میراث مکتوب – مراسم رونمایی از فهرست نسخ خطی فارسی کتابخانه و آکادمی علوم مجارستان به همراه نمایشگاه تصاویر و اسناد در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه روز چهارشنبه (11 مهر 1397) برگزار شد.
انتشارات بریل (Brill) فهرست مخطوطات فارسی موجود در فرهنگستان علوم مجارستان را در ژوئیه ۲۰۱۸ منتشر کرد.
این کار به همت بِنِدیکت پِری و میکلوش سارکوزی، استادان دانشگاه های بوداپست و با همکاری مژده محمدی، کتابدار کتابخانۀ تخصصی وزارت امور خارجه انجام گرفته است.
دو سال پیش، این انتشارات فهرست منابع عربی خود را منتشر کرده بود.
یانواش کواچ، سفیر مجارستان در ایران، پروفسور ایشتوان مونوک (مدیر کتابخانه و مرکز اطلاعات آکادمی علوم مجارستان)، دکتر اَگنس کِلِشنی (مدیر بخش مجموعۀ شرقی) و صالح زمانی به نمایندگی از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در آیین افتتاحیه سخنرانی کردند.
یانواش کواچ در این مراسم گفت: باید بگویم همین طور این اثر برای ملت ایران اهمیت بسیار دارد برای اهالی فرهنگ مجارستان نیز بسیار حائز اهمیت است. همه می دانند که ملت ایران بسیار اهل قلم و کتاب هستند و انتشار این کتاب گواهی بر این ادعا است.
فرهنگ میان دولت ها نه سیستم سیاسی می شناسد و نه تحقیقات دولتی. به عنوان سفیر مجارستان خوشحال هستم در رابطه با توسعه صحبت می کنم. همه می دانند مسائل سیاسی و اقتصادی نمی تواند جایگزین مسائل فرهنگی شود.
طی سفرهایی که شرق شناسان مجاری به ایران داشتند تعداد زیادی نسخه های خطی گردآوری کردند و این شرق شناسان به آکادمی علوم کشور کمک کردند که صدها نسخه را داشته باشد. شاید تعداد این نسخ زیاد نباشد اما ارزش آنها به مراتب زیاد است.
در ادامۀ این مراسم پرفسور مونوک (مدیر کتابخانه و مرکز اطلاعات آکادمی علوم مجارستان) بیان کرد: خوشحالم که فرصتی دست داد تا از سوی کتابخانۀ علوم مجارستان صحبت کنم. یکی از وظایف خاص کتابخانه این است که اطلاعات را جمع آوری و داده ها را پردازش کنیم. کتابخانۀ علوم مجارستان کتابخانه ای آکادمیک است که کارهای علمی فارغ التحصیلان را نگهداری می کند. این آکادمی در سال 1825 ساخته شد و این دوران، دوره ای بود که پرسش می شد میراث متعلق به چه کسی است.
آنچه مسلم است نسخ خطی باید تبدیل به منابع دیجیتال و اسناد شود و به راحتی در دسترس عموم علاقه مندان قرار بگیرد.
دکتر اگنس کلشنی، مدیر بخش مجموعۀ شرقی کتابخانه و مرکز اطلاعات آکادمی علوم مجارستان نیز دربارۀ فهرست نسخه های خطی اظهار کرد: بر اساس این گزراش ۱۵۵ جلد نسخه خطی فارسی در فرهنگستان علوم مجارستان نگهداری می شود. پروژه تهیه این فهرست از سال ۲۰۱۵ شروع شده و در سال ۲۰۱۸ انتشارات بریل فهرست این نسخه های خطی را منتشر کرده است.
فرهنگستان علوم مجارستان در ۱۸۲۶ تأسیس شد و با مجموعه ای از نسخه‌های فارسی، حاوی مخطوطاتی در فاصله قرون هشتم تا سیزدهم هجری، یکی از غنی‌ترین مراکز نسخه‌های فارسی در اروپا به شمار می‌رود.
در این مجموعه، علاوه بر نسخه‌های ایرانی، نسخه‌هایی از خاستگاه شبه قاره، آسیای میانه و عثمانی گرد آمده است.
در حاشیۀ مراسم رونمایی از «فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانۀ علوم مجارستان» پنل علمی برگزار شد. سخنرانان این پنل علمی دکتر بِندیک پِری (مدیر بخش مطالعات ترکیه)، دکتر اکبر ایرانی ، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب و دکتر سوسن اصیلی، کتابشناس و پژوهشگر بودند.
دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در این مراسم بیان کرد: گویاآشنایی مجارستان با زبان و فرهنگ پارسی در اواسط قرن 16 میلادی با امور دیپلماتیک در عصر شاه عباس صفوی شروع شد. در سال 1602 رودولف دوم – امپراتور مقدس روم و پادشاه مجارستان – گروهی را به عنوان سفارت به دربار شاه عباس فرستاد. در باب این سفر گزارشی به عنوان ایتر پرسیکوم یعنی راهی به سرزمین پارس نوشته و در سال 1610 منتشر شد. در آکادمی زبان های شرقی در فهرست اسم های شاگردان سال 1677 ، اسم چند دانشمند مجاری را نیز می توان یافت. در نیمه دوم قرن 18 م. شخصیت های مهمی مثل کارولی رویسکی و فرنز دومبای کوششهای ارجمندی انجام دادند. کارولی رویسکی گزیده ای از غزل های حافظ به زبان لاتین را ترجمه و شرح کرد و آن را در سال 1771 به چاپ رساند. فرنز دومبای نیز کتابی در باب دستور زبان فارسی در سال 1804 به چاپ رساند.
آرمین وامبری در قرن 19 م. می زیست. وی اولین استاد زبان فارسی در دانشگاه بوداپست بود. با وجود این که زمینۀ اصلی تحقیقات وامبری ترک شناسی بود، اما در حوزۀ ایرانشناسی و گسترش زبان فارسی در مجارستان نقش بسیار مهمی داشت. دو کتاب در باره ی تجربه های سفرهای خود به ایران و اطراف آن منتشر کرد.
برجسته ترین مترجم مجاری اشعار حافظ در قرن نوزدهم، اردوی هاراخ بلا ١٨٤٦-١٩٣٦م.) بود. او در زمان خود یکی از نوابغ و استعدادهای یادگیری زبان محسوب میشد. چرا که قادر بود به پانزده زبان دنیا صحبت کند و بنویسد.
ارودی هاراخ در سال ١٨٧٢ ترجمهی اشعار حافظ را به چاپ رسانید. او که شاگرد آرمین وامبری بود، هفتاد غزل حافظ را در قسطنطنیه ترجمه کرد. تا به امروز مجموعه ترجمه های وی بزرگترین مجموعهی گزیده غزلیات حافظ محسوب میشود که به مجاری ترجمه شده است. پس از اردوی هاراخ دانشمند برجستۀ دیگری که غزلهایی از حافظ را مستقیماً از زبان فارسی به مجاری ترجمه کرده است، گال بود که بیشتر به خاطر شاهنامه فردوسی و شناخت زبانهای ایران باستان شهرت داشت.
ویلموش باهر کتابی در باره ی زندگی و آثار نظامی نوشت. بلا ارودی هاراع، با ترجمه های بی نظیر آثار ادبی در شناساندن ادبیات کهن فارسی برای مجاری زبانان، تأثیرگذار بود. ارودی، اشعار حافظ و خیام، گلستان سعدی و بخشهایی از شاهنامۀ فردوسی را به صورت منظوم به زبان مجاری ترجمه کرد.
کارلی پوزدر، نیز شاگرد وامبری بود با گویش های محلی به خصوص با لهجه های تاتی و مازندرانی کار کرد که به صورت کتابچه ای در سال 1880 انتشار یافت.
ژیگموند تلگدی در سال 1934 تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه مجارستان را رسمیت بخشید. ایشان 60 سال مشغول گسترش زبان فارسی و ایرانشناسی در دانشگاه اوتووش لوراند بود. تلگدی نه فقط ایرانشناس بلکه یکی از زبانشناسان برجسته عصر خود بود. مجموعه مقاله های ایشان را شاگردش پرفسور اوا یرمیاش در دو جلد در سال 2006 و 2007 ویرایش کرد و به چاپ رساند. با تلاش های خانم پرفسور یرمیاش در سال 1981 ابتدا گروه مستقل ایرانشناسی در بخش موسسۀ زبان های شرقیِ دانشگاه اوتووش لوراند تشکیل شد و سپس بیست سال بعد این گروه ، به صورت بخش ایرانشناسی با مدیریت پرفسور یرمیاش به کار خود ادامه داد. وی کتابی به عنوان ایرانزمین – فرهنگ پارسی به چاپ رساند. این کتاب شامل موضوع هایی مانند تاریخ سرزمین ایران، تاریخ زبان فارسی، دانشمندان ایرانی اولین قرن های دورۀ اسلامی، اسلام شیعه و مطالبی مانند آن، به زبان مجاری است. این کتاب به دلیل آن که جای خالی کتاب ایرانشناسی به زبان مجاری را پر کرد، در سال 1388 ه. ش. جایزه ی جهانی کتاب سال در ایران را از آنِ خود کرد.
یادآور می شود این مراسم با همکاری مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب و سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.