میراث مکتوب – ترانه‌های محلی ایران عنوان کتابی، نوشته صادق همایونی است که از مجموعه «از ایران چه می‌دانم؟» به همت دفتر پژوهشهای فرهنگی منتشر شده است.
کتاب ترانه‌های محلی ایران شامل سر فصل‌های متعددی از جمله ترانه و منشا آن، ویژگی‌های ترانه‌ها، گونه‌شناسی ترانه‌های محلی و ترانه در گسترهٔ ایران فرهنگی است.
ترانه در ایران زمین، پیشینه‌ای کهن دارد، همزاد ایرانیان است و نشانه ها گواه از دیرینگی آنان در این سرزمین دارد. ترانه سرایی خصلتی است مشترک در میان ایرانیان و هر محل نیز برای خود ترانه هایی دارد که در جمع، ترانه های محلی را در این سرزمین پدید آوردند.
در پیش سخن کتاب می‌خوانیم: «خنیاگران و گوسانان، نوازندگان و بدیهه‌پردازان کهن، شاعران و ترانه‌سرایان و همه ادیبان این دیار در زبان دری نقش داشته اند و تاثیر تلفیق زبان جدید در دوره اسلامی در آن اندازه ای نبود که بتواند شو خنیایی کهن را بمیراند.»
این کتاب در چهار فصل «ترانه و منشأ آن»، «ویژگی‌های ترانه‌ها»، «گونه‌شناسی ترانه‌های محلی» و «ترانه در گستره ایران فرهنگی» نوشته شده است.
در فصل دوم این کتاب، «سادگی واژه‌ها و اوزان»، «جلوه طبیعت و اقلیم در ترانه‌ها»، «جلوه‌گاه ذوق و زیبایی شناسی مردم»، «صداقت، جسارت و بی‌پروایی در بیان»، «آمیختگی با آداب و رسوم و باورها»، «برخورداری از اندیشه‌های متنوع» و «برخورداری از اعتبار هنری شایان» از ویژگی‌های ترانه‌های محلی عنوان شده است.
در این فصل همچنین در توضیحی درباره ویژگی «صداقت، جسارت و بی‌پروایی در بیان» آمده است: «سرایندگان ترانه‌های محلی چه زن و چه مرد، در ترانه‌های خود در پناه گمنامی و به دور از محدودیت‌ها و بی‌واهمه از شحنه و عسس و محتسب، آن‌چه را که در دل داشته‌اند، با نهایت بی‌پروایی و جسارت بر زبان آورده‌اند؛ و نهانی‌ترین مکنونات قلبی خود را با صراحت بیان داشته‌اند و این بی‌پروایی گاه در زنان از مردان بسیار بیش‌تر است، چه زاده محیط و جامعه‌ای هستند که هرگز آن چنان که شایسته و بایسته است، با آن‌ها روبه‌رو نشده‌اند و گاه نه تنها مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند، بلکه ستم‌های بی‌پایان نیز بر آن‌ها روا می‌شده است.»
ترانه های محلی ایران با ۱۲۸ صفحه، شمارگان ۲۰۰۰ نسخه و قیمت ۵۰۰۰ تومان از سوی دفتر پژوهشهای فرهنگی منتشر شده است.
این کتاب در مرکز تامین و عرضه متون کهن ایرانی میراث مکتوب، برای علاقه‌مندان موجود است.
معرفی کتاب از سید مهدی جهرمی