میراث مکتوب- مراسم رونمایی از نسخ خطی تالیفی و وقفی شیخ بهایی و کهن‌ترین اسناد آستان قدس رضوی روز گذشته با حضور و سخنرانی استاد عمادالدین شیخ‌الحکمایی، نسخه‌شناس و پژوهشگر مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، محسن ناجی نصرآبادی، نسخه‌شناس و پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و حجت‌الاسلام سیدجلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و به همت این سازمان برگزار شد.
عمادالدین شیخ الحکمایی در این مراسم طی سخنانی با اشاره به سیر تحولات تاریخی ایران، به آتش کشیده شدن مراکز حکومتی در جنگ‌ها را عامل اصلی از بین رفتن بسیاری از اسناد تاریخی ایران در طی قرون گذشته عنوان کرد.
وی به مجموعه اسناد یافت شده در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی اشاره کرد که به دلیل تقدس این مکان در دوره‌هایی از تاریخ ایران از گزند آسیب‌ها در امان بوده است.
پژوهشگر مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران گفت: کهن‌ترین سند تاریخی ایران متعلق به دوره سلجوقیان در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می شود.
این نسخه شناس با اشاره به شیوه استحصال این سند تاریخی از میان اوراق بازیافتی، این امر را حاکی از دقت نظر در عملکرد فعالیت مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی دانست.
شیخ‌الحکمایی همچنین به کهن‌ترین نمونه‌های واقعی خط سیاق نیز در این مجموعه اشاره کرد که بیانگر خط و شیوه حسابداری کهن است.
شیخ الحکمایی در پایان سخنانش، نظر به اهمیت ویژه این اسناد در مطالعات چند سویه، بر ضرورت انتشار تصاویر و متن آنها به صورت کتابی مستقل تاکید کرد.
در ادامه این جلسه محسن ناجی نصرآبادی نسخه شناس، محقق و پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی پیرامون کتاب‌شناسی شیخ بهایی مطالبی را ارائه کرد.
وی با اشاره به مطالعه دقیق فهارست قدیمی از جمله فهرست ابن ندیم برای جمع‌آوری آثار متعلق به شیخ بهایی و دیگر بزرگان دین گفت: با توجه به این که در بسیاری از منابع فهرست شده آثار با عناوین مختلف معرفی شده است نمی‌توان آمار دقیقی از تعداد آثار منتسب به شیخ بهایی ارائه داد.
رئیس سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز در این مراسم رونمایی گفت: این اسناد مربوط به سالهای 507، 509، 514، 565 هجری قمری و معاصر با دوره سلجوقیان در خراسان است که از لحاظ تاریخ اقتصادی و اجتماعی خراسان و اصطلاحات مالی و دیوانی رایج در این دوره حائز اهمیت است.
حجت الاسلام سید جلال حسینی افزود: اسناد مزبور در سال 1393 از بین کتب خطی پیدا شد و در همان سال توسط اداره مرمت آستان قدس رضوی احیاء گردید.
وی ادامه داد: مرکز اسناد آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین آرشیوهای خصوصی ایران است که اسنادی از تشکیلات اداری 500 ساله حرم مطهر امام رضا(ع) در آن نگهداری می شود.
رئیس سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: این مرکز بیش از 13 میلیون برگ سند در خود جای داده است و با الگوگیری از سازمان اسناد ملی کشور و اجرای آئین‌نامه‌های این سازمان به پردازش اسناد و نیز چاپ و انتشار آنها در قالب کتاب و مقاله پرداخته و از این طریق به محققان خدمت کرده است.
گفتنی است کتابخانه آستان قدس رضوی شش قرن پیش از این بر اثر خیرخواهی و ایمان راستین واقفان و اهداء کنندگان با اخلاص و بی نام و نشان به وجود آمد. از حدود سال 1150 هجری قمری، مکان ویژه ای برای کتابخانه در نظر گرفته شد اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن 14 شمسی برمی‌گردد. همین امر مهمترین سبب شتاب در روند توسعه کتابخانه و اقبال روز افزون محققان و کتاب خوانان به این مکان به شمار می رود.
نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال 1330 هجری شمسی در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی(ره) کنونی ساخته شد و سپس در سال 1356 هجری شمسی به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقه فوقانی موزه آستان قدس رضوی واقع در ضلع شرقی همان رواق انتقال یافت.
ساخت بنای با شکوه کنونی نیز که از سال 1360 آغاز شده بود در سال 1372 با مساحت 800 متر مربع زیربنا به پایان رسید و از نیمه دوم سال 1373 مورد بهره برداری قرار گرفت.