به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، سخنرانی اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، به مناسبت بزرگداشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب، روز یکشنبه 19 اردیبهشت‌ماه 1400، در قالب نخستین بخش از یکصد و پنجاهمین نشست مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در صفحۀ اینستاگرام این مؤسسه پخش شد.
وی با اشاره به تلاش‌هایی که برای نامگذاری روز 19 اردیبهشت به نام اسناد ملی و میراث مکتوب صورت گرفته است، گفت: طی نامه‌نگاری‌هایی که انجام شد، ما توانستیم، برای ارج‌گزاری از کوشش‌های تمام کسانی که در طول 100 ساله اخیر برای تحقیق، تصحیح و انتشار متون کهن تلاش کرده‌اند، یادروزی را ثبت کنیم و بدین وسیله نام، خدمات و زحماتی که بزرگان فرهنگ ایران در این مسیر کشیده‌اند پاس داشته و ارج نهاده شود و وجود چنین مناسبتی در تقویم لازم بود.
ایرانی با اشاره به شکل‌گیری دفتر نشر میراث مکتوب در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در 28 سال پیش، گفت: بنده توفیق داشتم طرح احیاء نسخ خطی را به معاونت فرهنگی پیشنهاد دهم و از سال 1377 دفتر نشر میراث مکتوب در قالب مؤسسه‌ای غیردولتی و غیرانتفاعی، با هیئت امنایی از فرهیختگان و اساتید، به فعالیت خود ادامه داد.
وی ادامه داد: در طول این سالیان نیز فعالیت مؤسسه همواره با موافقت و همراهی اغلب مدیران و مسئولان فرهنگی همراه شده است، هر چند فراز و فرودها و سختی‌ها و تلخی‌هایی هم در مسیر راه بوده که طبیعی است و به هر حال برخی چندان علاقه و اعتقادی به توجه به آثار کهن ندارند و بیشتر آینده‌نگر هستند و آینده‌پژوهی را ترجیح می‌دهند، غافل از این که بنیادهای فرهنگی کشور بر اساس دستاوردها و آثار علمی و فرهنگی پیشنیان است.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب افزود: مؤسسۀ میراث مکتوب با حمایت جدی و رسمی وزارت فرهنگ تا کنون به راه خود ادامه داده و البته همراهی‌ها و مشارکت‌های مردمی هم وجود داشته است.
وی با اشارۀ به سابقۀ احیاء متون کهن، گفت: مؤسسه میراث مکتوب ادامه‌دهندۀ راهی است که پیش از انقلاب توسط بنیاد فرهنگ ایران ایجاد شده بود. در 15 سال فعالیت این بنیاد با مدیریت دکتر پرویز ناتل خانلری حدود 250 کتاب و اثر منتشر شد که حدود 90 مورد از آن‌ها متن تحقیقی و تصحیحی بود.
ایرانی یکی از اهداف تأسیس مؤسسۀ میراث مکتوب را ایجاد یک جریان و نهضت فرهنگی در سراسر کشور برای توجه به آثار پیشینیان عنوان کرد و ضمن تحقق‌‌یافته دانستن این هدف، گفت: امروزه بسیاری از دانشگاه‌ها و دانشجویان و نسل جوان به توجه به متون علاقه‌مند شده‌اند و در حالی که پیش از این بسیاری از دانشگاه‌ها تصحیح را به عنوان رساله و پایان‌نامه نمی‌پذیرفتند اما با پیگیری‌ها و فرهنگ‌سازی‌هایی که انجام شد، هم اساتید به اهمیت موضوع توجه یافتند و هم دانشجویان به این مسیر وارد شدند و حتی این جریان در مؤسساتی که در خارج از کشور با ایران در ارتباط هستند، تقویت شد.
وی دیگر هدف انتشار و احیاء میراث کهن را غنی‌سازی گسترۀ واژگان کهن فارسی عنوان کرد و گفت: طبعا با انتشار این متون می‌توان منابعی در دسترس محققان و پژوهشگران و مؤسسات مربوطه قرار می‌گیرد که می‌توان از آن‌ها برای پژوهش‌های واژگانی بهره برد. جالب است که عرض کنم یکی از اساتید می‌گفت در آثار منتشرشده در میراث مکتوب بالغ بر 1000 واژه یافته که در لغت‌نامه‌ها وجود ندارد.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب از تقویت هویت فرهنگی و هویت ملی به عنوان یکی دیگر از اهداف انتشار متون کهن سخن گفت و اظهار کرد: انتشار آثار تاریخی و جغرافیایی می‌تواند به این هدف کمک کند. برای مثال انتشار برخی متون کهن عربی و فارسی نشان می‌دهد که پیشینه نام خلیج فارس به چه زمانی برمی‌گردد.
وی با اشاره به اولویت انتشار متون کهن فارسی و متون کهن شیعی در مؤسسۀ میراث مکتوب، گفت: انتشار علی‌نامه برای اولین بار به عنوان یک متن کهن حماسی شیعی مربوط به قرن پنجم از افتخارات این مؤسسه است. انتشار کهن‌ترین نهج البلاغه و کهن‌ترین صحیفه سجادیه و همین طور انتشار خطبه قاصعه امیرالمؤمنین (ع) به خط صدرالدین قونوی از آثاری است که این مؤسسه افتخار انتشار آن را داشته است.
ایرانی در گزارشی از فعالیت‌های مؤسسۀ میراث مکتوب، گفت: برگزاری صد و پنجاه نشست پژوهشی و نقد و بررسی، برگزاری حدود 10 همایش بین المللی، چاپ و انتشار 360 عنوان کتاب در قالب بیش از 420 جلد که بالغ بر 300 هزار صفحه را در برمی‌گیرند، انتشار 3 نشریه تخصصی که تا کنون 200 شماره از این نشریات منتشر شده است و دارای موضوعی هستند که کمتر در کشور چنین نشریاتی داریم، شناخته شدن 50 تا 60 مورد از آثار، مجلات و مقالات مؤسسه به عنوان آثار برگزیدۀ رویدادهای علمی و فرهنگی، انتشار 40 عنوان از متون کهن با همکاری مراکز علمی خارجی، اهم موارد در فعالیت‌های مؤسسۀ میراث مکتوب است.
وی همچنین با اشاره به همکاری میراث مکتوب با مؤسسۀ انتشاراتی بریل در لایدن هلند، گفت: این انتشارات بالغ بر 200 عنوان از آثار میراث مکتوب را در دانشگاه‌های مختلف اروپایی و آمریکایی و کشورهای دیگر معرفی و عرضه می‌کند و در حال حاضر نیز پیگیر دریافت بقیۀ آثار هستند و می‌توان گفت که برای اولین بار آثاری که در ایران منتشر شده است، به این صورت در دنیا معرفی، پخش و عرضه می‌شود.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب با بیان این که آسیب‌شناسی و تلاش برای ایجاد یک جریان اصلاحی در حوزه نقد متون از یکی از اهداف تلاش‌های این مؤسسه بوده است، اظهار کرد: این هدف در قالب برگزاری نشست‌ها، انتشار مقالاتی در این زمینه، چاپ و انتشار ویژه‌نامه‌هایی در زمینۀ سرقت‌های ادبی و اهتمام برای گردآوری تمام نسخه‌های موجود از این یک اثر برای تصحیح و چاپ پیگیری شده است.
وی ادامه داد: پیش از این به خاطر عدم دسترسی برای تصحیح بعضا به یک نسخه اکتفا می‌شد ولی مؤسسۀ میراث مکتوب، با توجه به اتفاقی که در سال‌های اخیر در زمینۀ فهرست‌نویسی افتاده و فهرستواره‌هایی که منتشر شده است، برای انتشار نسخ خطی امکان دسترسی به نسخه‌های شناخته شده را فراهم کرده است.
ایرانی افزود: برای این منظور ما با کتابخانه‌های متعددی همکاری داریم و نسخه‌های مورد تحقیق را برای پژوهشگران حتی گاه از خارج از کشور سفارش می‌دهیم که بعضا مبالغ بالایی هم باید برای دریافت نسخه یا تصویر آن پرداخت شود .
وی همچنین با اشاره به برگزاری جلسات ماهانۀ میراث مکتوب با حضور اساتید و بزرگان، گفت: این جلسات ماهانه که سال‌ها تداوم داشت فرصتی برای تجدید دیدار بزرگان با هم و اتفاق بسیار خجسته‌ای بود و برکات علمی زیادی هم داشت. طی این سال‌ها بالغ بر 700 تا 800 نفر از اساتید و بزرگان، حتی از خارج از کشور، به این جلسات تشریف می‌آرودند و ما فرصت این را داشتیم که از محضر آنان بهره‌مند شویم و امیدوارم با نابودی ویروس منحوس عالمگیر بتوان این نشست‌ها را دوباره از سر گرفت.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در پایان با اشاره به برخی از سختی‌ها و تلخی‌های سال‌های گذشته، گفت: مدیرانی آمدند که مؤسسه را تشویق می‌کردند و مدیرانی هم آمدند که گاهی ارتباط بنده را با میراث مکتوب قطع می‌کردند. کسانی بودند که قصد انتقال میراث مکتوب به جای دیگری را داشتند و بزرگانی بودند که با توجه به آثار میراث مکتوب مانع این اتفاق شدند و خوشبختانه این راه ادامه پیدا کرده است.