میراث مکتوب – یکی از پدیده‌های مهم و مؤثر ـ و نه لزوماً مثبت ـ در عالم اسلام، ظهور وهابیت در نجد، در اواخر قرن دوازدهم هجری است که تا این لحظه، در تغییر گرایش‌ها و رفتارهای اسلامی به نام اسلام سلفی تأثیرگذار بوده است. درباره چگونگی این تأثیرگذاری و حدود آن و این که هیچ گاه به یک گرایش عمومی در جهان اسلام تبدیل نشد، باید در جای دیگری سخن گفت، اما به تناسب محتوای این کتاب (تقاریر نجد) که گزارش های تاریخی مربوط به ظهور وهابیت در نجد است، لازم است مروری بر ریشه های تاریخی ـ مذهبی ظهور آنان داشته باشیم. در این باره چند نکته را یادآور می شویم:
۱- بخشی از این ریشه ها به تسلط مذهب حنبلی در نجد، طی قرون متوالی باز می گردد.
۲- نکته دیگر درباره شرایط خارجی برای ظهور وهابیت حنبلی، رشد بی رویه صوفی‌گری و اولیاء گرایی در تسنن رسمی دوره عثمانی است.
۳- سومین نکته درباره پدید آمدن وهابیت در آن مقطع تاریخی، آن هم در نجد، زندگی بدوی عرب های آن ناحیه بود.
۴- از نظر تاریخی، ظهور وهابیت، به دوره ضعف دولت عثمانی و شکست های پی در پی آن در اروپا و نیز مرزهایش با روسیه بازمی گردد.
مطالب مندرج در تقاریر نجد، اسنادی است که درباره تحولات نجد در دوره اول برآمدن وهابیان در آرشیوهای عثمانی نگهداری می شود. این اسناد از هر حیث برای تحلیل ظهور این فرقه، تعامل آنان با دولت عثمانی، و مهم تر از همه تحملات و ویرانگری های وحشیانه آنان نسبت به شیعیان و شهرهای عراق در این گزارش ها منعکس شده است.
تاریخ وهابیان در نجد با دعوت شیخ محمدبن عبدالوهاب آغاز شد، اما در این گزارش تنها به تحولات سیاسی ـ تاریخی این دعوت تا تشکیل دولت مستقل نجد و حجاز و سپس سقوط آن در پی فتح درعیّه توجه شده است. در حقیقت در این گزارش، بدون هر گونه داوری نسبت به دعوت شیخ یا آرای اعتقادی وهابیان، کوشیده است تا تأثیر این دعوت در نجد و در قیاس با دنیای معاصر آن، بررسی شود.
تقاریر نجد ـ گزارش های دولتمردان عثمانی مقارن ظهور محمد بن عبدالوهاب و استقرار دولت نخست آل سعود در نجد و حجاز؛ سید علی موجانی؛ با همکاری امیر عقیقی بخشایشی؛ قم: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران؛ چاپ اول: ۱۳۹۰؛ قطع وزیری؛ ۶۱۳ صفحه.
۱- بخشی از این ریشه ها به تسلط مذهب حنبلی در نجد، طی قرون متوالی باز می گردد.
۲- نکته دیگر درباره شرایط خارجی برای ظهور وهابیت حنبلی، رشد بی رویه صوفی‌گری و اولیاء گرایی در تسنن رسمی دوره عثمانی است.
۳- سومین نکته درباره پدید آمدن وهابیت در آن مقطع تاریخی، آن هم در نجد، زندگی بدوی عرب های آن ناحیه بود.
۴- از نظر تاریخی، ظهور وهابیت، به دوره ضعف دولت عثمانی و شکست های پی در پی آن در اروپا و نیز مرزهایش با روسیه بازمی گردد.
مطالب مندرج در تقاریر نجد، اسنادی است که درباره تحولات نجد در دوره اول برآمدن وهابیان در آرشیوهای عثمانی نگهداری می شود. این اسناد از هر حیث برای تحلیل ظهور این فرقه، تعامل آنان با دولت عثمانی، و مهم تر از همه تحملات و ویرانگری های وحشیانه آنان نسبت به شیعیان و شهرهای عراق در این گزارش ها منعکس شده است.
تاریخ وهابیان در نجد با دعوت شیخ محمدبن عبدالوهاب آغاز شد، اما در این گزارش تنها به تحولات سیاسی ـ تاریخی این دعوت تا تشکیل دولت مستقل نجد و حجاز و سپس سقوط آن در پی فتح درعیّه توجه شده است. در حقیقت در این گزارش، بدون هر گونه داوری نسبت به دعوت شیخ یا آرای اعتقادی وهابیان، کوشیده است تا تأثیر این دعوت در نجد و در قیاس با دنیای معاصر آن، بررسی شود.
تقاریر نجد ـ گزارش های دولتمردان عثمانی مقارن ظهور محمد بن عبدالوهاب و استقرار دولت نخست آل سعود در نجد و حجاز؛ سید علی موجانی؛ با همکاری امیر عقیقی بخشایشی؛ قم: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران؛ چاپ اول: ۱۳۹۰؛ قطع وزیری؛ ۶۱۳ صفحه.
معرفی کتاب از زکیه بیات