میراث مکتوب – اشکانیان قومی بودند که طولانی ترین حکومت را در ایران داشتند با این وصف آگاهی ما از تاریخ آنها بسیار محدود و بعضاً مغشوش می باشد.
علت اینکه قسمت اعظم تاریخ اشکانیان براساس نوشته های مورخین باستان تدوین شده که متاسفأنه نوشته های آنان بسیار محدود و ناکافی بوده، به طوریکه اغلب چند صد سال پس از وقوع حوادث نوشته شده است. محققین تاریخ اشکانی به ناچار به اطلاعات باستان شناسی و مهمترین آنها سکه ها روی آوردند. کاتالوگهای سکه های اشکانی که تا پنجاه سال قبل تهیه شده بودند به علت عدم وجود مدارک کافی و عدم دسترسی محققین به تعداد کافی از سکه ها ، بطور کلی دارای اشتباهاتی بودند که این نیز خود باعث ابهامات زیادی شد. تا سال 1965 هیچ سکه ای از دو شاه اولیه اشکانی یعنی آرشاک اول و آرشاک دوم دیده نشده بود و این موضوع باعث اشتباه اغلب سکه شناسان گردید، تا اینکه در آن سال گنجینه ای شامل 950 سکه پیدا شد که تماماً مربوط به دو شاه اولیه اشکانی بود. از طرفی یکی از علاقمندان سکه های اشکانی آقای دیوید سلوود اطلاعات کاملی از کلیه سکه های اشکانی در موزه ها و مجموعه های خصوصی تهیه و اقدام به چاپ کاتالوگ جامعی کرد.
سپس طی پنجاه سال گذشته کشفیات زیادی از طریق مطالعۀ سکه ها در مورد تاریخ اشکانیان صورت گرفته است. کتابهایی که به فارسی نوشته شده اند تقریبا تماماً براساس اطلاعات پنجاه سال قبل بوده، به خصوص در مورد اوائل حکومت اشکانیان نواقص زیادی وجود دارد. در این کتاب سعی شده راجع به تاریخ اشکانیان از آخرین اطلاعات و منابع سکه شناسی استفاده گردد زیرا سکه ها مهمترین و معتبرترین منبع می باشند. در نگارش این کتاب به نکات زیر توجه شده است:
1- دو سلسله مهم ایران باستان یعنی هخامنشیان و ساسانیان دارای موضوعات تصویری زیادی هستند که حتی کسانی که با تاریخ آنها آشنایی ندارند این نکات در ذهن آنها تداعی می شود، برای مثال هر وقت نام هخامنشیان ذکر می گردد کاخهای با عظمت تخت جمشید به ذهن می رسد و هر وقت نام ساسانیان برده می شود سنگ بر جسته های باشکوه آنها به خاطر می آیند. متاسفانه در مورد اشکانیان چنین چیزی وجود ندارد، بنابراین در این کتاب سعی شده که مطالب با تصاویر زیادی آورده شود، بخصوص در مورد هر شاه حتی المقدور یک یا چند سکه زیبا در کادری رنگی قرار داده شده تا خاطره آن شاه در اذهان تداعی گردد.
2- کتابهای موجود تاریخ اشکانیان اغلب سیاه و سفید بوده و از تصاویر کمتر استفاده شده است، این نکته بخصوص در مورد جوانان بسیار حائز اهمیت است. از یک جوان سوال شد چرا کتابهای تاریخ را مطالعه نمی کنید پاسخ این بود «ما فکر می کنیم کتابهای تاریخ برای افراد مسن نوشته شده اند». بدیهی است جوانان علاقمند به مطالعه کتابهایی هستند که لااقل از نظر ظاهرجذاب و دلپذیر باشند، لذا سعی شده در این کتاب حتی المقدور با ارائه تصاویر رنگی و سکه های زیبا این نکته در نظر گرفته شود.
3- گرچه سعی شده کتاب از لحاظ ظاهر ساده و دلپذیر باشد ولی مطالب ارائه شده براساس آخرین اطلاعات سکه شناسی و تاریخ شناسی ارائه شده است تا این کتاب حتی برای اساتید و محققین نیز قابل استفاده باشد.
4- به گفتۀ مؤلف با توجه به اینکه کتابهای زیادی نوشته شده است که به تفصیل در باره حوادث و وقایع مختلف شرح داده شده اند ولی در این کتاب سعی شده حتی المقدور از شرح حوادث خودداری شود و بیشتر از تصاویر استفاده گردد.
ديلمقانی، جلال، تاريخ اشكانيان به روايت سكه‌ها ، تهران، پازينه، 280 صفحه، قطع: وزیری، 350000 ریال، 1396.