میراث مکتوب- دکتر میر جلال الدین کزازی بیان کرد: نظامی یکی از نامورترین و گران مایه‌ترین چهره‌ها در فرهنگ و ادب ایران و جهان است. نظامی سخنوری است که در قلمرویی که در آن شگفتی می‌آفریند به فراخنا و به ستیغ رسیده است؛ در قلمرو بزنامه سرایی.
وی افزود: درست است که پیش از نظامی سخنورانی بزم‌نامه سروده‌اند؛ برای نمونه عنصری چندین بزم‌نامه یا داستان بزمی و دلدادگی سروده بوده که به دریغ باید گفت نام آن‌ها برجای مانده است. اما نظامی این شیوه را به جایی رسانیده است که نه پیش از او و نه پس از او هیچ سخنوری نتوانسته است بدان جایگاه بلند در بزم‌نامه سرایی برسد.
این استاد برجسته زبان و ادب فارسی ادامه داد: در پاسخ به این پرسش که چرا نظامی را حکیم می‌نامند می‌توان گفت از سویی حکیم پیش‌نامی بوده است که سخنوران بزرگ و نامدار از آن برخوردار می‌شده‌اند، حتی سخنورانی که در سروده‌هایشان به اندیشه ورزی نمی‌پرداخته اند. برای نمونه فرخی سیستانی را که از سخنوران ستایشگر بوده و غزلواره‌های بسیار نغز و دلنشین و بزمی می‌سروده است، حکیم فرخی سیستانی می‌نامیده اند. این نامگذاری ازآنجاست که سخنوران بزرگ مانند دیگر فرهیختگان و برجستگان در روزگاران خویش با دانش‌های گوناگون آشنایی داشته‌اند از همین روی شایسته این نام شمرده می‌شدند.
این استاد دانشگاه افزود: این سخنوران از دانش‌هایی که آموخته بوده‌اند در سروده‌هایشان به کار می‌گرفتند حتی سخنوری مانند سوزنی سمرقندی که پرآوازه است در سروده‌های شوخ و لاغ و حتی گاه پرده درانه، حکیم سوزنی نام گرفته است؛ اما نظامی فراتر از آنچه گفته شد سخنوری است که هر چند بزم‌نامه می‌سراید یا به پیروی از فرزانه فره‌مند توس اسکندرنامه را نیز سروده است سروده‌های اندیشه ورزانه هم دارد به شیوه کهن.
دکتر کزازی با اشاره به نمودیافتن دانش نظامی در آثار وی گفت: نظامی در یکی از پنج گنج خویش که گنجینه راز یا مخزن الاسرار نامیده می‌شود، این گنج را به پیروی از سنایی سروده است او خود در دیباچه آن از سنایی به ستایش یاد می‌کند پیداست که مخزن الاسرار در اندیشه‌های جهان شناختی خداشناسانه و شیوه زندگانی به‌آیین و پسندیده و زمینه‌هایی از این گونه سروده شده است. برپایه این گنج ما نظامی را به ویژه شایسته پیشنام حکیم که واژه ای پارسی به معنی استواراندیش، اندیشه ورز و فرازنه است می توانیم دانست.
منبع: ایسنا