ميراث مكتوب: بيست و يكمين نشست مركز پژوهشي ميراث مكتوب، با عنوان نقد و بررسي سه شرح نهج‌البلاغه ، روز دوشنبه4 آبان 83 در اين مركز برگزار شد.
در اين نشست ،نخست آقاي دكترايراني دربارة چگونگي آماده‌سازي نسخه‌هاي اين اثر به اجمال سخن گفت و از نبود متن منقح نهج‌البلاغه كه مستند به تصحيح فني و انتقادي باشد، اظهار تأسف كرد. دكتر جعفري نيز پس از اعلام اين نكته كه نسخ معتبر نهج‌البلاغه را گرد آورده و تصحيح انتقادي آن را آماده كرده‌اند، به سير تاريخي شروح نهج‌البلاغه و مقايسة اجمالي آنها اشاره داشته و سيد رضي را به عنوان نخستين شارح نهج‌البلاغه معرفي كردند. در ادامه به برخي از ويژگي ها و كاستي هاي شرح نهج‌البلاغه ابن الحديد پرداخته و در پايان به شرح نهج‌البلاغه نواب لاهيجي ، ويژگي هاي ادبي آن، شيوه مؤلف در شرح و نيز اسلوب تصحيح خود اشاره داشتند. در پايان دكتر جويني بسيار مختصر دربارة اعتبار و ارزش نسخه نهج‌البلاغه كه اساس تحقيق ايشان بوده و نيز اهميت متن نهج‌البلاغه كه در اختيار نواب لاهيجي بوده سخن گفتند.
دكتر ايراني همچنين گفت:كتابي به نام كلمات عَليه غرا كه كلمات منسوب به حضرت امير است و مكتبي شيرازي آن را به نظم فارسي درآورده كه منتشر كرده ايم و همين طور شرح ميبدي كه ديوان منسوب به حضرت امير در حدود 1100 صفحه منتشر كرده ايم كه البته به چاپ دوم هم رسيد.در دو سال گذشته به مناسبت انتشار صد و دهمين جلد كه شرح نواب لاهيجي بود، ششمين سال تأسيس مركز را جشن گرفتيم. امسال كه تقريباً ده سال از تأسيس مركز گذشته، در 19 دي ماه، دهمين سال تأسيس مركز را ان شاء الله با تقريباً 130 تا 150 جلد جشن خواهيم گرفت.
شرح نهج البلاغه نواب لاهيجي نيز در دو جلد منتشر شده كه جلد اول با سه نسخه تصحيح شد، اما براي جلد دوم اين كتاب نسخه خطي يافت نشد و از روي چاپ سنگي كه داشت ،كار انجام شد، به اميد اينكه نسخه خطي جلد دوم هم پيدا شود.
آقاي دكتر جعفري هم فعاليت هاي مستمري دارند و در سنواتي كه پيش از انقلاب در زندان بودند، تفسير پرتوي از قرآن مرحوم طالقاني را با ايشان كار مي كردند و همين طور مباحثي كه ايشان با مرحوم طالقاني در باب نهج البلاغه داشتند، تحت عنوان پرتوي از نهج البلاغه در پنج جلد منتشر شده است و طبعاً افتخاري براي ما بوده كه شرحي از نهج البلاغه به همت اياشن چاپ كرده ايم.
متأسفانه ما يك نهج البلاغه مصحح منقح با نسخ قديمي ارزشمند كه بتوان به آن استناد كرد و نسخه بدل هاي آن شرح در اين كتاب عظيم منعكس شود، چاپ نشده و مرحوم استاد عطاردي كه يكي دو كار در سوريه چاپ كرده اند و بنياد نهج البلاغه در ايران آن را منتشر كرد كه ظاهراً ناقص است و نسخه بدل هايي از بعضي متون دارد.
در جريان اين نشست همچنين مطرح شد: مرحوم دكتر مصطفوي رئيس دانشگاه امام رضا (ع) مشهد ، كتابچه اي نوشتند كه تأثير نهج البلاغه در قرآن يا تأثير قرآن در نهج البلاغه را مورد توجه قرار داده اند. ايشان نوشته اند كه در خطبه اول جمله اي هست كه به كلام امير مؤمنان نمي خورد. آن جمله اين است: فَمَن وَصَف الله فقد غرنه و من غرنه فقد سناه و من سناه فقد جزأه و من جزأن فقد جهله و من جهله فقد اشارَ اليه. اين جمله آخر «و من فقر اشار اليه» به كلام امير مؤمنان نمي خورد. من ديدم در نسخه اي كه من چاپ كردم كه به قرائن براي قرن 5 و 6 است، اين جمله در آنجا نيست. بعد به دنبال اين جمله در نسخه عكسي كتابخانه مرعشي گشتم كه ديدم نيست. اتفاقاً در نسخه اي كه نواب هم داشته، نبوده و اين نشان مي دهد كه نواب نسخه قديمي بسيار خوبي داشته است.
مورد ديگر اينكه، آن وقتي كه حضرت علي حضرت زهرا را دفن مي كند ،آنجا مي گويد: «سَتُنَبئك بتظافر امتك علي …» ابن عبارتي است كه در نسخه هاي نهج البلاغه است «ستنبئك …» را دارد، اما تكه بعدي را ندارد. نكته ديگر آنكه، يك نامه اي كوتاه در نهج البلاغه هست، نامه 35، آنجا حضرت خطاب به ابن عباس مي كند و محمد بن ابي بكر را تعريف مي كند: «كه اين ركني بود براي من و براي اسلام و او شجاع بود، پشتوانه من بود». بعد يك مرتبه سخن عوض مي شود كه عبارتي در آنجا وجود دارد كه قبل از واقعه اش يادم است كه همگي قبل از واقعه را مرگ محمد بن ابي بكر معنا كرده اند. نسخه من معني كرده مرگ عثمان. در قسمت آخر مي گويد: من به مردم گفتم برويد و ملحق شويد و به او كمك كنيد و نكردند. اين ربطي به محمد بن ابي بكر ندارد. محمد بن ابي بكر در مصر است. حضرت در كوفه است. به كه گفت كه برويد و ملحق شويد؟ پس اين براي دارالاماره و محاصره عثمان است. در نسخه من مرگ عثمان معني كرد. من ديدم تمام نهج البلاغه هايي كه هست از جمله اردو، انگليسي، عربي، فارسي، دو نامه كوتاه بوده كه به علت كمبود ورق يا به اشتباه سيدرضي يك شده. مي دانيم كه سيدرضي از نزديك 64 نفر نهج البلاغه اخذ كرده يا احتمالاً آنها اين دو نامه كوتاه را مخلوط كرده اند. من هم در زير نامه با دلايل نوشته ام و هم در مقدمه جزء امتيازات نسخه ام آورده ام.