بخشی از مقدمه این کتاب:
«تعلیقات» نام اثری کوچک امّا مهم از فیلسوف مسلمان و خوش‌آوازۀ ایران بزرگ ابونصر محمّد فارابی (۲۵۹ ـ ۳۳۹ ق / ۸۷۲ ـ ۹۵۰ م) لقب یافته به «معلّم ثانی» است. این اثر فلسفی مجموعه‌ای فراهم آمده از پاره‌نوشته‌‌هایی کوتاه تا بلند و پراکنده در طبیعیّات و الهیّات است که در آغاز نسخه‌های خطّی آن، عنوان‌هایی نظیر «من تعلیقات أبی‌نصر الفارابیّ» و «من تعلیقاته» دیده می‌شود.
ابن ندیم (درگذشته در ۳۸۰ ق) در کتاب الفهرست، از ابونصر محمّد بن محمّد بن محمّد بن طرخان به عنوان یکی از متقدّمان در صناعت منطق و علوم قدیم یاد می‌کند که نسب و نژادش از فاریاب خراسان است. ابن ندیم تعداد اندکی از آثار فارابی، از جمله تفاسیرش بر کتاب‌های ارسطو، را نام می‌برد که البتّه تعلیقات در میان آن‌ها نیست. قاضی صاعد اندلسی (درگذشته در ۴۶۲ ق) نیز در طبقات الأمم می‌گوید که فیلسوف حقیقی مسلمانان فارابی است و با تجلیل فراوان از او تنها به چند اثر مهمّ وی، مانند إحصاء العلوم، اشاره می‌کند.
روشن است که کتاب‌هایی چون الفهرست و طبقات الأمم در مقام برشمردن همۀ آثار فارابی نبوده‌اند و از این رو، انتظار نمی‌رود که در آن‌ها نام «تعلیقات» دیده شود. البتّه در کتاب إخبار العلماء بأخبار الحکماء از جمال‌الدین قفطی (درگذشته در ۶۴۶ ق) نیز با آن‌که نام بسیاری از مصنّفات فارابی آمده است نام «تعلیقات» دیده نمی‌شود. امّا ظهیرالدین بیهقی (درگذشته در ۵۶۵ ق) در تاریخ حکماء الإسلام [ تتمّۀ صوان الحکمۀ ] می‌گوید که فارابی نوشته‌های پرشماری دارد که بیشتر آن‌ها در شام موجود است، و از دسته‌ای دیگر نیز نام می‌برد که در ایران (خراسان) یافت می‌شود و در میان این دسته از آثار نام «التعلیقات» به چشم می‌خورد. در کتاب نزهۀ الأرواح وروضۀ الأفراح نیز شمس‌الدین شهرزوری (زنده در ۶۸۰ ق) تقریباً عین عبارات بیهقی و نام «التعلیقات» را آورده است. از سوی دیگر، ابن أبى‌أصیبعه (درگذشته در ۶۶۸ ق) در کتاب عیون الأنباء فی طبقات الأطبّاء فهرست بلندی از آثار فارابی را آورده است که در میان آن‌ها نام «تعلیقات» دیده نمی‌شود، امّا اثری به نام «تعالیق فی الحکمۀ» در آن فهرست وجود دارد که شاید اشاره به همین «تعلیقات» باشد.
در میان آثار ابن سینا (۳۷۰ ـ ۴۲۸ ق / ۹۸۰ ـ ۱۰۳۷ م) نیز اثر مهمّی به نام «تعلیقات» دیده می‌شود که شاگرد برجسته و ممتاز وی بهمنیار بن مرزبان (درگذشته در ۴۵۸ ق / ۱۰۶۷ م) آن را روایت کرده است. در سرآغاز کهن‌ترین نسخۀ موجود از تعلیقات ابن‌سینا فهرست مفصّلی از عنوان‌های تعلیق‌ها دیده می‌شود که به دست ابوالعبّاس لوکری ــ شاگرد بهمنیار ــ در سال ۵۰۳ ق فراهم آمده است؛ این فهرست عنوانی دارد که ظاهراً نوشتۀ خود لوکری است ونشان می‌دهد که تعلیقات فارابی در تعلیقات مشهور به نام ابن‌سینا ــ روایت کردۀ بهمنیار ــ گنجانیده شده است. همین عنوان را شاید بتوان کهن‌ترین شاهدی دانست که وجود اثر مستقلّی از فارابی را به نام «تعلیقات» تأیید می‌کند.
ارزش آثاری چون تعلیقات از اندیشمندانی چون فارابی و ابن‌سینا بر اهل اندیشه و پژوهش پوشیده نیست؛ چه آن‌که نگاه به عنوان «تعلیقات» به‌تنهایی کافی است تا این انتظار و اشتیاق را در محقّقان پدید آورد که در آن با نکته‌هایی نو و نوشته‌هایی تازه، دست‌کم در شیوۀ بیان، رو‌به‌رو شوند. از این رو، سزاوار است که این اثر و مانند آن در توجّه مصحّحان فن قرار گیرند و به جامعۀ علمی عرضه شوند.
نگارنده در میانه کار تصحیح جدید از تعلیقات ابن‌سینا از دو جهت دریافت که تعلیقات فارابی نیز به تصحیح تازه‌ای نیازمند است: یکی آن‌که در چاپ‌های پیشین تعلیقات فارابی کاستی‌ها و نادرستی هایی به چشم می‌آمد که با تصحیح دقیق‌تر بر اساس نسخه‌های بهتر زدوده می‌شد، و دیگر آن‌که نشان دادن پیوند دو تعلیقات و چگونگی حضور تعلیقات فارابی در تعلیقات ابن‌سینا با ارجاع به تصحیح‌های هم‌سان شایسته‌تر می‌نمود. اثر پیش رو برای برآوردن این نیاز ساخته و پرداخته شده است و امیدوارم که به همراه همتای خود، تعلیقات ابن‌سینا، به اهل تحقیق و تدقیق یاری رسانَد.
در این مقدّمه، نخست با نگاهی به تعلیقات فارابی و اهمّیّت مطالب آن، به نحوۀ پیوند این تعلیقات با تعلیقات ابن‌سینا اشاره کرده‌ام. سپس به بیان ضرورت بازتصحیح این اثر پرداخته و با گزارشی از شناسنامۀ نسخه‌های خطّی برگزیده و بیان شیوۀ تصحیح و تحقیق، سخن را به انجام رسانده‌ام. پس از مقدّمه نیز فهرست عناوین تعلیق‌ها با اقتباس از فهرست لوکری در جدولی آمده است.
یادآور می‌شوم که در موارد بسیاری، مراجعه به مقدمۀ نگارنده بر تصحیح تعلیقات ابن‌سینا سودمند خواهد بود؛ و در این‌جا نیز برخی از مطالب آن مقدّمه در حدّ ضرورت بازآورده شده است.