میراث مکتوب – مانی نقش بسزایی در انتقال سنت فلسفی و دینی عصر خویش ایفا کرد. او به سبب نشو و نما در محیط بین النهرین و همجواری با ادیان مختلف توانست در مقام وارثی برآید که با علم به بن مایه های دینی مسلک ها و مذاهب شناخته شده در این سرزمین، خود پایه گذار سنتی شود که دور از اصول فلسفی و دینی هم عصران خویش نبود.
مانی چه در مقام مصلح اجتماعی و چه رسول، شخصیت تاریخی است که از دو منظر حایز اهمیت است: نخست آنکه او به واسطۀ عصر حیاتش و البته موطنش، نسبت به ادیان همجوار خود آگاهی داشته و دوم آنکه به اهمیت و ارزش کتابت متون واقف بوده است.
موضوع این کتاب، گزارشی از آموزه ها، تفاسیر و الهامات مانی است و غالباً او را در حال گفتگو با شاگردانش معرفی می کند . در این کتاب اشارات تاریخی نیز دیده می شود ، مانند آمدن زرتشت پیامبر نزد پادشاه ویشتاسپ کیانی ، یادآوری آخرین شهریار اشکانی به نام ارتبان و ظهور اردشیر پاپکان، رفتن مانی و بازگشت وی در زمان شاهپور اول و …
مشخص نیست این کتاب را شاگردان مانی نوشته اند، یا شخص خودش ؛ اما آنچه که مشخص است این است که کتاب در قرن چهارم میلادی نوشته شده و از بن مایه های مهم مانوی ها محسوب می گردد.
این کتاب از زبان قبطی به آلمانی توسط هوگو ایبشر ترجمه گردیده است.
مترجمان در لابلای متن آلمانی، کلمات قبطی را درج نموده که در ترجمۀ فارسی در قسمت پانوشت ذکر گردیده است.
در پایان برگردان فارسی فصول، بخشی به تعلیقات اختصاص یافته که با ذکر بندهایی از دیگر متون مانوی به نحوی مقابله و مقایسه با متن کفالایا صورت گرفته است.
کفالایا، برگردان تطبيقی از ترجمه آلمانی و انگليسی نسخه قبطی: مريم قانعی – سميه مشايخ، تهران، طهوری، 302 صفحه، قطع: رحلی، شمارگان: 1000 نسخه، بها: 700000 ریال، 1395.