میراث مکتوب – تاریخ کشیکخانۀ همایون اثری است تاریخی – ادبی و یا ادبی – تاریخی به نظم و نثر از نورالدین محمد شریف کاشانی متخلّص به نجیب، شاعر و نویسندۀ بزرگ پهنۀ ادب فارسی و ملک الشعرای شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی، که از آثار و متون برجستۀ دورۀ صفوی به شمار می‌رود و تاکنون بدان صورت که باید معرفی و شناخته شده باشد همچون کلیات اشعارش ناشناخته مانده است. از اینروست که نام نجیب در هیچ یک از کتب تاریخ ادبیات، حتی به صورت گذرا هم نیامده است.
این اثر بر پایۀ تنها نسخۀ موجود شناخته شدۀ معتبر و اصل و منحصر به فرد آن، مضبوط در کتابخانۀ کاخ گلستان تصحیح گردیده است.
موضوع کشیکخانه در حقیقت بازگو کردن منتخبی از خاطرات نجیب است که در ایام کشیکی که وی به عنوان مصاحب و مونس از سوی شاه سلیمان صفوی برای سلطان جلال‌الدین اکبر مأمور شده بود تا در روزهای شنبه و چهارشنبه از صبح تا شام همنشین و مونس و هم‌صحبت شاهزادۀ هندی – که فرزند اورنگ زیب است – باشد و موضوعات مطروحه از سوی او را همراه با توضیح پاسخ گوید و نیز با سخنان خود به عنوان ملک الشعرا او را سرگرم سازد.
محور و انگیزۀ تألیف کتاب تاریخ کشیکخانۀ همایون کلاً به سبب ایام پناهندگی و اقامت سلطان جلال‌الدین اکبر از سال 1099-1107 ق. و اتفاقات به وقوع پیوستۀ این ایام در اصفهان است.
نجیب می‌گوید روزهای کشیک من شنبه و چهارشنبه است که در خدمت سلطان جلال‌الدین اکبر باشم و روزهای یکشنبه و پنجشنبه کشیک ملا محمدامین سعدالله خانی و دوشنبه و جمعه کشیک فاضل هندی – که ملا بهاء‌الدین باشد – است.
و با این وجه روشن می‌گردد که در وسط هفته یعنی روز سه‌شنبه، سلطان جلال‌الدین اکبر کشیکی نداشته است.
تعداد کشیک‌های مندرج در تاریخ کشیکخانه، از چهل و هشت فقره تجاوز نمی‌کند و آشکار است که با موضوع «روزهای کشیک نجیب در هفته» که بدان اشارت رفته با احتساب پنجاه و دو هفتۀ سال، کشیک سالانۀ نجیب برابر با صد و چهار کشیک و نتیجتاً هشت سال اقامت جلال‌الدین اکبر در اصفهان، نجیب باید بیش از هشتصد کشیک را اندکی کم یا زیادتر برای او به انجام رسانده باشد.
با تعداد چهل و هشتگانۀ کشیک‌ها روشن می‌گردد که این تعداد کشیک‌ها، گلچینی از هشتصد کشیکی است که نجیب به ضبط و نقل آنها پرداخته است. در حقیقت این تعداد کشیک را اگر بخواهیم به ماه و سال بیان کنیم می‌توانیم بگوییم: ذکر کشیک‌های بیست و چهار هفته و یا حدود نیم‌سال؛ که قاعدتاً کشیک‌های چهل و هشتگانۀ حاضر برجسته‌ترین مطالب و موضوعات و واقعات هشت سالۀ اقامت جلال‌الدین اکبر در اصفهان است.
به هر حال به سبب ناآرامی‌هایی که سلطان جلال‌الدین اکبر در اصفهان به وجود آورد شاه سلطان حسین عذر وی را خواست تا اصفهان را ترک کند. سلطان جلال‌الدین اکبر به همراه سه هزار نفر افاغنۀ تحت امر وی با هدایای فراوان از قبیل اقمشه، طلا و جواهرات و وجه نقد یکصد هزار تومانی – که شاه سلطان حسین به وی اهدا کرده بود – راهی مشهد مقدس شد و از این سال یعنی سال 1107 ق. تا سال 1119 ق. در مشهد اقامت داشت. در این سال که اورنگ زیب درگذشت سلطان جلال‌الدین اکبر هم در مشهد درگذشت.
در بیاضی که در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی موجود است شانزده فقره نامه‌های نوشته شده از سوی شاه سلیمان صفوی و شاه سلطان حسین صفوی در بین سنوات 1098 تا 1112 ق. به عنوان سلطان جلال‌الدین اکبر در دست است که می‌تواند روشن‌کنندۀ موقعیت وی و اقامتش در اصفهان و مشهد مقدس باشد.
نورالدین محمد شریف کاشانی متخلص به نجیب (1062 – 1123 ه.ق)، تاریخ کشیکخانۀ همایون، تصحیح و تحقیق: اصغر دادبه و مهدی صدری، مقدمه: مهدی صدری، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، پنجاه و نه، 522، 6 صفحه، شمارگان: 500 نسخه، قطع: وزیری، بها با جلد شومیز 580000 ریال – بها با جلد سخت: 680000 ریال، 1394.