان و ایران دورۀ اسلامی در نوشته ها و تحقیقاتش به روشنی دیده می شود.

میراث مکتوب – ریچارد فرای ایران شناس برجسته و فاضلی بود. دلبستگی او به زبان و فرهنگ و تمدن فاخر ایران باستان و ایران دورۀ اسلامی در نوشته ها و تحقیقاتش به روشنی دیده می شود. شنیدم که تیرماه 1383 که قصد تجدید دیدار با دوستان ایرانی و مراکز تحقیقاتی جدید در ایران را داشتند، از استاد افشار خواسته بودند که از نزدیک با کارها و فعالیتهای برخی مراکز علمی در ایران آشنا شوند. لذا به همراه مرحوم افشار- که اغلب ایران شناسان معاصر ریزه خوار خوان او بودند – از چندین مؤسسه از جمله مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بنیاد دایرة المعارف اسلامی و مرکز پژوهشی میراث مکتوب دیدار کردند.

در این دیدار که فرصتی مغتنم برای میراث مکتوب بود، توانستیم برخی از کارهای مورد علاقه شان را به ایشان ارائه کنیم. پروفسور فرای از این که این همه آثار در ایران چاپ شده، اظهار خوشحالی کردند.

فرای از دیرباز با اهل فرهنگ و قلم در ایران دوستی فراوان داشت. دوستی عمیق او با ایران و ایرانیان موجب شد که شادروان علی اکبر دهخدا به او لقب «ایران دوست بدهد، لقبی که به گفتۀ استاد افشار به کمتر ایران شناسی داده شد. استاد یارشاطر – که خود برکشیدۀ تقی زاده است – دربارۀ فرای به تفصیل در دانشنامۀ ایرانیکا قلم زده و مطلب فوق را نیز متذکر شده و از خدمات علمی و فرهنگی او و میزان علاقه اش به ایران سخن گفته است. در کشورهای دیگر دادن نشان شهروند افتخاری از همین مقوله است. وقتی کسی به مردم و فرهنگ کشوری علاقه مند می شود و بخشی از عمر خود را به معرفی تاریخ و فرهنگ آن ملت اختصاص می دهد، نخبگان و مردم فرهیختۀ آن کشور به پاس خدمات و زحمات او افتخار شهروندی را تقدیمش می کنند. این ارج گذاری موجب تقریب فرهنگ ها و تألیف قلوب می شود. باید این نوع رفتارهای انسان دوستانه را تحسین و ترویج کرد. در ایران نیز این سنت حسنه بیش و کم رواج داشته است. برای مثال به همت دکتر محمد باقری، خانم دکتر ایوونه دولد سمپلونیوس به خاطر کارش دربارۀ غیاث الدین جمشید کاشانی شهروند افتخاری کاشان، آقای دکتر میچیو یانو از ژاپن و مرحوم خورشید عبدالله زاده از تاجیکستان شهروند افتخاری گیلان و پروفسور هوخندایک متخصص نجوم دورۀ اسلامی از کشور هلند از سوی استانداری سیستان و بلوچستان شهروند افتخاری سیستان و بلوچستان شناخته شدند. طبعاً این عناوین اعتباری و افتخاری برای ارج نهادن به کسانی است که سالها به فرهنگ ایران خدمت کرده و در معرفی ایران و جهان ایرانی در خارج از مرزهای جغرافیایی نقش بسزایی داشته اند.

حال اگر کسی مثل پروفسور فرای وصیت کند که پس از مرگ در ایران دفن شود، باید این خواستۀ او را احترام کرد و شرایط فرهنگی و سیاسی لازم را برای این اقدام پیشاپیش فراهم نمود. البته هیچ انسانی چه غربی و چه شرقی در طول حیاتش از خطا مصون نیست و بسا در ایام شباب بر راهی گام نهاده که بعدها خود را برآن ملامت و بر خطای خود اذعان کرده است. حق است که ملل مشرق زمین نسبت به عملکرد مستشرقین مظنون باشند، لیکن بسیاری از این بزرگان علم، گاه به رغم منویات خود، مطیع اوامر مافوق بوده اند و اعمال و آثار علمیشان طی سالیان درازی جبران کننده و بیان کننده حقایق دیگری است.

مرگ فرای در شرایط خاص سیاسی و جهانی صورت گرفت؛ در دوره ای که قدرت های بزرگ برای تحقیر و تسلیم مردم ایران، حتی از تحریم داروهای خاص نیز دریغ نکردند، این اقدام ظالمانه آنان کمتر با اعتراض ایران شناسان مواجه شد. حتی در شرایطی که روزنه های امیدِ حل و فصل مشکلات سیاسی و اقتصادی گشوده می شد، دست از خط و نشان کشیدن برای ایران برنداشتند. به رغم حق مسلم عضویت در سازمان ملل، برای نمایندۀ ملت ایران روادید صادر نکردند و بار دیگر دو رویی و ماهیت ریاکارانۀ خود را به تصویر کشیدند.

عده ای با سردادن شعارهایی تند، دولت محترم را از این کار منع کردند، اما از منظر دیگر باید گفت که فرای در شرایط نامساعدی درگذشت. وقتی مردم ایران از رفتار دولتمردان امریکا ناراضی اند، و هر روز شاهد سیاه نمایی و تحقیر، نمی پسندند که دانشمندی امریکایی در خاک کشورشان دفن شود. هر چند دفن او در ایران برای ایرانیان مهمان دوست و اهل علم پسندیده است تا دیگر کشورها دریابند که فرهیختگان دیگر ملل متمدن، هم عمر خود را برای تحقیق در بارۀ فرهنگ ایران صرف کردند و هم دوست دارند که جسمشان در ایران باقی بماند، زیرا می دانند که ما ملتی قدرشناس و عالم دوست هستیم و هیچگاه رفتار خشن دولتهای آنان را در مسائل انسان دوستانه تلافی نمی کنیم.

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612